Дзе скарб ваш

Не адступаючы, за мною

ідзеш, далёкая любоў,—

над шэрай матчынай страхою

чародка белых галубоў!

* * *

Ганю футбольны мяч па траве. Травы навокал бясконда многа, а я вельмі рады. Ганю, падганяю да варот, прымерыўся i — цяў!..

I загалёкаў, прачнуўшыся... Пальдамі босай нагі з размаху — у белы тынк сцяны. Цераз маленькага сына, што ў вёсцы, калі мама паехала ў горад, спаў побач са мною.

Большым дзецям было весела, i цяпер яшчэ, праз восем гадоў, успамінаюць. А пальцы не зажывалі доўга.

Якую драбніцу запісваю!

* * *

«Уже не говоря о таких литературах, как украинская и белорусская, литературы других советских народов...» — піша ў «Литгазете» адзін з вядомых рускіх крытыкаў. Чытаю гэта ў рэдакцыі ўголас.

— «Уже не говоря»...— смяецца Танк.— Яны ж i не гавораць.

...Ён жа, у іншы час — пра Машэрава:

— Калісьці, адразу пасля вайны, я ў ix быў у Вілейцы. Жонка яго аладкі нам пякла, а мы ix, гарачыя, елі, смяяліся. А цяпер я іду да яго на прыём i там часамі, як тая аладка на скаварадзе, сам варочаюся — то на адзін, то на другі бок!..

* * *

Таджыкскі прыгажун, распешчаны не толькi літаратурным поспехам, уздымае тост у кампаніі, на дастархане над ракой Кафірніган, дзе была з намі толькі адна жанчына, даволі нотная масквічка:

— Один бык, умирая, просил: «Снимите с меня кожу и накройте ею самую лучшую корову». Ваше здоровье, дорогая Зоя Михайловна!..

Гадоў праз некалькі, сустрэўшыся ca мной у Маскве, ужо ў яшчэ большым начальстве i з дзяржаўнай прэміяй, ён з паўнацэннай важнасцю сказаў:

— Очень приятно! Следим за ваших успехов!..

* * *

Добрага, ціхага хлопца ўпраўная маці ажаніла сама, па-даўнейшаму. I ён спакваля, неўзабаве пачаў у іншых шукаць таго, чаш ў сваёй яму не хапала. У вёсцы не надта многа выгоды для гэтага,— хутка накрылі ix, раз i другі раз. Жонка тая расказвае гарадскім сваякам:

— Пайду, кажа, утаплюся! А я яму: ідзі! А потым думаю: а Божа мой — гэта ж i даставаць трэба, i хаваць — колькі клопату!.. I памірыліся мы, жывём.

* * *

Бабы гамоняць пра сваіх дрэнных мужыкоў. У першай ён «успыльчывы», другі сваю б'е, a трэці робіць нешта на дварэ, але ж не можа, каб не забегчы ў хату, не пераставіць у печы гаршкі — як лепш...

Па агульнаму заключэнню — такі найгоршы.

* * *

Пісьменнік Збігнеў Жакевіч казаў:

— Найбольш мы, палякі, не можам немцам дараваць таго, што яны прымушалі нас хадзіць не па тратуары...

— А шэсць мільёнаў знішчаных? — пытаюся ў яго.

Ен акупацыі, можна сказаць, не ведае: малы быў, жыў у беларускай вёсцы... Лепш скажам: не бачыў ён яе ў Польшчы. I гаворыць цяпер «з аб'ектыўнай, гістарычнай дыстанцыі». Плюс або i перш за ўсё — славутая мэгаляманія, традыцыйны шнар.

* * *

Стары паэт вельмі любіць выступаць са сваімі вершамі. У адной вясковай школе дзверы настаўнікі на ўсякі выпадак загарадзілі сталом, i госць пачаў тую паэзію, адно за адным i — бясконца.

Старшакласнікі непрыкметна выключылі святло, i ў цемры ўся тая вольніца рванулася да дзвярэй. Перавярнулі стол i добра-такі пагрузілі госця-паэта.

Дома ён не вытрываў, расказаў жонцы, маладзейшай за яго, i яна цяпер гэтым прыкладам супакойвае яго, нібы працвераджае. Калі ён часамі зноў хваліцца, як яму хораша недзе выступалася.

* * *

Спёка i «горы», як называлася ў нас поле на ўзгорках. Цяжка жнецца нізенькі, рэдкі ячмень, ажно спіна калом становіцца. I тут з недалёкай палоск! гукнуў на мяне нехлямяжы сусед Зімавей: «Іван, а во!..»

