Дрэва вечнасцi

Наляцім, як бліскавіцы, мы на варту злосных каджаў,

Знойдзем тую, хто ў палоне тапаліны губіць стан.

Быў аднойчы я ў Каджэці. Непрыступнай цытадэляй

На скале стаіць высокай, не падступішся ніяк.

Нам туды прабрацца трэба непрыкметна і ўмела,

Вось таму й не трэба многа нам з сабою браць ваяк».

Пагадзіліся ўсе трое з прапановай мудрай тою

І са шчыраю падзякай развіталіся з Асмат.

Трыста коннікаў забралі, роўны кожны з іх герою.

Той заўсёды пераможа, хто цярпець умее шмат.

Пераплыўшы хвалі мора, йшлі браты зямлёй чужою,

Дзень і ноч Прыдон адважны вёў іх сцежкаю крутой.

І сказаў нарэшце: «Мэта наша блізка, за гарою,

Трэба ехаць толькі ноччу, каб не ўбачыў нас ніхто».

Пагадзіўшыся адразу з прапановай мудрай тою,

Дзень, схаваўшыся, чакалі, без прыпынку йшлі ўначы.

Вось нарэшце паказаўся замак грозны за сцяною,

Перагуквалася варта, нібы тыя крумкачы.

Пільнавала брамы ў замак дзесяць тысяч варты строгай,

І, калі срабрысты месяц над цвярдыняй стаў ясней,

Львы сказалі: «Толькі хітрасць можа даць нам перамогу.

Там, дзе розум з сілай дружыць — сотня тысячы мацней».

ПАРАДА НУРАДЗІН-ПРЫДОНА

Цар Прыдон сказаў: «Хачу я даць карысную параду.

Каб адолець моц такую, мала войска ёсць у нас,

Тут, вядома, не памогуць самахвальства і бравада,

Брамы ў крэпасць пазачыняць — сто гадоў марнуй тут час.

Навучыўся я з дзяцінства спрыту, жвавасці і гарту,

Бегаць, лазіць, па вяроўцы мог хадзіць, як той штукар.

Кожны ведаў: нада мною верх узяць няможна жартам,—

Я, на зайздрасць аднагодкам, лёгкай стычкі не шукаў.

Хто валодае з вас добра моцна скручаным арканам,

Каб высокай вежы выступ зачапіў яго пятлёй?

Я прайду па ім спакойна і ў варожым буду стане,

Я мячом сваім змяшаю кроў варожую з зямлёй!

Шчыт і меч з сабой узяўшы, прабяруся я ўпотай,

Са сцяны саскочу, бурай налячу на варты строй,

І, ахову перабіўшы, адчыню я вам вароты,

Вы ж праз іх адразу рушце, як раздасца заклік мой».

ПАРАДА АЎТАНДЗІЛА

Аўтандзіл сказаў Прыдону: «Гавару я без папроку:

Ты, магутны леў і віцязь, не збівайся ў троп крывы.

План твой вельмі небяспечны. Чуеш рэха гулкіх крокаў?

Каля самай вежы чуеш пераклічку вартавых?

Зброі бразгат ненаўмысны раптам вораг злы пачуе,

І аркан з табою разам перацяты будзе ўраз!

Смерць бяссэнсная такая анікога не ўратуе;

Хоць намер твой вельмі смелы,— ён няўдачай стрэне нас.

Зробім так: вы пад скалою будзьце ўсе нябачна ў ценю.

Тут купцоў, відаць, пускаюць, не разглядваючы ў твар;

Вось якраз і апрануся я ў купецкае адзенне,

Пакладу на мула зброю, быццам свой вязу тавар.

Нам утрох ісці не трэба — западозраць нечакана,

Я ж купцом прайду спакойна, не заўважаны нікім.

Зброю ўзняўшы перад імі, мсціўцам грозным я паўстану

І крыві варожай рэкі буду ліць мячом сваім.

Я без цяжкасцей вялікіх знішчу варту ўнутраную,

Вы ж знадворку насядайце, ведучы геройскі бой.

Пазбіваўшы ўсе завалы, вам вароты расчыню я.

Хто не згодзен — прапануе хай найлепшы спосаб свой!»

ПАРАДА ТАРЫЭЛЯ

Тарыэль сказаў: «Адвагай вы сваёй вышэй герояў,

Вашы мудрыя парады — непахіснай волі знак.

Меч не вымеце дарэмна, бачу — прагнеце да бою,

Каджаў нішчыць разам з вамі я гатоў. Скажу, аднак:

Хоць і тут нямала справы, толькі там удар галоўны;

Што, калі, пачуўшы бойку, з вежы ўніз Нестан зірне

І мяне між вас не ўбачыць сваім позіркам чароўным?

Ганьбай вечнаю зняславіць бойка гэткая мяне.

Вось найлепшая парада — ўдачы пэўная аснова:

Возьмем мы людзей па сотні, ледзь займацца дзень пачне,

І да трох варот ахоўных паляцім адначасова,

Вораг выйдзе нам насустрач — скорай кары не міне.

Распачаўшы бой крывавы, мы іх выклічам за браму,

Хай адзін прарвецца ў горад, два пачнуць іх тут сячы,

Кроў пальецца там ракою зграй варожых, бітых намі,—

Толькі хітрасць і адвага могуць нам дапамагчы».

Тут Прыдон сказаў: «Я згодзен, праўду ты, мой дружа, кажаш.

Толькі вось шкада — аддаў я ў дар найлепшага каня.

Ведаў ліха б тое, пэўна сам на ім лупіў бы каджаў,

Ты б каня таго ўбачыў, хай лічыўся б сквапным я».

Так сказаў Прыдон жартоўна. І вясёлую размову,