Lalka

Przyleciał dziś do Szlangbauma ze skargą na Klejna.

- Panie - mówił - jeden z pańskich oficjalistów, który mieszka w domu

baronowej Krzeszowskiej, po prostu kompromituje mnie...

- Jak on pana kompromituje? - zapytał Szlangbaum otwierając oczy.

- On bywa u tych studentów, których okno wychodzi na podwórze. A oni, panie,

zaglądają w moje okna, strzelają do mnie grochem, a jeżeli zbierze się kilka

osób, wrzeszczą, że u mnie jest szulernia!...

- Pan Klejn już nie będzie u mnie służył od lipca - odparł Szlangbaum. - Więc

niech pan rozmówi się z panem Rzeckim, oni znają się dawniej.

Maruszewicz z kolei wpadł na mnie i znowu opowiedział historię studentów,

którzy nazywają go szulerem albo kompromitują damy bywającc u niego.

„Porządne damy!” - pomyślałem, głośno zaś odparłem:

551

- Pan Klejn cały dzień siedzi w sklepie, więc nie może odpowiadać za swoich

sąsiadów.

- Tak, ale pan Klejn ma z nimi jakieś konszachty, namówił ich, ażeby znowu

sprowadzili się do kamienicy, bywa u nich, przyjmuje ich u siebie.

- Młody chłopak - odparłem - woli przestawać z młodymi.

- Ale ja z tego powodu nie chcę cierpieć!... Niech więc ich uspokoi albo...

wszystkim wytoczę proces.

Dzika pretensja, ażeby Klejn uspakajał studentów, a może jednał u nich

sympatię dla Maruszewicza! Swoją drogą, ostrzegłem Klejna i dodałem, że

byłby to bardzo przykry wypadek, gdyby on, subiekt Wokulskiego, miał proces

o jakieś studenckie awantury.

Klejn wysłuchał i wzruszył ramionami.

- Co mnie to obchodzi!- odparł. - ja może powiesiłbym takiego nicponia, ale mu

w okna grochu nie rzucam i nie nazywam go szulerem. Co mnie do jego

szulerki?...

Ma rację! Toteż nie odezwałem się ani słowa więcej.

Trzeba jechać... trzeba jechać!... Żeby tylko Klejn nie wdeptał się w jakie

głupstwo. Strach, co to za dzieciaki: chcieliby świat przebudować, a

jednocześnie robią tak płaskie figle.

Albo jestem w grubym błędzie, albo znajdujemy: się w przededniu

nadzwyczajnych wypadków.

W maju jednego dnia pojechał Wokulski z panną Łęcką i z panem Łęckim do

Krakowa i wyraźnie mi zapowiedział, że nie wie, kiedy wróci, może dopiero za

miesiąc.

Tymczasem wrócił nie za miesiąc, ale na drugi dzień, taki sponiewierany, że

litość brała patrzeć na niego. Okropność, co się zrobiło z tym człowiekiem przez

jedną dobę!

Kiedym go pytał: co się stało? dlaczego wrócił? z początku wahał się, a potem

powiedział, że otrzymał telegram od Suzina i że pojedzie do Moskwy. Lecz

znowu po upływie doby rozmyślił się i oświadczył, że do Moskwy nie pojedzie.

- A jeżeli to ważny interes?... - spytałem.

- Pal diabli interesa! - mruknął i machnął ręką.

Teraz po całych dniach nie wychodzi z domu i po większej części leży. Byłem u

niego, ale przyjął mnie rozdrażniony; od lokaja zaś dowiedziałem się, że nikogo

nie każe przyjmować.

Posłałem mu Szumana, ale Stach i z Szumanem nie chciał gadać, tylko

powiedział mu, że nie potrzebuje doktorów. Szumanowi to jednak nie

wystarczyło; a że jest trochę wścibski, więc zaczął śledztwo na własną rękę i

dowiedział się dziwacznych rzeczy.

Mówił, że Wokulski wysiadł z pociągu około północy w Skierniewicach,

udając, że otrzymał telegram, że potem zniknął sprzed stacji i wrócił dopiero

nad ranem, powalany ziemią i jakby pijany. Na stacji myślą, że on naprawdę

podchmielił sobie i zasnął gdzieś w polu.

552

Wyjaśnienie to nie trafiło do przekonania ani mnie, ani Szumanowi. Doktór

twierdzi, że Stach musiał zerwać z panną Łęcką i może nawet próbował jakiej

niedorzeczności... Ale ja myślę, że on naprawdę miał telegram od Suzina.

W każdym razie trzeba jechać, dla zdrowia. Jeszcze nie jestem inwalidem i dla

chwilowego osłabienia nie mogę się wyrzekać przyszłości.

