Дрэва вечнасцi

Кляў ён злую волю неба, бо не знаў сваёй віны.

Час разлукі пасля стрэчы горш усякай ліхаманкі

Лёс цяжкі! Ніхто не ўнікне века ўласнае труны!

Так вярнуўся ён дадому, сум цяжкі па Цінаціне

Не даваў яму спакою, быў ён з ёю ў чадзе мар;

Твар бялеў, нібы на лісце слаўся сцюжы белы іней,

Вось як хутка ружа ўчула, што скаціўся сонца жар!

Вечна прагне асалоды сэрца прагнае людское,

Каб адолець скрухі мукі дзеля радасці жыцця,

І ніхто яго не спыніць, вечна ўладнае, жывое,

Ні багі ў высокім небе, ні цары без пачуцця!

Так, ахоплены гаркотай, ён схапіў, як апантаны,

Падарунак, што ад любай ён на сэрцы сваім нёс,

І прыклаў яго да вуснаў, быццам рад зубоў каханай,

І была рацэ падобна плынь яго гарачых слёз.

Пасланец прыйшоў уранку і ў палац яго паклікаў,

Віцязь рушыў паслухмяна, хоць хвіліны не паспаў.

Там натоўп ужо сабраўся, гоман там стаяў вялікі,

Рыхтавалі паляванне, гурт музык на трубах граў.

На кані сваім гарачым цар імчаўся стрымгалова,

Скрозь трашчалі барабаны, скрозь скуголілі рагі,

Ў небе сокалы луналі, псы брахнёй глушылі словы;

Шмат крыві звяроў забітых арасіла там лугі.

Цар паклікаў у палацы ўсіх, хто быў на паляванні,

Там былі князі, вяльможы і адважныя стралкі;

Перапоўнілі пакоі, што ў шаўкі былі прыбраны,

Загучалі арфы, лютні, ў лад запелі спевакі.

Цар і віцязь, сеўшы побач, задушэўна размаўлялі,

Пунсавелі вусны-лалы, ззяла перлаў прыгажосць.

Царадворцы і вяльможы ўкруг натоўпамі стаялі,

Аб адважным Тарыэлю тут успомніў кожны госць.

Вось дамоў вярнуўся віцязь, і зайшлося сэрца з гора,

Зноў каханую згадаў ён, як святло агню ўначы:

То ўставаў ён, то лажыўся,— не засне каханнем хворы!

Не знайсці на свеце лекаў, каб яму дапамагчы!

Думаў: «Што ты нарабіла з маім сэрцам, чарадзейка,

Прыгажосць садоў Эдэма, трапіў я к табе ў палон!

Позірк твой мне дорыць радасць, раняць сэрца стрэлы-вейкі,

Калі ў яве не пабачу, дык прыйдзі ты ў позні сон!»

Так, заліўшыся слязамі, ён шаптаў сабе ўпотай:

«Сэрца, будзь спакойна-мудрым, сціхні шалам палымнець!

Бо калі ж сцярпець не зможаш — не адчэпіцца сумота,

Калі ж мудрым быць жадаеш, навучыся перш цярпець!

Не спяшайся разарвацца, сэрца, з крыўды і папроку,

Трэба жыць і жыць для любай, ёй аддаць да кроплі кроў;

А сапраўднае каханне хай нябачным стане воку,

Толькі той кахае шчыра, хто не кажа пра любоў!»

АЎТАНДЗІЛ ПРОСІЦЬ РАСТЭВАНА АДПУСЦІЦЬ ЯГО. ГУТАРКА З ВІЗІРАМ

Развіднела. Апрануўся віцязь. Выйшаў з дому рана.

Думаў: «Як сваё каханне ад людзей стаіць крадком?

Божа, дай цярпення сілу, дух суціш мой звар'яваны!»

На каня ўскочыў спрытна і памчаў к візіру ў дом.

Той яму насустрач выйшаў: «Сонца мне сустрэць прыемна —

Шчасны лёс наваражыў мне ўбачыць госця ясны твар!»

І, схіліўшыся ў паклоне, прывітаў яго ўзаемна:

«Калі госць жаданы сэрцу — ў захапленні гаспадар!»

Дапамог з каня ён злезці, у палац павёў ён госця,

Дыванамі дарагімі ўсланы быў да ганка шлях.

Віцязь сонцам ззяў, святлелі і вяльможы-ягамосьці

І шапталі: «Сёння вецер нам прывеяў ружаў пах!»

Ён прысеў. Прысутных вочы чараваў красой дзівоснай,

Кожны, хто яго пабачыў, быў уражан тым святлом,

Праляталі па натоўпу сотні сот уздыхаў млосных,

Ды пакінуць дом візіра загадана ўсім было.

І, застаўшыся сам-насам, віцязь выклаў свае справы:

«Ты, візір,— цару дарадчык пры двары і на вайне;

Ён ва ўсім з табою згодзен, ты вяршыш усёй дзяржавай,—

Дык прашу твайго ратунку, памажы ў гароце мне!

Я адным агнём палаю з тым, хто мой спакой парушыў,—

Мне ў разлуцы з Тарыэлем свет бязрадасны наўкруг;

Ён душу сваю аддаў мне, адплаціць я тым жа мушу,—

Хто нас любіць бескарысна, той найпершы брат і друг!

Апляло, як сетка, сэрца мне жаданне той сустрэчы,

Сэрца там маё, дзе віцязь, хоць я сам перад табой.

Бог яго заместа сонца ўсім жывым стварыў дарэчы;

Стаў ён братам мне, Асмат жа — стала роднаю сястрой.

Ад'язджаючы, пакляўся быць вялікай дружбе верным:

«Я вярнуся, гляну ў вочы так, што й вораг не ўпікне;

Каб развеяць тваю скруху, я знайду тваю царэўну!»

Я гару агнём чакання — час туды вярнуцца мне!

Я табе скажу ўсю праўду, мне хваліцца не да твару: