Lalka

na kolanach papiery - i mówił głosem cichym i jednostajnym:

- Książki... zawsze książki!... Tracisz pieniądze na naukę, a mnie brakuje na

proces. Żebyś skończył dwa uniwersytety, nie wyjdziesz z dzisiejszego

upodlenia, dopóki nie odzyskamy naszych dóbr po dziadku. Wtedy dopiero

ludzie przyznają, żeś ty szlachcic, równy innym...Wtedy znajdzie się familia...

Czas wolny od nauki poświęcał Stach na próby z balonami. Wziął dużą butlę i w

niej za pomocą witriolu preparował jakiś gaz (już nawet nie pamiętam jaki) i

napełniał nim balon nieduży wprawdzie, ale przygotowany bardzo sztucznie.

Była pod nim maszynka z wiatraczkiem...No i latało to pod sufitem, dopóki nie

zepsuło się przez uderzenie o ścianę.

W takim razie Stach znowu łatał swój balon, naprawiał maszynkę, napełniał

butlę rozmaitymi paskudztwami i znowu próbował, bez końca. Raz butla pękła,

a witriol mało mu nie wypalił oka. Lecz co jego to obchodziło, skoro bodaj za

pomocą balonu chciał „wydobyć się” ze swej marnej pozycji.

Od czasu jak Wokulski osiedlił się u mnie, przybyła naszemu sklepowi nowa

kundmanka: Kasia Hopfer. Nie wiem, co tak podobało się jej u nas - moja broda

czy tusza Jana Mincla? Bo dziewczyna miała ze dwadzieścia norymberskich

sklepów bliżej domu, ale przychodziła do naszego po kilka razy na tydzień.

„A to proszę włóczki, a to proszę jedwabiu, a to igieł za dziesięć groszy..” Po

taki sprawunek biegła wiorstę drogi w deszcz czy pogodę, a kupując za parę

groszy szpilek przesiadywała w sklepie po pół godziny i rozmawiała ze mną.

- Dlaczego to panowie nigdy nie przychodzą do nas z... panem Stanisławem? -

mówiła rumieniąc się. - Ojciec tak panów kocha i... my wszyscy...

Z początku dziwiłem się niespodzianej miłości starego Hopfera i dowodziłem

pannie Kasi, że zbyt mało znam jej ojca, ażebym miał składać mu wizyty.

Ale ona wciąż swoje:

- Pan Stanisław musi gniewać się na nas, nie wiem nawet za co, bo przynajmniej

tatko i... my wszyscy jesteśmy bardzo życzliwi. Pan Stanisław chyba nie może

się skarżyć, ażeby z naszej strony doznał najmniejszej przykrości... Pan

Stanisław...

288

I tak mówiąc o panu Stanisławie kupowała jedwab zamiast włóczki albo igły

zamiast nożyczek. Co zaś najgorsze, że z tygodnia na tydzień mizerniało

biedactwo. Ile razy przyszła do nas po swoje drobne sprawunki, zdawało mi się,

że wygląda trochę lepiej. Ale gdy zgasł na jej twarzy rumieniec chwilowego

wzruszenia, przekonywałem się, że jest coraz bledsza, a jej oczy stają się coraz

smutniejsze i głębsze.

A jak ona wypytywała się: „Czy pan Stanisław nigdy nie zachodzi tu do

sklepu?...” Jak patrzyła na drzwi prowadzące do sieni i do mego mieszkania,

gdzie o kilka kroków od niej zmarszczony Wokulski nie domyślając się, że tu

tęsknią za nim, siedział nad książkami.

Żal mi się zrobiło biedaczki, więc raz, kiedyśmy z Wokulskim pili wieczorem

herbatę, odezwałem się:

- Nie bądźże ty głupi i zajdź kiedy do Hopfera. Stary ma duże pieniądze.

- A po cóż ja mam do niego chodzić... - odparł. - Byłem już chyba dosyć...

Przy tych wyrazach wstrząsnął się.

- Po to masz chodzić, że Kasia jest w tobie zakochana - rzekłem.

- Dajże mi pokój z Kasią!... - przerwał. - Dziewczyna dobra z kościami, nieraz

ukradkiem przyszywała mi oberwany guzik do paltota albo podrzucała mi

kwiatek na okno, ale ona nie dla mnie, ja nie dla niej.

- Gołąbek, nie dziecko!... - wtrąciłem.

- W tym całe nieszczęście, bo ja nie jestem gołąbek. Mnie przywiązać mogłaby

taka tylko kobieta jak ja sam. A takiej jeszczem nie spotkał.

(Spotkał taką w szesnaście lat później i dalibóg, że nie ma się czym cieszyć!...)