Jest tu Mraczewski i mieszka u mnie. Wygląda chłopak jak bernardyński

prowincjał, zmężniał, opalił się, utył. A ile on świata obleciał przez parę

ostatnich miesięcy...

Był w Paryżu, potem w Lyonie; z Lyonu wpadł pod Częstochowę do pani

Stawskiej i z nią przyjechał do Warszawy. Potem odwiózł ją pod Częstochowę,

siedział z tydzień i podobno pomógł jej do urządzenia sklepu. Następnie poleciał

aż do Moskwy, stamtąd znowu wrócił pod Częstochowę, do pani Stawskiej,

znowu u niej siedział trochę i obecnie jest u mnie.

Mraczewski twierdzi, że Suzin wcale nie telegrafował do Wokulskiego, a przy

tym jest pewny, że Wokulski zerwał z panną Łęcką. Musiał nawet coś mówić

pani Stawskiej, gdyż ten anioł, nie kobieta, będąc przed paroma tygodniami w

Warszawie raczyła mnie odwiedzić i mocno wypytywała się o Stacha.

„A czy zdrów?... a czy bardzo zmieniony i smutny?... a czy już nigdy nie

wydobędzie się ze swej rozpaczy?...”

Z jakiej rozpaczy?... Gdyby nawet zerwał z panną Łęcką, to jeszcze, dzięki

Bogu, nie brak kobiet i jeżeli Stach zechce, może się ożenić choćby z panią

Stawską.

Złote, diamentowe kobiecisko, jak ona go kochała i kto wie, czy teraz nie

kocha?... Dalibóg, śmiałbym się, żeby Stach powrócił do niej Taka piękna, taka

szlachetna, tyle w niej poświęcenia... Jeżeli jest ład na świecie (o czym niekiedy

wątpię), to Wokulski powinien by się ożenić ze Stawską.

Ale musi się spieszyć, bo jeżeli się nie mylę, naprawdę zaczyna o niej myśleć

Mraczewski.

- Panie! - mówi nieraz do mnie załamując ręce. - Panie, co to za kobieta, co to za

kobieta... Gdyby nie ten nieszczęsny jej mąż, już bym się jej oświadczył.

- A przyjęłaby cię? - pytam.

- Otóż nie wiem - westchnął.

Padł na krzesło, aż zatrzeszczało, i mówił:

- Kiedy ją spotkałem pierwszy raz po jej wyjeździe z Warszawy, jakby we mnie

piorun trzasł, tak mi się podobała...

- No, ona i dawniej robiła na tobie wrażenie.

- Ale nie takie. Po przyjechaniu z Paryża do Częstochowy byłem rozmarzony, a

ona taka blada, z takimi smutnymi oczyma, że zaraz pomyślałem: nuż mi się

uda?... i dalejże w umizgi. Tymczasem ona po pierwszych słowach odpycha

mnie, a gdym upadł przed nią na kolana i przysiągłem, że ją kocham...

rozbeczała się!... Ach, panie Ignacy, te łzy... zupełnie straciłem głowę,

zupełnie... Gdyby raz tego jej męża diabli wzięli albo gdybym miał pieniądze na

553

rozwód... Panie Ignacy!... po tygodniu życia z tą kobietą albo umarłbym, albo

jeździłbym wózkiem... Tak, panie... Dziś dopiero czuję, jak ją kocham.

- A gdyby ona kochała się w innym? - pytam.

- W kim?... Może w Wokulskim?... Cha! cha!... Kto w tym mruku może się

kochać?... Kobiecie potrzeba okazywać uczucie, namiętność, mówić jej o

miłości, ściskać za ręce, a jeżeli można, to i... A czy ten głaz potrafiłby coś

podobnego?... Wystawał do panny Izabeli jak wyżeł do kaczki, bo mu się

zdawało, że wejdzie w stosunki z arystokracją i że panna ma posag. Ale gdy

poznał stan rzeczy, uciekł ze Skierniewic. O panie, z kobietami tak nie można...

Wyznaję, że nie podobają mi się zapały Mraczewskiego. Jak zacznie padać do

nóg, skomleć, płakać, to w końcu zawróci głowę pani Stawskiej. A Wokulski

może tego żałować, bo, na mój honor oficerski, była to jedyna kobieta dla niego.

Ale zaczekajmy, a tymczasem jedźmy... jedźmy!...

Brr!... Otóż i pojechałem... Kupiłem bilet do Krakowa, na Dworcu Warszawsko-

Wiedeńskim siadłem do wagonu i kiedy już było po trzecim dzwonku,

wyskoczyłem...

Nie mogę ani na chwilę rozstać się z Warszawą i ze sklepem..., Żyć bym bez

nich nie potrafił...

Rzeczy odebrałem z kolei dopiero na drugi dzień, gdyż zajechały aż do

Piotrkowa.

Jeżeli wszystkie moje plany spełnią się w taki sposób, to winszuję...