Трымае зайца за вушы. От дзе шэры даспаўся!.. Ды вось ён прачнуўся — ці не ад гэтага воклічу — трэпнуў нагамі, пстрыкнуў з пальцаў i даў лататы.

А ты сабе жні далей.

Або пайдзіце да збанка ў цянёчку ад снапоў, хлебаніце сабе — хто з жалю, хто са смеху.

* * *

Вясной пяцьдзесят шостага года ў Будапешце, на дунайскім востраве Святое Маргарыты нас, невялікую групу мінскіх турыстаў, здзівіла тое, што ў гэтым цудоўным парку зусім няма таго, піто называецца «нагляднай агітацыяй» — ні партрэтаў, ні лозунгаў...

— Boi — засмяяўся Танк.— A ў нас? Ідзеш з дзяўчынай, хацеў бы пацалавацца, але ж няма дзе,— з-за кожнага куста цікуе член палітбюро!..

* * *

«Грубка халодная, як мёртвая дупа», — казала калісьці наша маці. Усё-такі далікатней.

A ў Валодзі Караткевіча — яшчэ лепш: радзіска з белымі дупкамі.

* * *

Спачатку проста сакратарачка ў раённым судзе, потым, упадабаная найвышэйшым у рэспубліцы, спачатку нарком, а потым, пасля гадавой школы савецка-партыйнага актыву, яшчэ i намеснік прэм'ера па культуры, і, нарэшце, асабліва заслужаная пенсіянерка.

Сустрэла Максіма Танка ў клініцы (ён мне расказваў):

— А вы что здесь?

— Ды вось хварэю трохі...

— Смотрите за собой, вы нал« еще нужны.

Голас са сметніка гісторыі. Аднак яшчэ ўсё ўпэўнены.

* * *

Рыгор Бярозкін гаварыў мне, што на вызваленай Куршчыне, у ацалелай хаце, гаспадыня расказвала яму, як адзін немец, што зайшоў да ix, не спяшаўся ўцякаць. Усё гартаў школьны падручнік нямецкай мовы, які ляжаў на стале, усё пра нешта маўчаў...

* * *

Алесь Асіпенка расказваў, як адна іхняя партызанка, дамачка ідэйна падкаваная, расказвала яму пры сустрэчы:

— Спачатку думалі абмежавацца адным рабёнкам, а потым селі з мужам, пасавяшчаліся i вырашылі мець яшчэ аднаго.

* * *

Дырэктар добрага палескага саўгаса, змоладу баявы партызан, а пасля яшчэ i франтавік, паказвае нам, тром знаёмым пісьменнікам, мемарыял на скверыку i стрымана расказвае:

— Пакуль не было ў нас гэтага помніка з прозвішчамі ўсіх землякоў, што загінулі ў партызанах або на фронце, бабка тая ці іншая не ведала, дзе ён ляжыць, яе сынок. А цяпер нясе яму кветкі сюды.

* * *

Мой аўтограф Івану Драчу на «Золаку, убачаным здалёк»:

«Поэзия вся — в детстве. Для меня по крайней мере».

Працытаваўшы Вас, Іване Фёдаравіч, дадаю: I для мяне — таксама.

* * *

З пастушынага фальклору: «Ганем каровы дадому, не кажэм нікому,— маці есці наварыла, чым, чым забяліла? Жабу, жабу растаўкла. Хто першы акажацца — таму жабіна плеўка!..»

I маўчым, сцяўшы вусны, пакуль не выбухнем смехам.

* * *

Малазнаёмы, a расказаў мне на санаторнай праходцы, як у сорак першым годзе перад фронтам расстрэльвалі «баптыстаў», што не бралі зброі.

— Толькі адзін з ix млеў i крычаў... А потым мы, маладыя, ішлі строем у свае казармы, anyсціўшы галопы...

* * *

У музеі славацкага невялікага гарадка:

Boże mój, otce mój

z vysokeho nieba,

ked si mi dal zuby,

daj że mi aj chleba!

* * *

Гумар без смеху: «Свацця мая такая ўжо згорбленая, што як памрэ, дык i не выпрастаць будзе. Хоць ты ў цэбры яе хавай».

* * *

Маладыя з загса едуць дзе да Вечнага агню, дзе да магілы Льва Талстога... A ў Нарыльску — у прафілакторый, да мядзведзіцы Машкі, якую там пояць шампанскім. Нап'ецца i ляжыць, спіць, ачмурэлая.