Дрэва вечнасцi

Дык нашто ім плоць людская і навошта тлумны рэй?

Абудзіла ты спагаду да палонніцы бязвіннай,

Але што ім, бесцялесным, ад жанчыны за карысць?»

У адказ Фацьма сказала: «Растлумачыць я павінна.

Каджы — людзі, ў гэтых скалах пасяліліся калісь.

Людзі каджамі празвалі іх за цёмнае вядзьмарства,

Каджы могуць, калі схочуць, нас усіх заваражыць;

Не адолець іх, баяцца людзі злоснага каварства,

Біцца з імі — значыць, марна галаву сваю злажыць.

Вычвараць умеюць цуды, асляпляць умеюць вочы,

Уздымаць у моры буры, ў бездань кідаць караблі;

Не тануць — ісці па хвалях, дзень змяняць на цемру ночы,

Неба цёмнае паўночы дзённым бляскам асвятліць.

Вось таму і назву каджаў нездарма далі ім людзі,

Хоць на справе маюць самі, як і мы, такую ж плоць».

Аўтандзіл сказаў: «О шчасце! Жаль не цісне болем грудзі!

Ты агонь мой патушыла і пазбавіла ад слот!»

Аўтандзіл усёй істотай услаўляў скрозь слёзы бога:

«Божа, ты ў зямной юдолі шлеш збавенне, гоіш боль,

Вечна існы, недасяжны, асвятляеш нам дарогу,

Дорыш ласку нам дзясніцай, мы рабы перад табой!»

Так хвалу ўзносіў богу віцязь радаснай хвілінай,

Ды жаданнем прагавітым загарэлася Фацьма;

І хоць ён хацеў стрымацца, ды адолела жанчына

І з гарачым пацалункам абняла яго сама.

І ўсю ноч дзяліла ў ложку асалоду з Аўтандзілам,

Ён хоць моцна абдымаўся, сам жа думаў аб другой,

Цінаціну прыгадаўшы, сам сабе ён стаў нямілы,

І звярэла сэрца, нібы паляўнічы чула гон.

Аўтандзіл употай плакаў, утварылі б слёзы мора,

І чаўны вачэй-агатаў патаналі ў вір-падман.

«Гляньце,— думаў,— на міджнура, як ён здрадзіў любай скора,—

Не салоўка сеў на ружу, а на смецце сеў груган».

Раскрышыла б і каменне слёз няспыннае струменне,

Дзе гушчар цяністых веек бегу іх не мог пазбыць.

Салаўём Фацьма спявала — скуль з'явілася натхненне?

Побач з ружай і варона салаўём жадае быць!

Выйшла сонца на світанні ўмыцца свежаю вадзіцай,

І Фацьма яму паднесла ў дар адзенняў розных шмат,

Трункаў пахкіх і бялізны — ўсё упрошвала згадзіцца

Апрануць, што больш да твару, з тых шаўковых пышных шат.

Аўтандзіл рашыў: «Даволі мне прыкідвацца купчынай!»

Зняў гандлярскае адзенне і ранейшае надзеў.

Апрануўшыся, як віцязь, ён здзівіў сабой жанчыну;

Так у выглядзе геройскім стаў, як сонца, юны леў.

Розных страў Фацьма прынесла, запрасіла на сняданне.

Увайшоў прыгожы віцязь у даспехах, як герой,

І Фацьма, яго сустрэўшы ў спаспетавым убранні,

Лепятала: «О чароўны, хто ўстаіць перад табой?»

Захаплялася бясконца госцем зграбным і прыгожым,

Толькі ён на гэта моўчкі пасміхаўся сам сабе:

«Хто ў сапраўднасці такі я, распазнаць яна не можа.

Мне ж няма другога выйсця, покуль будзе друг гібець».

А пасля бяседы сытнай разышліся. Захмялелы,

У сваім пакоі пышным ён забыўся ўва сне.

Як прачнуўся надвячоркам, нібы ўсё заружавела,

Да Фацьмы паслаў ён служку: «Быць прашу я ў мяне».

І Фацьма прыйшла адразу і прамовіла ў запале:

«Ты — альяс мой любамілы, я загіну без цябе!»

Пасадзіў з сабою побач, і на момант ціха стала,

І на ружаў сад чароўны цень з хацінкі веек збег.

Ён сказаў: «Цябе паклікаў я на шчырую размову,

Хоць яна змяёй атрутнай сэрца, можа, і пратне.

Не сказаў табе дагэтуль аб сабе я праўды слова:

Чорны лес інакшых веек паланіў навек мяне.

Прытварыўся, што гандляр я — гаспадар над караванам.

Не, над войскам я начальнік у славутай старане,

Трону царскаму апора і ўлюбёнец Растэвана,

Скарбаў сховішчы і зброя падуладны толькі мне.

Ты майго даверу варта, я скажу табе ўсю праўду:

Мае цар дачку, што з твару нібы ясная зара,

З-за яе агнём згараю, і ніхто не дасць мне рады,

Па яе жаданню тут я, кінуў войска і цара.

Я шукаю ўсюды дзеву, што была ў цябе схавана,

Абышоў амаль паўсвета, каб знайсці царыцу дзіў.

Бачыў я таго міджнура, што тугою па каханай,

Нібы леў, стралой працяты, галаву сваю схіліў».

Расказаў Фацьме дакладна Аўтандзіл пра ўсе прыгоды:

Як таго, што ў шкуры тыгра, моцна гора абвіло.

Ён сказаў: «Ты маеш сродак, што скасуе ўсе нягоды,

Што ўратуе веек чорных крумкачынае крыло.

Удваіх, Фацьма, з табою, адшукаўшы дзеву тую,