Lalka

słucha. Ona nienawidzi Stawskiej, nie wiem nawet za co. Chyba za to, że jest

piękna i ma córeczkę jak cherubinek...

- Gdzie mieszkają?

- W prawej oficynie, na pierwszym piętrze.

Nie pamiętam nawet, kiedy zeszliśmy ze schodów frontowych, a kiedy

minęliśmy podwórko i weszliśmy na pierwsze piętro oficyny. Tak ciągle stała

mi przed oczyma pani Stawska i Wokulski... Mój Boże! jaka by to była piękna

para; ale i cóż z tego, kiedy ona ma męża. Chociaż są to sprawy, do których

najmniej miałbym ochoty mieszać się. Mnie się wydaje tak, im wydałoby się

owak, a losowi jeszcze inaczej...

Los! los!... on dziwnie zbliża ludzi. Gdybym przed laty nie zeszedł do piwnicy

Hopfera, do Machalskiego, nie poznałbym się z Wokulskim. Gdybym jego

znowu nie wyprawił do teatru, on może nie spotkałby się panną Łęcką. Raz

mimo woli nawarzyłem mu piwa i już nie chcę powtarzać tego po raz drugi.

Niech sam Bóg radzi o swej czeladzi...

Gdy stanęliśmy pode drzwiami mieszkania pani Stawskiej, rządca uśmiechnął

się filuternie i szepnął:

- Uważa pan... naprzód dowiemy się, czy młoda jest w domu. Jest co widzieć,

panie!...

- Wiem, wiem...

Rządca nie dzwonił, ale zapukał raz i drugi. Nagle drzwi otworzyły się dość

gwałtownie i stanęła w nich gruba i niska służąca z zawiniętymi rękawami i z

mydłem na rękach, których mógłby jej pozazdrościć atleta.

- O, to pan rządca!... - zawołała. - Myślałam, że. znowu jaki tam...

- Cóż, dobijał się kto?... - spytał Wirski z akcentem oburzenia w głosie.

- Nie dobijał się nijaki - z chłopska odparła służąca - ino jeden przysłał dziś

bukiet. Mówią, że to ten Marusiewicz z przeciwka...

- Łotr! - syknął rządca.

- Mężczyzny wszystkie takie. Niech mu się co podoba, to zara będzie lazł jak

ćma w ogień.

310

- A panie obie są? - spytał Wirski.

Gruba służąca spojrzała na mnie podejrzliwie.

- Pan rządca z tym panem?

- Z tym panem. To plenipotent gospodarza.

- A młody on czy stary? - badała dalej, przypatrując mi się jak sędzia śledczy.

- Widzisz przecie, że stary!... - odparł rządca.

- W średnim wieku... - wtrąciłem. (Oni, dalibóg, niedługo piętnastoletnich

chłopców zaczną nazywać starymi.)

- Są obie panie - mówiła służąca. - Tylo co do pani młodszej przyszła jedna

dziewczynka wydawać lekcje. Ale pani starsza jest w swoim pokoju.

- Phy! - mruknął rządca. - Wreszcie... powiedz pani starszej...

Weszliśmy do kuchni, gdzie stała balia pełna mydlin i dziecinnej bielizny. Na

sznurze zawieszonym w pobliżu komina suszyły się również dziecinne

spódniczki, koszule i pończoszki. (Jak to zaraz znać, że w mieszkaniu jest

dziecko!)

Spoza uchylonych drzwi usłyszeliśmy głos już starszej kobiety.

- Z rządcą?... jakiś pan?.. - mówiła niewidzialna dama. - Może to Ludwiczek, bo

akurat śnił mi się...

- Niech panowie idą - rzekła służąca otwierając drzwi do saloniku.

Salonik nieduży, koloru perłowego. Szafirowe sprzęty, pianino, w obu oknach

pełno kwiatów białych i różowych, na ścianach premia Towarzystwa Sztuk

Pięknych, na stole lampa ze szkłem w formie tulipana. Po cmentarnym salonie

pani Krzeszowskiej z meblami w ciemnych pokrowcach wydało mi się tu

weselej. Pokój wyglądał, jakby oczekiwano na gościa. Ale jego sprzęty zanadto

symetrycznie ustawione dokoła stołu świadczyły, że gość jeszcze nie przyjechał.

Po chwili z przeciwległych drzwi wyszła osoba w wieku poważnym, ubrana w

popielatą suknię. Uderzył mnie prawie biały kolor jej włosów, obok twarzy

mizernej, lecz niezbyt starej i bardzo regularnej. Rysy tej damy były mi gdzieś

znajome.

