Дрэва вечнасцi

За карму другі схапіўшы, я пусціў яго ў прадонне,

Сеяў смерць я тым, хто выплыў, хто шукаў ратунак свой.

Вораг кінуўся наўцёкі, а здалёк з чаўноў Прыдона

Крыкі радасці ляцелі. Заціхаў павольна бой.

Ледзь да берагу прысталі, вораг нас сустрэў мячамі.

Зноў пачаўся бой крывавы, кроў ракой лілася з ран.

Захапляўся я Прыдонам, ён маланкі слаў вачамі,—

Сам, як леў, з аблічча — сонца, тапаліны меў ён стан.

Прагай помсты апантаны, ён братоў пакідаў долу,

Загадаў у знак адплаты рукі ім да плеч адсеч

І, звязаўшы іх, прымусіў праклінаць няволю-долю,

Сам жа ў радасці вялікай свой паклаў у ножны меч.

Раць разбітая ўцякала, мы іх гналі да знямогі,

Без адзінае ахвяры горад з ходу ўзялі;

Перабілі ім калені, як саф'ян памялі ногі,

Захапілі столькі скарбаў, што сабраць іх не маглі.

Цар Прыдон сваёй рукою апячатаў сховаў дзверы,

Сваякоў сваіх няшчасных у палон цяжкі забраў.

Так за кроў крывёй варожай заплаціў ён помсты меру.

Мне сказаў: «Нам бог на шчасце, кіпарыс, цябе паслаў!»

Мы вярнуліся ў свой горад, люд сустрэў нас урачыста,

Штукары ўсіх пацяшалі здольнай спрытнасцю сваёй.

Услаўлялі нас з Прыдонам песняй-гімнам галасістым:

«Вы сябе пакрылі славай, рукі ж — ворагаў крывёй!»

«Цар Прыдон! — крычалі.— Слава!» Да мяне ж ляцелі крыкі:

«Над асілкамі — асілак, над царамі — першы цар!»

Толькі я па ружы мілай у журбоце быў вялікай

І не мог згасіць прызнаннем сэрца змучанага жар».

НУРАДЗІН-ПРЫДОН РАСКАЗВАЕ ПРА НЕСТАН-ДАРАДЖАН

«Запрасіў мяне аднойчы цар Прыдон на паляванне.

Узняліся мы на строму, што над морам пралягла;

Раптам ён сказаў мне ціха: «Прыгадаў я з хваляваннем,—

Дзівы-дзіўныя хавае гэта чорная скала».

І на роспыт нецярплівы расказаў Прыдон павольна:

«Неяк гэтаю мясцінай праязджаў я на кані,

Што ляціць хутчэй, чым сокал, што плысці, як качка, здольны,—

Тут заўважыў каршуна я, што лунаў у вышыні.

Кінуў позірк я на мора са скалы вось гэтай стромай:

Штось гайдалася на хвалях, ды здалёк не распазнаць,—

А яно плыло ўсё бліжай зданню даляў невядомых;

Сам не ведаў, што падумаць,— прыпыніўся, стаў чакаць.

Я прыгледзеўся і ўбачыў, што не зверам і не птахам —

З'ява гэтая звычайным аказалася чаўном;

А на ім была схавана, пабялелая ад страху,

Сонца яснае — дзяўчына за стракатым палатном.

Бачу: выйшлі два мужчыны чарнатварыя на бераг,

Пасяродку йшла дзяўчына — даўгакосая краса.

Хараству яе дзівіўся я бясконца і без меры,—

Перад бляскам воч-маланак сонца промень пагасаў.

Затрымцела маё сэрца, як пабачыў чараўніцу,

Што была, нібыта сцюжай некрануты ружы цвет.

«Адаб'ю яе з палону,— парашыў,— а варту знішчу».

Думаў: «Знікнуць не паспеюць, калі конь мой рыне ўслед».

Наўгалоп каня пусціў я, толькі голле затрашчала;

Не паспеў, аднак, бо варта апярэдзіла мяне:

Сонца яснае знікала — човен зноў гайдалі хвалі,

Адплыла мая надзея назаўжды на тым чаўне».

Словы гэтыя Прыдона мне былі балючай ранай,

Я на дол упаў ад гора, кулакамі ў грудзі біў,

Шчокі сам сабе скрывавіў і крычаў, як апантаны:

«Горш за смерць, што ў гэты момант я на беразе не быў!»

Я здзівіў цара Прыдона сваім горам нечаканым,

Засмуціўся ён абліччам, у вачах свяціўся жаль.

Суцяшаў мяне, як родны, кляўся другам быць адданым,

І на вейках, я ўбачыў, дыямент слязы дрыжаў.

«Гора мне! — Прыдон усклікнуў.— Я параніў тваё сэрца!»

«Супакойся, цар,— сказаў я,— ты ні ў чым не вінават.

Месяц мой — дзяўчына тая, ёй служыць гатоў да смерці.

Раскажу пра ўсё я шчыра, бо цяпер ты мне, як брат».

І Прыдону расказаў я ўсё пра лёс свой шматпакутны.

«Як не мог я здагадацца,— тут усклікнуў цар Прыдон,—

Што ў няшчасці мне спаткаўся над царамі цар магутны,

Каму лёсам звыш прызначан скіпетр і дзяржаўны трон!

Бог захоча, дык былінку зробіць гонкім кіпарысам,

Ад параненага сэрца адвядзе лязо нажа,

Гаруна адорыць ласкай, ператворыць лёд у прысак,

Гора радасцю заменіць, ясным шчасцем — горкі жаль».

Асушыўшы слёз крышталі, мы ўвайшлі ў Прыдонаў замак.

Я сказаў: «Адважны віцязь, ты ў бядзе мне дапамог,

Ты сваёй высокай дружбай даў жыццю майму напрамак,

Бо такіх высакародных не ствараў на свеце бог.