Lalka

są jakąś dziwną mistyfikacją, a pańskie nadzieje złudzeniami?

- Przyjdź do mnie, obejrzyj, co jest, sam zrób kilka doświadczeń, a przekonasz

się. Innego sposobu nie widzę - odparł Geist.

- I kiedy można by przyjść?...

- Kiedy zechcesz. Daj mi tylko kilkadziesiąt franków, gdyż nie mam za co kupić

potrzebnych preparatów. A oto mój adres - zakończył Geist podając zabrudzoną

notatkę.

Wokulski wręczył mu trzysta franków. Starzec zapakował swoje okazy,

zamknął pudełko i rzekł na odchodne:

- Napisz do mnie list na dzień przed przybyciem. Prawie ciągle siedzę w domu

ocierając kurze z moich retort!...

Po odejściu Geista Wokulski był jak odurzony. Spoglądał na drzwi, za którymi

zniknął chemik, to na stół, gdzie przed chwilą okazywano mu nadnaturalne

przedmioty, to znowu dotykał swoich rąk i głowy lub chodził stukając głośno

obcasami po pokoju dla przekonania się, że nie marzy, ale czuwa.

„A przecież faktem jest - myślał - że człowiek ten pokazał mi jakieś dwa

materiały: jeden cięższy od platyny, drugi znakomicie lżejszy od sodu. Nawet

zapowiedział mi, że szuka metalu lżejszego od powietrza!...

Gdyby w rzeczach tych nie tkwiło jakieś niepojęte oszustwo - rzekł głośno - już

miałbym ideę, dla której warto się skazać na całe lata niewoli. Nie tylko

znalazłbym pochłaniającą pracę i spełnienie najśmielszych marzeń młodości, ale

jeszcze widziałbym przed sobą cel, wyższy nad wszystkie, do jakich

kiedykolwiek rwał się duch ludzki. Kwestia żeglugi powietrznej byłaby

rozstrzygniętą, człowiek dostałby skrzydeł.”

I znowu wzruszał ramionami, rozkładał ręce i mruczał:

„Nie, to niepodobna!...”

346

Brzemię nowych prawd czy nowych złudzeń tak go gniotło, że uczuł

konieczność podzielenia go z kimkolwiek, choćby tylko w części. biegł więc na

pierwsze piętro do paradnej sali przyjęć i wezwał Jumarta.

Właśnie gdy zastanawiał się, w jaki sposób rozpocząć z nim tę dziwną

rozmowę, Jumart sam mu ją ułatwił. Ledwie bowiem ukazał się w sali, rzekł z

dyskretnym uśmiechem:

- Stary Geist wyszedł od pana bardzo ożywiony. Przekonał pana czy też został

pobity?...

- No, mówieniem nikt nikogo chyba nie przekona, tylko faktami - odparł

Wokulski.

- Więc były i fakta?...

- Tymczasem dopiero zapowiedź ich... Powiedz mi pan jednak - ciągnął

Wokulski - co byś sądził, gdyby Geist pokazał ci metal pod każdym względem

przypominający stal, lecz dwa lub trzy razy lżejszy od wody?... Gdybyś

podobny materiał oglądał na własne oczy, dotykał go własnymi rękoma?...

Uśmiech Jumarta przerodził się w jakiś ironiczny grymas.

- Cóż bym miał powiedzieć, dobry Boże, nad to, że profesor Palmieri jeszcze

większe cuda pokazuje za pięć franków od osoby...

- Co za Palmieri? - spytał zdziwiony Wokulski.

- Profesor magnetyzmu - odparł Jumart - znakomity człowiek...Mieszka w

naszym hotelu i trzy razy dziennie pokazuje magnetyczne sztuki w sali mogącej

od biedy pomieścić ze sześćdziesiąt osób... Jest właśnie ósma, więc w tej chwili

zaczyna się przedstawienie wieczorne. Jeżeli pan chce, możemy tam pójść; ja

mam wstęp darmo...

Na twarz Wokulskiego wystąpił tak silny rumieniec, że oblał mu czoło, a nawet

szyję.

- Chodźmy - rzekł - do owego profesora Palmieri. - W duchu zaś dodał:

„Więc ten wielki myśliciel, Geist, jest kuglarzem, a ja głupcem, który płaci

trzysta franków za widowisko warte pięć franków... Jakże on mnie złapał!...”

Weszli na drugie piętro do salonu urządzonego równie bogato jak inne w tym

hotelu. Większą jego część już zapełniali widzowie starzy i młodzi, kobiety i

mężczyźni, ubrani elegancko i bardzo zajęci profesorem Palmierim, który

właśnie kończył krótką prelekcję o magnetyzmie. Był to mężczyzna średnich lat,

zawiędły, brunet, z rozczochraną brodą i wyrazistymi oczyma. Otaczało go parę

przystojnycb kobiet i kilku młodych mężczyzn o twarzach mizernych i

apatycznych.

