Дрэва вечнасцi

Дык чаму разлукі цемру пасылаеш з небасхілу?

Без цябе, нібы ў магіле, вочы ўсцеле нам імглой».

АД'ЕЗД АЎТАНДЗІЛА З ГУЛАНШАРА І СУСТРЭЧА ЯГО З ТАРЫЭЛЕМ

Пераплыўшы цераз мора, Аўтандзіл прыстаў да сушы,

І ў настроі ціхамірным ехаў верхам ён далей;

З весткай радаснай, гаючай на сустрэчу з другам рушыў,

Уздымаў да неба рукі ў маленні і хвале.

А вясну змяніла лета, стракацелі ў лузе краскі,

Надыходзіў росквіт ружаў, набліжаў спаткання час.

Перасек сузор'е Рака сонца шлях агністым бляскам,

Уздыхаў глыбока віцязь, хоць агонь вачэй не гас.

Трос нябёсы гул грымотаў, з хмар ліліся рос крышталі,

Ружай вуснаў ружу-кветку стаў ён палка цалаваць,

Гаварыў: «Сваёй красою ты мне тую нагадала,

З кім я мару, як з табою, дзень шчаслівы напаткаць».

З думкай добрай пра сабрата праліваў ён слёз нямала,

Пракладаў свой шлях нялёгкі да няходжаных мясцін

Праз магутныя дубровы, рэкі шпаркія і скалы,

Паляваў на львоў і тыграў у прывозерным трысці.

Ён здаля пячору ўбачыў і сказаў: «Мой мілы дружа,

Тут з табой мы бедавалі, разам слёзы тут лілі;

Весткай шчаснай разганю я дум тваіх самотных сцюжы,

А няма цябе — дарэмна, значыць, пошукі былі.

Толькі ён наўрад ці будзе бавіць час у адзіноце,

Пэўна гойсае па стэпу, як загнаны дзікі звер;

Лепш паеду я тудою, дзе шумяць вятры ў чароце».

І пусціў каня праз рэчку, праз асокі ды аер.

Ехаў віцязь памаленьку, а душа ў яго спявала,

Клікаў друга ён уголас — рэха слалася наўсцяж;

Раптам бачыць, нібы сонца над гушчарнікам заззяла,—

Тарыэль абліччам светлым там стаяў сярод трысця.

Побач леў ляжаў забіты — бездыханная ахвяра,—

Па лязу мяча сцякала кроў гарачая яго.

Тарыэль пачуў той вокліч, што ляцеў, як гром з-за хмары,

Схамянуўся, распазнаўшы друга вернага свайго.

Меч адкінуў і насустрач паляцеў да пабраціма,

Той з каня саскочыў шпарка, тварам сонца зацямніў.

І сплялі крыж-накрыж шыі пацалункамі сваімі —

Гук пялёсткаў спелых ружаў саладзейшы мёду быў.

І гучалі красамоўна Тарыэля нараканні,

Чырваніў ён слёзнай плынню веек стрэльчаты агат:

«Без цябе хіліўся долу, як альяс, я, стройны станам,

Прэч зляцелі жаль і смутак, як з табой сустрэўся, брат!»

Аўтандзіл на скаргі тыя адказаў усмешкай яснай —

Праз каралы вуснаў ззялі перлы чыстыя зубоў:

«Вестку добрую прынёс я — вырак лёсу нам не страшны,—

Тая ружа, што завяла, зацвіла цяпер ізноў».

Тарыэль сказаў: «Даволі мне й таго, што ты са мною,

Ты прынёс душы ўцеху, камень важкі з сэрца зняў,

Хай жаданняў нашых мэта прамільгнула стараною;

Што чакаць дарэмна шчасця, калі бог яго не даў!»

Аўтандзіл здзівіўся вельмі недаверу Тарыэля,

І паспешна ад палоннай ён пасланне перадаў,

Разам з ім істужку шаля. Той узяў усё нясмела,

Паглядзеў і здрыгануўся, бо пазнаў свой даўні дар.

І, дашчэнту ўсхваляваны, прытуліў ён іх да твару,

І патух агонь у зрэнках, ахінуў яго туман,

Кінуў чорны лес агатаў цень на белы твар ахвяры,—

Мук такіх не ведаў Каіс, не стрымаў бы й Саламан.

Аўтандзіл убачыў гэта і пабег на дапамогу,

Тарыэль ляжаў, як мёртвы, нерухома на зямлі.

Ды не мог ніякай сілай друга ён падняць на ногі,—

Дар каханай нечаканы дух міджнура спапяліў.

Плач, як песні гук працяжны, ліўся з вуснаў Аўтандзіла,

І над ружай твару ўзняўся цень журботнага крыла.

І струменнем алым слёзы шчок крышталі баразнілі,

Бо гранёным дыяментам быў рассечан яркі лал.

Ён з адчаю драпаў шчокі і лічыў сябе няшчасным:

«Як я мог, вар'ят бяздумны, друга страціць задарма!

Хіба ж можна так раптоўна ліць ваду ў агонь нязгасны,

Столькі радасці ці ж зможа сэрца беднае стрымаць?

Загубіў свайго сабрата я ўчынкам неразумным,

І за гэтую правінку я караю сам сябе.

Лепш развагі поступ цвёрды, чым даніна спешцы тлумнай,

Лепш павольны рух наперад, чым на месцы шпаркі бег».

Тарыэль не варушыўся, нібы скон крануў здранцвеннем,

Аўтандзіл шукаў дарэмна — хоць бы дзе вада цякла;

Льва забітага пабачыў і, крыві набраўшы ў жменю,

Другу грудзі акрапіўшы, цела сінь змяніў на лал.

Кроў ільвіная вярнула льву патрачаныя сілы,

Задрыжалі вейкі дружна, як вайсковых коп'яў лес.

Тарыэль расплюшчыў вочы, ўбачыў вобраз друга мілы,