Дрэва вечнасцi

Адказаў ён: «Калі людзі дасягаюць пэўнай мэты,

Дык ці варта ўваскрошваць цень мінулае бяды?

Адшукаў я кіпарыс той, сонцам поўдня абагрэты,

Што на ружу быў падобны, а цяпер, як снег, бляды.

Ён пазбаўлены надзеі, марна вяне на чужыне,

Памутнеў крышталь аблічча, воч памеркла біруза.

З ім адным агнём палаю па адной і той прычыне».

І пра ўсё, што сам уведаў, віцязь дзеве расказаў.

Расказаў пра ўсе прыгоды, пра вандроўны шлях вялікі,

Як героя ў шкуры тыгра ён здзічэлага знайшоў:

«Свет жыцця яму агідны, ён як звер зрабіўся дзікі

І блукае, як шалёны, сам па стэпах між звяроў.

Хай цябе не дзівіць тое, што кажу пра Тарыэля,

Бо хто раз яго пабачыў, будзе памятаць заўжды,—

Дзіўны бляск яго аблічча позірк промнямі засцеле,

І хоць жоўкне ружа твару — воч святло чысцей вады!»

Расказаў ёй падрабязна, як жыве той валацугам,

Як, нібыта тыгр, пячору палічыў за родны кут,

Як Асмат жыццё з ім дзеліць, стаўшы служкаю і другам.

«Лёс пракляты,— ўсклікнуў,— колькі шлеш ты людзям слёз, пакут!»

Доўга слухала царэўна Аўтандзілаву размову,—

Быў, як месяц ясны ў небе, твар яе, чароўны стан.

«Чым змагу,— яна сказала,— памагчы яму гатова,

Адшукаць гатова лекі для яго балючых ран!»

Адказаў ён: «Легкадумным хто свой лёс даверыць здолен?

З-за мяне згарае віцязь, як яго я падману?

Я пакляўся, што вярнуся з ім дзяліць цяжкую долю,

Я сваім пакляўся сонцам, я табою прысягнуў!

Друг павінен дзеля друга і ў бядзе быць другам спраўным,

Сэрцам сэрцу адгукацца — другу ты, а друг табе!

Так міджнур з міджнурам гора дзеліць, як міджнур сапраўдны,

Калі ж дружбе сваёй здрадзіў, значыць здрадзіў сам сабе!»

Цінацін сказала: «Спраўдзіў сэрца ты майго жаданні:

Ты, па-першае, вярнуўся, чым прынёс мне радасць сам;

Па-другое, Тарыэля ты знайшоў; майму каханню,

Што ў грудзях агнём палала, даў гаючы ты бальзам!

Лёс наш зменлівы, нясталы, як асенняя пагода,—

То на небе сонца свеціць, то нахлыне хмараў тлум;

Зараз радасць паміж намі, зніклі гора і нягоды,—

Калі свет напоўнен шчасцем, дык навошта яму сум?

Добра тое, што ты клятву заўжды выканаць гатовы,—

Не пакіне друг сапраўдны друга добрага нідзе.

Дык усцеш яго надзеяй, падбадзёр сяброўскім словам!

Як жа, сонца, без цябе мне жыць самотнай у нудзе?»

Ён сказаў: «Да сёмай скрухі дорыш восьмую згрызоту

На ваду дарэмна дзьмухаць, дзе скаваў яе мароз;

Не сагрэе тое сонца, што ўжо страціла ясноту. •

Быць з табой — бяда; разлука ж — выклікае мора слёз!

Калі я цябе пакіну і ў бадзяннях буду крочыць,

Ад няшчасных стрэлаў лёсу як мне сэрца ўратаваць?

Дзень мой схіліцца да змроку і павее холад ночы,

І тады душы пакуты непатрэбна ўжо хаваць!

Закаханаму заўсёды зразумелы любай словы:

Дзіды ружы раняць сэрца, з раны свежай кроў цячэ!

Будзь жа сонцам мне ў дарозе, для цябе на ўсё гатовы,

Дай хоць знак якой надзеі ў падарунак мне яшчэ!»

Віцязь стрымана, пяшчотна просьбу выклаў сціплым словам,

Гаварыў ён дзеве-сонцу, поўны смутку і трывог,

І яна дала на памяць падарунак жамчуговы.

Юнаку і дзеве юнай хай даруе шчасце бог!

Як прыемна шчок рубіны сузіраць вачэй агатам,

З кіпарысам побач пальму пасадзіць у халадку!

Прыгажэе ўсё пад сонцам, дзе жыве кахання свята,

А цяжар разлукі гора шле міджнуру-юнаку!

Любаваўся віцязь дзевай, быў у шчасным захапленні,

Потым з любай развітаўся і тужлівы прэч пайшоў.

Праліваў ён у дарозе слёз крывавае струменне,

Гаварыў: «О свет няўмольны, зноў з мяне ты смокчаш кроў!»

Ехаў віцязь, поўны смутку, моцна біў сябе ў грудзі,

Бо каханне прымушае слёзы ліць, мякчэць душой;

Калі хмара ўкрые сонца, над зямлёю цемра будзе,—

Так разлука Аўтандзіла ўкрыла згаслаю зарой.

Слёзы, змешаныя з кроўю, па абліччы ўніз збягалі;

Ён казаў: «Не будзе сонца больш у вочы мне свяціць».

І скрываўленае сэрца вейкі любай праціналі:

«Без яе, о свет нікчэмны, як магу на свеце жыць?!

Быў падобны я на пальму, што расце ў эдэмскім садзе,

А сягоння лёс няшчадны сэрца мне працяў нажом,

Нібы ў вогненных цянётах яно тлее ў заняпадзе,

Тлен — усе людскія справы, марна лезці на ражон!»

Разважаў ён так і плакаў і не мог заснуць да ранку.