Powoli Kasia przestała bywać w sklepie, a natomiast stary Hopfer złożył wizytę

obojgu państwu Janom Minclom. Musiał im coś mówić o Stachu, gdyż na drugi

dzień zbiegła na dół pani Małgorzata Minclowa i dalejże do mnie z pretensjami:

- Cóż to za lokatora ma pan Ignacy, za którym panny szaleją?... Cóż to za jakiś

Wokulski?... Jasiu - zwróciła się do męża - dlaczego ten pan u nas nie był?... My

go musimy wyswatać, Jasiu... Niech on zaraz przyjdzie na górę...

- A niech sobie idzie na górę - odparł Jan Mincel - ale już co swatać, to nie będę.

Jestem uczciwy kupiec i nie myślę zajmować się stręczycielstwem.

Pani Małgorzata ucałowała go w spoconą twarz, jakby to był jeszcze miodowy

miesiąc, a on łagodnie odsunął ją i obtarł się fularem.

- Heca z tymi babami! - mówił. - Koniecznie chcą ludzi wciągać w nieszczęście.

Swataj sobie, swataj, nawet Hopfera, nie tylko Wokulskiego; ale pamiętaj, że ja

za to płacić nie będę.

Od tej pory, ile razy Jaś Mincel poszedł na piwo albo do resursy, pani

Małgorzata zapraszała do siebie na wieczór mnie i Wokulskiego. Stach zwykle

szybko wypijał herbatę, nawet nie patrząc na panią Janowę; potem wsadziwszy

ręce w kieszenie myślał zapewne o swoich balonach i milczał jak drewno, a

nasza gospodyni nawracała go do miłości.

289

- Czy podobna, panie Wokulski, ażeby pan nigdy nie kochał się? -mówiła. - Ma

pan, o ile wiem, ze dwadzieścia osiem lat, prawie tyle co ja... I kiedy ja już od

dawna uważam się za starą babę, pan wciąż jest niewiniątkiem...

Wokulski przekładał nogę na nogę, ale wciąż milczał.

- O! panna Katarzyna smaczny to kąsek - mówiła gospodyni. -Oko ładne... (choć

zdaje mi się, że ma skazę na lewym czy prawym?) figurka niczego, chociaż

musi mieć jedną łopatkę wyższą (ale to dodaje wdzięku). Nosek wprawdzie nie

w moim guście, a usta trochę za duże, ale cóż to za dobra dziewczyna!... Gdyby

tak trochę więcej rozumu...No, ale rozum, panie Wokulski, przychodzi kobietom

dopiero około trzydziestego roku... Ja sama, kiedy byłam w wieku Kasi, byłam

głupiutka jak kanarek... .

Kochałam się w moim dzisiejszym mężu!...

Już za trzecią wizytą pani Małgorzata przyjęła nas w szlafroczku (był to bardzo

ładny szlafroczek, obszyty koronkami), a na czwartą ja wcale nie zostałem

zaproszony, tylko Stach. Nie wiem, dalibóg, o czym gadali. To przecie jest

pewne, że Stach wracał do domu coraz więcej znudzony, narzekając, że mu

baba czas zabiera, a znowu pani Małgorzata tłomaczyła mężowi, że ten

Wokulski jest bardzo głupi i że niemało jeszcze musi napracować się, nim go

wyswata.

- Pracuj, kochanie, pracuj nad nim - zachęcał ją mąż - bo szkoda dziewczyny, no

i Wokulskiego. Strach pomyśleć, że taki porządny chłopak, który tyle lat był

subiektem, który może odziedziczyć sklep po Hopferze, chce zmarnować się w

uniwersytecie. Tfy!...

Utwierdzona w dobrych postanowieniach, pani Jasiowa już nie tylko w wieczór

zapraszała Wokulskiego na herbatę, na którą on po największej części nie

chodził, ale jeszcze sama nieraz zbiegała do mego pokoju, troskliwie wypytując

Stacha, czy nie jest chory, i dziwiąc się, że się jeszcze nie kochał, on, prawie

starszy od niej (myślę, że ona była trochę starsza od niego). Jednocześnie

zaczęła kobieta dostawać jakichś płaczów i śmiechów, wymyślać mężowi, który

na całe dnie uciekał z domu, i występować z pretensjami do mnie, że jestem

niedołęga, że nie rozumiem życia, że przyjmuję na lokatorów ludzi

podejrzanych...

Słowem wywiązały się takie awantury w domu, że Jaś Mincel schudł, pomimo

że coraz więcej pił piwa, a ja myślałem: jedno z dwojga... Albo podziękuję

Minclowi za obowiązek, albo wypowiem lokal Stachowi.

Skąd, u licha, dowiedziała się o moich troskach pani Małgorzata? nie mam

świadomości. Dość, że wpadła raz wieczorem do mego pokoju, powiedziała mi,

że jestem jej wrogiem i że muszę być bardzo podły, skoro wymawiam