-To są media - szepnął Jumart. -Na nich Palmieri pokazuje swoje sztuki.

Widowisko, trwające około dwu godzin, polegało na tym, że Palmieri za

pomocą wzroku usypiał swoje media, w taki jednak sposób, że mogły one

chodzić, odpowiadać na pytania i wykonywać rozmaite czynności. Prócz tego

uśpieni przez magnetyzera w miarę jego rozkazów objawiali bądź niezwykłą siłę

muskularną, bądź jeszcze niezwyklejszą nieczułość lub nadwrażliwość

zmysłów.

347

Ponieważ Wokulski pierwszy raz widział podobne zjawiska i bynajmniej nie

ukrywał niedowierzania, więc Palmieri zaprosił go do pierwszego rzędu krzeseł.

Tu po kilku próbach Wokulski przekonał się, że zjawiska, na które patrzy, nie są

kuglarstwem, lecz polegają na jakichś nieznanych właściwościach systemu

nerwowego.

Ale najwięcej zajęły, a nawet przeraziły go dwa doświadczenia mające pewien

związek z jego własnym życiem. Polegały one na wmawianiu w medium rzeczy

nie istniejących.

Jednemu z uśpionych podał Palmieri korek od karafki mówiąc, że podał mu

różę. W tej chwili medium zaczęło wąchać korek okazując przy tym wielkie

zadowolenie.

- Co pan robisz? - zawołał Palmieri do medium - wszakże to asafetyda...

I medium natychmiast z obrzydzeniem odrzuciło korek wycierając ręce i

narzekając, że cuchną. Innemu podał chustkę do nosa, a gdy powiedział mu, że

chustka waży sto funtów, uśpiony począł uginać się, drżeć i potnieć pod jej

ciężarem.

Wokulski widząc to sam spotniał.

„Już rozumiem - pomyślał - tajemnicę Geista. On mnie zamagnetyzował...”

Lecz najboleśniejszego uczucia doznał wówczas, gdy Palmieri, uśpiwszy

jakiegoś wątłego młodzieńca, owinął ręcznikiem łopatkę od węgli i wmówił w

swoje medium, że jest to młoda i piękna kobieta, którą trzeba kochać.

Zamagnetyzowany ściskał i całował łopatkę, klękał przed nią i robił najczulsze

miny. Gdy ją włożono pod kanapę, popełznął za nią na czworakach jak pies,

odepchnąwszy pierwej czterech silnych mężczyzn, którzy chcieli go zatrzymać.

A gdy nareszcie Palmieri schował ją mówiąc, że umarła. młody człowiek wpadł

w taką rozpacz, że tarzał się po podłodze i bił głową o ścianę.

W tej chwili Palmieri dmuchnął mu w oczy i młodzian obudził się ze

strumieniami łez na policzkach, wśród oklasków i śmiechu obecnych.

Wokulski uciekł z sali straszliwie rozdrażniony.

„A więc wszystko jest kłamstwem!... Rzekome wynalazki Geista i jego

mądrość, moja szalona miłość i nawet ona... Ona sama jest tylko złudzeniem

oczarowanych zmysłów... Jedyną rzeczywistością, która nie zawodzi i nie

kłamie, jest chyba - śmierć...”

Wybiegł z hotelu na ulicę, wpadł do kawiarni i kazał podać koniak. Tym razem

wypił półtorej karafki, a pijąc myślał, że ten Paryż, w którym znalazł najwięcej

mądrości, największe złudzenia i ostateczne rozczarowania, stanie się chyba

jego grobem.

„Na co mam już czekać?... czego dowiem się?... Jeżeli Geist jest ordynarnym

oszustem i jeżeli można kochać się w łopatce od węgli, jak ja w n i e j, to cóż mi

jeszcze pozostaje?... „ Wrócił do hotelu rozmarzony koniakiem i zasnął w

ubraniu. A gdy obudził się o ósmej rano, pierwszą jego myślą było:

348

„Nie ma kwestii, że Geist za pomocą magnetyzmu oszukał mnie co do owych

metali. Lecz... kto magnetyzował mnie wówczas, kiedy oszalałem dla tej

kobiety?...”

Nagle błysnął mu projekt, ażeby zasięgnąć informacji u Palmieriego. Przebrał

się więc i szybko zeszedł na drugie piętro.

Mistrz tajemniczej sztuki już czekał na gości; ale że gości jeszcze nie było, więc

Wokulskiego przyjął natychmiast, pobrawszy z góry dwadzieścia franków

opłaty za naradę.