Дзе скарб ваш

Збiрная днинонька субота,

Збирала Галюня подружки...

Згадалася, што ў апавяданне «Марыля» песню пра пляценне вянка мне напяяла мама, а то, хутчэй, песенніца-сястра. I як падобна:

Зборная субота настае,

Марылька дружыну збірае...

I гора такое падобнае:

На мене ся, молоденьку, не дивить,

В мене туженька не мала...

I наша:

Схіліла галованьку з касою,

Паліліся слёзанькі ракою...

Захацелася праверыць, як справіўся з гэтым Сэнюх:

Schyliła głoweńkę z warkoczami,

Napełniły się oczęta łzami...

Тут ужо толькі пераклад. Хоць, напэўна ж, у народным вясельным штосьці блізкае ёсць i ў палякаў.

...Як гэта мала ў яго, Багдановіча,— тры тамы,— i як многа, калі чытаць, нават вяртаючыся да знаёмага!..

...Тое, што ў нас друкуецца ўпершыню, што друкавалася ў рускай перыёдыцы пад псеўданімамі.

Я нібы толькі ніто даведаўся — ён жа юрыст, i таму судовыя справаздачы. А праз дзелавую, строгую сухасць юрыста ў замалёўцы «В гостях у детей» прабіваецца паэт i добры, высакародны юнак:

«Дом чист и просторен, комнаты большие, светлые, потолки высокие; на стены из гладко оструганных сосновых бревен, не заклеянных опротивевшими обоями, просто приятно поглядеть».

«Я не знаю, есть ли на русском языке слово «обуютить», но оно бы мне очень пригодилось. Надежда Ивановна обуютила, насколько возможно было, детей».

A дзеці, убачыўшы ў «кладовой» мяхі з рознымі крупамі, мноства мяхоў, здзіўляліся: «Неужели мы все это съедим?»

Гэтыя сцены сасновыя, гэтае «обуютить» (у Даля толькі «уютничать») i здзіўленне малых, у большасці нездараўчаных, каланістаў — з роднай душы, якую мы любім.

...Яшчэ да яго выступленняў у «Голосе» —«В с. (еле) Крест»:

«День выдался ясный, погожий, и с тем большей охотой начал я per pedes Apostolorum отмеривать путь по широкому пригородному шоссе. По обеим сторонам — трава, в ней протоптаны тропинки, в два ряда тянутся старые березы — в их тени идти не трудно и не скучно».

Тут ужо проста хораша бачыцца ён, наш цудоўны Максім Адамавіч — з яго лацінскімі «слядамі апосталаў»,— хораша i журботна, за няпоўны год да адыходу...

* * *

Сяднёў у сваёй «Масеевай кнізе», нямала добрага сказаўшы пра мяне, у адным месцы як быццам пасмейваецца:

«Аўтар зрабіў вялікую паслугу чытачу: ён можа ўжо не чытаць тых кніг, якія прачытаў Брыль,— у кароткіх, часам трапных азначэннях ён раскрывав іхнюю сутнасць, i такім чынам як бы адпадае патрэба чытаць тыя кнігі зноў. Ты ўжо прачытаў ix вачыма Брыля».

Калі i мне ўсміхнуцца, дык можна спытацца ў Масея, хоць здалёк: ці не дагадзіў я яму, амерыканскабеларускаму чытачу, яшчэ лепш, чым аўтары коміксаў, якія ўмеюць уціскаць у свае міні-кніжыцы нават i эпапеі?..

* * *

I Ельцын, i Грачоў, кожны па-свойму i ў розны час, нібыта каюцца, што пачалі ў Чачні, а то й нібыта лічачы сябе не вінаватымі, шукаюць на гэта нейкую камандную сілу, вышэйшую за іхнюю. Першы нешта пад восень стагнаў, другі ў пачатку зімы не ўсміхаўся — абодва жалю i агіды вартыя.

Па тэлевізары, вядома, усенародна i ўсясветна.

I працягваюць рабіць сваё...

...Расійскія тэленавіны, як заўсёды цяпер i так даўно ўжо,або пачынаюцца з Чачні, або аніяк не могуць без яе. Учора сказалася на экран: «Боже мой, как это скучно!..» I ў гэтым «скучно» i наш сум, i туга, i нуда, i ныццё балючае, сардэчнае, i атупенне, ледзь не быдлячае, на чужы боль, чужое гора, раны, смерць, жахлівыя здзекі з палонных. I канца гэтаму не відно... Дзе там! — колькі яшчэ затоена жадання, колькі назбірана i збіраецца сілы на тое, што гістарычна, здалёк называецца потым грамадзянскай вайной, без чаго немагчыма вярнуцца да нядаўняга мінулага — Савецкага Саюза ці рускай імперыі ў нейкай іншай форме, да таго, што нібыта хтосьці разваліў, а не само яно развалілася...