Tymczasem rządca zapiął swój poplamiony surdut na dwa guziki i ukłoniwszy

się z elegancją prawdziwego szlachcica rzekł:

- Pozwoli pani zaprezentować: pan Rzecki, plenipotent naszego gospodarza, a

mój kolega... Spojrzeliśmy sobie obaj w oczy. Wyznaję, że byłem trochę

zdziwiony naszym koleżeństwem. Wirski spostrzegł to i dodał z uśmiechem:

- Mówię: kolega, gdyż obaj widzieliśmy równie ciekawe rzeczy będąc za

granicą.

- Szanowny pan był za granicą? no proszę!... - odezwała się staruszka.

- W roku 1849 i nieco później - wtrąciłem.

- A czy szanowny pan nie zetknął się gdzie przypadkowo z Ludwikiem

Stawskim?

- Ależ, pani dobrodziejko! - zawołał Wirski śmiejąc się i kłaniając. - Pan Rzecki

był za granicą przed trzydziestu laty, a zięć pani wyjechał dopiero przed

czterema...

311

Staruszka machnęła ręką, jakby odganiając muchę.

- Prawda! - rzekła - co też ja plotę... Ale tak ciągle myślę o Ludwiczku...

Niechże: panowie raczą spocząć...

Usiedliśmy, przy czym eks-obywatel znowu ukłonił się poważnej damie, a ona

jemu.

Teraz dopiero spostrzegłem, że popielata suknia staruszki jest w wielu

miejscach pocerowana, i dziwna melancholia ogarnęła mnie na widok tych

dwojga ludzi w poplamionym surducie i w pocerowanej sukni, którzy

zachowywali się jak książęta. Nad nimi już przeszedł wszystko wyrównywający

pług czasu.

- Bo zapewne pan nie wie o naszym zmartwieniu - rzekła poważna dama

zwracając się do mnie: - Mój zięć przed czterema laty miał bardzo przykrą

sprawę, najniesłuszniej... Zamordowano tu jakąś straszną lichwiarkę... Ach,

Boże! nie ma o czym mówić... Dosyć, że ktoś z bliskich ostrzegł go, że na niego

pada posądzenie... Najniewinniej, panie...

- Rzecki - wtrącił eks-obywatel.

- Najniesprawiedliwiej, panie Rzecki... No i on... biedak, uciekł zagranicę. W

roku zeszłym znalazł się istotny morderca, ogłoszono niewinność Ludwika, ale i

cóż, kiedy on już od dwu lat nie pisał...

Tu pochyliła się do mnie z fotelu i rzekła szeptem:

- Helenka, córka moja, panie...

- Rzecki - odezwał się rządca.

- Córka moja, panie Rzecki, rujnuje się... szczerze mówię, że się rujnuje na

ogłoszenia po zagranicznych pismach, a tu nic i nic... Kobieta młoda. panie...

- Rzecki - podpowiedział Wirski:

- Kobieta młoda, panie Rzecki, niebrzydka.

- Prześliczna! - wtrącił rządca z zapałem.

- Byłam trochę do niej podobna - ciągnęła sędziwa dama wzdychając i kiwając

głową eks-obywatelowi. - Jest tedy córka moja niebrzydka i młoda, już jedno

dziecko ma i... może tęskni za innymi. Chociaż, panie Wirski, przysięgam; że

nigdy od niej o tym nie słyszałam... Cierpi i milczy, ale że cierpi, domyślam się.

Ja także miałam trzydzieści lat...

- Kto z nas ich nie miał! - ciężko westchnął rządca.

Skrzypnęły drzwi i wbiegła mała dziewczynka z drutami w ręku.

- Proszę babci! - zawołała - ja nigdy nie skończę kaftanika dla mojej lalki...

- Heluniu! - odezwała się staruszka surowo. - Ty nie ukłoniłaś się...

Dziewczynka zrobiła dwa dygi, na które ja odpowiedziałem niezręcznie, a pan

Wirski jak hrabia, i mówiła dalej, pokazując babce druty, przy których chwiał

się czarny, włóczkowy kwadracik.

- Proszę babci, nadejdzie zima i moja lalka nie będzie miała w czym wyjść na

ulicę... Proszę babci, znowu mi spadło oczko.

(Prześliczne dziecko... Boże miłosierny! dlaczego Stach nie jest jego ojcem.

Może nie szalałby tak...)

312

Babcia przepraszając nas wzięła włóczkę i druty, a w tej chwili weszła do salonu

pani Stawska... Muszę sobie przyznać, że ja na jej widok zachowałem się z

godnością; ale Wirski zupełnie stracił głowę. Zerwał się krzesła jak student,

zapiął surdut jeszcze na jeden guzik, powiem nawet: zarumienił się, i zaczął

bełkotać:

- Pozwoli pani zaprezentować sobie: pan Rzecki, plenipotent naszego

gospodarza...

- Bardzo mi przyjemnie - odpowiedziała pani Stawska kłaniając mi się ze