Дрэва вечнасцi

Што прастола пераемнік аддае яму паклон,

Што адзін я маю права ўладаром індыйскім звацца,—

Хто б сюды ні йшоў, ні ехаў — ён не ўбачыць гэты трон!

Я падумаў: так я толькі сам сябе дарэмна збэшчу,—

Згуртаваць патрэбна думкі і разумней і шчыльней.

Нібы звер, рыкала сэрца, сто разоў хацеў я збегчы.

Не, не дам цябе нікому, калі ты не здрадзіш мне!»

Я прадаў душу за сэрца, крэпасць дум зрабіў я рынкам,—

Дождж, што ў садзе пляжыў ружу, сціх раптоўна нездарма:

Між каралаў заблішчэлі перлы-зубы, як расінкі,

І яна сказала: «Веру, тут віны тваёй няма!

Я цяпер не веру ў здраду, ў крывадушнасці загану,

Як не веру, што няўдзячны ты ў пачуццях быў сваіх.

Ты прасі рукі і трона ў майго бацькі Парсадана,

Непатрэбны жаніхі мне, трон падзелім мы ўдваіх».

Стала зноў яна ласкавай, злосць на літасць замяніла —

То свяціла нібы сонца, то як месяц малады.

Першы раз мяне з сабою поруч блізка пасадзіла,

Задушэўнаю гаворкай разагнала здань бяды.

Гаварыла так: «Разумны не спяшаецца ніколі,

Ён на свет глядзіць спакойна, бачыць зорку ў цемнаце.

Жаніха таго не пусціш — цар не дасць тады патолі,

Гнеў раз'юшаны дашчэнту славу Індыі змяце.

Калі ж пусціш харазмійца — павядуць мяне да шлюбу

І жалобы чорны колер зменіць барвы шчасця скрозь.

Ім — вяселле, нам жа — мукі, што звядуць да чорнай згубы.

Не, не будзе перс ніколі вырашаць індыйцаў лёс!»

Я сказаў: «Хай моліць бога той жаніх з усёю світай!

Толькі ў Індыю ўступяць, я сустрэну іх як след;

Пакажу ім сілу зброі, меч, крывёю іх заліты,

Пакажу я ім такое, што з аўчынку здасца свет!»

Адказала так: «Жанчына разважае па-жаноцку:

Не хачу я быць прычынай непатрэбнае крыві.

Жаніха забі, як прыйдзе, не зрабіўшы шкоды войску,—

Суд праўдзівы здольны часам нават дрэва ажывіць!

Леў, з табой схапіцца можа той, каму жыццё абрыдла.

Жаніха забі ўпотай — не бяры з сабой байцоў,

Не знішчай яго дружыны, гэта людзі, а не быдла,—

Цяжка жыць таму на свеце, хто пралье бязвінных кроў!

Жаніха ж таго забіўшы, з бацькам так вядзі размову:

«Персам Індыю ў здабычу аддаваць я не хачу.

Я — ўладальнік, драхмы нават не аддам чужому. Слову

Вер майму. А не — паўстану, усё аддам агню й мячу!»

Аб каханні нашым толькі не згадай намёкам нават,

І тады любому будзе правата твая відна.

Цар цябе ўпрошваць будзе ўзяць стырно ўсяе дзяржавы,

Ажаніўшыся са мною. Трон да твару будзе нам!»

Той парадаю натхнёны, я адчуў прыбытак сілы,—

Меч мой востры быў гатовы для распраў і перамог.

Я хацеў ісці — застацца дзева знакам папрасіла,

Я абняць яе памкнуўся, ды адважыцца не мог.

Там пабыўшы з момант, выбег, як вар'ят, я з пышнай залы.

Я з Асмат ішоў да брамы, быў разлукі горам скут.

Неахвотна йшоў адтуль я, думка розум свідравала:

«За адну хвіліну шчасця плоціш тысячай пакут!»

ПРЫЕЗД СЫНА ХАРЭЗМШАХА Ў ІНДЫЮ НА ВЯСЕЛЛЕ І ЯГО ЗАБОЙСТВА ТАРЫЭЛЕМ

«Вось ганец прымчаўся з весткай: «Цар, жаніх з Харэзма едзе!»

Ды не ведаў той нябога, што рыхтуе бог яму!

Цар вясёлы быў, прыветны, ён здалёк мяне ўгледзеў,

Падазваў кіўком. Пашану я аддаў цару свайму.

Ён сказаў: «Хай будзе сёння дзень вялікай весялосці,

Справім пышнае вяселле, бо дачка ў мяне адна.

Расчыніце сховы скарбніц, хай адчуюць нашы госці

Нашу шчодрасць і даброты — не да твару скупасць нам!»

Я паслаў людзей усюды, каб багацці ўсе сабралі.

Вось ужо й жаніх з'явіўся без затрымкі ў царскі двор.

Нашы выйшлі ім насустрач, цырымонна госці сталі.

Войска столькі сабралося, што сцямнеў увесь прастор.

Цар сказаў: «Застаўце плошчу ўсю прыгожымі шатрамі,

Хай са світаю сваёю адпачне пакуль жаніх,

А пакуль пастройце войскі ганаровымі радамі.

Ты ж,— сказаў ён мне,— ў палацы асабіста прымеш іх!»

Настаўляў шатроў атласных на майдане я нямала.

Злез жаніх з каня. Дзень гэты не нагадваў дзень паста.

Знаць вяльможная ступала па дварцовай чыстай гале,

Люд вайсковы паатрадна нерухомым строем стаў.

Быў я стомлен той мітрэнгай і дадому ехаў рыссю.

Ледзь наважыўся прылегчы, стому сном сагнаць з вачэй,

Як з пісьмовым даручэннем ад Асмат ганец з'явіўся:

«Кіпарыс чароўны кліча, каб з'явіўся ты хутчэй!»

Падначалены загаду, я памчаўся да каханай.