* * *

Не выходзячы з-за прастуды, уважліва праглядзеў за тры дні пяцітомнік «Энцыкланедыя прыроды Беларусі», спачатку — нібы ратуючыся ад беспрацоўнай нудоты. А яно цікава i карысна. Сёе-тое простае нібыта ведаеш, а трэба i ахвота ведаць лепш, дакладней. Бо гэтае выданне не толькі даведнік, у які здаралася i яшчэ будзе здарацца заглядваць з патрэбы, але i цікавае чытво (як шытво ды пітво). Тым больш, маючы час, як Салжаніцын для Даля ў лагеры.

Жывая карта Беларусі — амаль дваццаць адна тысяча рэк, больш за дзесяць тысяч азёраў, за дзвесце тысяч даследаваных валуноў...

I нямала назваў смачных ды вясёлых. Скажам, азёры: Ячмянец, JIanyxi, Мурагі, Негразя, Янка. Рэкі ды рэчкі: Сікунка, Сікуня, Сярмяжка, Хлеўня, Ведзьма, Цепленька, Нехрысць, Мужычок!.. I адкрыцці — такія, як трытоны (па-польску, са школы traszka), якіх мы, хлапчукі, лавілі прыгаршчамі ў мачуле каля маета на гасцінцы; як англійскае паходжанне назвы глею (gley), якога i я столькі намясіў у паныла гразкім Загоры; як «атрыканка», цацарка, што з Гвінеі трапіла i ў нашу вёску; як боб, што спрадвеку карміў беларуса, разам з рэпай, да прыходу заакіянскай бульбы быў героем нашых казак («рос, рос да нябёс»), таксама побач з рэпай, пры дапамозе якое наш мужык ашукваў мядзведзя; як лацінскае Bombus, ледзь не бамбавоз, на гугнілу-чмяля, слова, якое цяпер будзе мне ўспамінацца, абы зноў убачыў яго на кветцы...

«Найбольшыя рэкі, якія дрэніруюць Баранавіцкую раўніну...» Якое вобразнае слова! A ў Тлумачальным яго няма.

Як будуюцца берасцянкі: ён носіць будматэрыял, а гняздо робіць Сама.

Птушкі, змалку любімыя па-веснавому, як i шпакі.

* * *

Па маскоўскім радыё — харавая песня пра Тамбоўшчыну. I, як маланкавы зігзаг памяці ў даўняе,— «Казначэйша» ў вялікафарматным, па старасці растрапаным аднатомніку Лермантава. Дзіцячае, чыстае адчуванне непарушнай вечнасці слова. Не толькі замацаванага друкам, але ж i яшчэ па нейкай прычыне. Відаць, па той, што называецца божаю іскрай у табе, адчуваннем красы, наканаваным прызваннем.

* * *

У разумным, усхваляваным выступленні па нашым радыё Музы Сняжко, украінскай сяброўкі Караткевіча, прыемна i сумнавата было пачуць, як Валодзя любіў Паўстоўскага, як марыў i збіраўся напісаць кнігу, падобную на «Залатую ружу», аднак, вядома ж, яшчэ лепшую...

З РОЗНЫХ ГАДОЎ

Цётка Уладзя расказвала: Купала курыў так многа, што ў доме ўсе навалачкі былi папрапальваныя.

Думи моï, думй моï,

Лихо мені з вами!..

* * *

У камандзіроўцы ў Віцебску. У вольны вечар гуляем у гасцініцы ў «дурня». Да Толі Вялюгіна прыйшоў нейкі сваяк. Сядзіць каля яго i гаворыць пад руку, пытаецца, як жонка, як дачка.

— A нічога,— адказвае заняты справай Анатоль.

— А як там твае галубы?

— Дзякуй, брат, дзякуй! — болей ажыўлена.

I мы смяемся. Бо ўсе мы па-сяброўску ведаем галубінае гарышча ў драўляным доміку ягонай цешчы, мноства рознаi высокапародных галубоў, тонкую мачту над старым гонтавым дахам, на якой яго любімцы адпачываюць пасля дружнага, найбольш белакрылага па-анёльску палёту.

Так, па-анёльску. Бо ўспомніўся яго радок: «дзярэ анёла ястраб», а пакуль знайсці яго ў вершы «Спелы бор», у ранейшым, пад назвай «Бясстрашша», бяру прасцейшае ў шчырасці: