Дрэва вечнасцi

Дзе не ўбачыць шчасця ў шчасці, з болем боль не спалучыць;

І над радасцю і горам думка ўздыме так высока,

Што, нібыта ў казцы голуб, у інакшы край імчыць.

Вось прыедзе сын з паходу пераможцам і героем;

І тады нявеста-зорка ахіне яго святлом

І раскажа ўсё сардэчна, ў чым прычына непакою.

Хай жа месяц пасмуткуе, покуль сонца не ўзышло!»

Царскі сын — скажу па праўдзе — віцязь смелы быў і добры:

Станам зграбны, тварам мужны, аб ваяцкай славе дбаў.

Баявой заняты справай, з дому з'ехаў ён надоўга,

Для яго з нявест нявесту клапатлівы цар прыдбаў.

У раскошнае адзенне пачалі ўбіраць дзяўчыну,

Заблішчалі дыяменты на тканіне дарагой.

Залаты вянец надзелі, што гарэў агнём рубінаў,

І крышталь заззяў над ружай небывалаю красой.

Цар сказаў: «Адпачывальню прыбярыце ёй прыгожа».

Быў пастаўлены ў пакоі, ў залатой аздобе, трон.

Надышла пара — падняўся цар, за ім усе вяльможы

І з пашанаю ў харомы правялі яе на сон.

Дзевяць еўнухаў паставіў да дзвярэй яе пазменна,

Сам жа зноў пачаў бяседу, віны царскія п'ючы.

Залатою ўзнагародай ён аддзякаваў Усену;

Грукацелі барабаны, гралі ў трубы трубачы.

Доўга там яшчэ гулялі, елі, пілі да паўночы.

Ясназорая шаптала: «Ад пакут душа дрыжыць:

За каго мяне аддасць ён, хто красу маю растопча?

Як няволі мне пазбегнуць, як змагу ў палоне жыць?

Не хачу згубіць, як ружа, я дзявочай прыгажосці,

Разарву я — бог паможа — кола хітрых іх задум.

Той, хто мае розум светлы — не заб'е сябе са злосці,

Мудрасць мудраму паможа знішчыць чорную бяду...»

І, паклікаўшы, сказала дзева строгай варце ў вочы:

«Вы, ў палон мяне забраўшы, паддаліся на падман.

Цар стары памылку робіць, што мяне ў нявесткі хоча,—

І дарэмна граюць трубы і грукоча барабан.

У мяне шляхі другія — я не буду ў вас царыцай,

Хай жаніх, як сонца, будзе,— у мяне інакшы лёс.

Дык нашто мяне ўпрошваць? Не магу я пагадзіцца,

Бо ў пакоях гэтых царскіх я памру ад горкіх слёз.

І калі ў няволі гэтай сэрца я праб'ю кінжалам,

Цар адразу загадае вам галовы адсячы.

Лепш вазьміце пояс срэбны, ў ім і жэмчугі і лалы,—

Мне ж дазвольце вы адгэтуль непрыкметна ўцячы».

Развязала дзева пояс і каштоўнасці дастала,

З галавы зняла ў рубінах літы з золата вянец.

І, аддаўшы варце прагнай, «Адпусціце,— прашаптала,—

Творца свету вам заплаціць ласкай божай за мяне!»

Затлуміліся галовы ад нябачаных багаццяў,

І нявольнікі забылі абавязак вартавых.

Парашылі патаемна дзеву вывесці з палаца.

Вось што золата ўчыняе — корань д'яблавай травы!

Прага золата ніколі асалоды не давала,

Прагны ў скрогаце зубоўным сустракае сваю смерць.

Хоць багаццем пухне прагны, ўсё яму здаецца мала;

Скарб сардэчны — вось багацце, ды не кожны можа мець!

Абяцанням паланянкі кожны з еўнухаў паверыў.

Даў ён раб сваё адзенне, дапамог перапрануць.

Калі ў зале ўсе сп'янелі, дзева выбегла праз дзверы,

І не змог дракон пачварны месяц ясны праглынуць.

Хто куды, за ёю слугі паўцякалі ўслед употай.

Раптам чую: аклікае хтосьці ціха з-за акна.

Я пабегла ёй насустрач, абняла сваю ясноту,

Ды зайсці, хоць на хвіліну, не пасмела ў дом яна.

«Падарунак твой,— сказала,— адкупіў мяне ад варты.

Я маліцца богу буду, каб табе аддзячыў ён.

Дай каня хутчэй, паеду, больш марудзіцца не варта,

Цар, дазнаўшыся, за мною вышле войска наўздагон».

Я адразу, не чакаўшы, прывяла каня са стайні,

І ў сядло дзяўчына села з горда ўзнятай галавой.

Захад сонца так знікае ў сузор'і Льва звычайна,

Так прапала, не даспеўшы, плёну добрага жніво.

Горад войска акружыла, сталі ўсюды гойсаць коні,

Неўзабаве верхавыя ўварваліся ў наш дом.

«Калі знойдзеце ўцякачку,— я сказала,— па закону

Галавою адкажу я перад тронам і царом».

Не знайшлі яе і следу, хоць аблазілі ўсе сховы.

На цара і на прыдворных лёг журботы змрочны цень.

Крэп жалобны ўсе надзелі замест сукняў пурпуровых,

Быццам хмары пахавалі сонца яснага прамень.

Пра дзяўчыну покуль годзе! Што было, скажу, са мною.

Чачнагір — вяльможа юны, прыгажун быў — проста цуд!

Ён казлом маім быў добрым, я была яго казою.

Так, распуста жонку ганьбіць, мужа губіць — перапуд.