Бастан кешкен, кµз кµрген (СИ)

отырсаң, денені суық алады, тұра алмай қаласың, бітті. Қайтып келе

жатқанда, жерлесіміз Жазықбаев Қалтай отырып қалған екен, тұра

алмайды, астына плащ салып, казармаға сүйреп алып келді. Бірден

кіргізбей, қармен ысқылап барып кіргізілді. Денесін үсік шалған екен.

Майданға кетерде бір қызы бар болатын, ол қайтқан екен. Әйелі

күтуде екен. Үсіген адамның ұрығы да жарамсыз болып қалады екен,

дәрігерлер оны анықтады. Қолдан ұрықтандыруға күйеуі келіспеді.

Ақырында екі рет бала асырап алды (бірі әйелінің інісінен, бірі өз

інісінен). Өзі кейін паралич болып, соның зардабынан дүние салды.

Осы жолғы походтан 30 адам стройдан шықты. Осындай жағдай

217

біздің елде Рүстемов Әуез деген кісіде де болды. Ол суыққа түрмеде

жүргенде шалдыққан. Ол да параличке айналды, содан өлді.

Енді бір Тәжімов Базарбек деген жігіт ішіп алып, үйден түнде

шығып кетеді. Далада әбден тоңып, есік алдына келіп құлайды.

Дыбыс беруге шамасы жоқ. Сол жерде жан тәсілім жасауға

айналғанда, әйелі сыртқа шықса, күйеуі құлап жатыр. Дәрігерлер

емдеуге әрекет жасайды.бүкіл дене жалқаяқтанып кеткен деп,

«цепцис» деген диагноз қояды.

Тағы да түрмеде 10 жылға сотталған «У» деген кісі монша

жағып жүріп, тоңғаннан құлап жатқан жерінен біреулер көтеріп алып,

қармен ысқылап, аман алып қалады. Бұл жүрген жері Сибирьдің

Калыма қаласы екен. Келген соң, бұл да паралич алады, сол

параличтің әсерінен сөйлеп отырып – ақ, жүріп кетті. Осындайларды

біз тағдырдың ісі деп, өзімізді өзіміз жұбатамыз. Олай демегенде не

дерсің. 27/XII – 2003ж.

МАХАББАТ

«Махаббат–

ыстық сезім,

Бірақ оған ақыл,

естілік

әмірші болуға

тиіс»

(В.А.

Сухомлинский)

Махаббат деген мақтанып, масаттанып айтатын сөз бар. Осы

махаббат иелері қай затта қандай дәрежеде болады екен? Соған да

бірауық көңіл бөліп көрейікші.

Әрине, бұл тірі заттарда кездеседі. Сол тіршілік иелері адамзат

және хайуанаттар деп бөлінгенін алғашқыда – ақ айтқанбыз.

Махаббат сөзінің ұғымын өз дәрежесінде сақтайтындар

қайсысы екен дегенде, ой толғанысына душар боласың. Ойланып –

ойланып, барлық әрекеттерін сарапқа салып, кешіріңіз, бірінші

орынды Аққуға (бас әріппен жазғаным – құрмет иесі санағаным)

ұсынып отырмын. Оған дәлелім:

1. Аққу – сұлулық символы.

2. Аққу құс болса да жұптасады, өз жұбынан айрылмайды; адамдар

тәріздес опасыздыққа бармайды; аспанда ұшып келе жатқан

екеуінің бірін қатыгез аңшы атса, екіншісі өз денесін өзі мерт

болуға қияды, яғни өзін - өзі жерге тастайды.

3. Аспанда ұшу кезінде болсын, суда жүзу мерзімінде болсын

сұлулықтың, сыпайылықтың, әдептіліктің, адам қызыға

қарайтындықтың иесі.

218

4. Тірі заттарда болатын өмір үшін күресудегі жауыздық әрекетке

бармайды. Сондықтан да адам баласы оны қызыл кітапқа

ендірген, киелі санаған.

Екінші орынды қайсысына берерімді білмей, дағдарып

отырғаным. Оқушым, сіз де ақыл – парасат иесісіз ғой. Сізбен де

ойласуды мақұл көрдім де, сізге салып отырмын.

Адам. Адамда ақыл –ой, сезім – парасат, тіл, діл, әдет – ғұрып

деген сиқты толып жатқан жақсы қасиеттер бар. Сол адам да

махаббат иесі. Әдетте, бойына су жүгіре бастағаннан

«Махаббат»деп, таңдайы тақ – тақ етеді. Бірі мағынасын толық біліп

айтса, екіншісі ол сөзге толық мән бермей, жеңіл – желпі айта

салушылық екінің бірінен табылады.

Қысқартып айтайын, қосылады да ажарасады. Тіпті

тұрақсыздыққа да барады. Осы әдет ұшыға келе «Армансыз

жексұрындар» деп жазған әңгімеме дұшар болады. Ақыры,

махаббатты аяққа басады.

Соншама тұқырдыңыз деме, бұл саналы деп санаған

адамымызда бар болған соң, айтып отырмын. Шындығында,

махаббат иесі адам болуы керек те. Оны қадірлейтін де, шыңына

дейін шығарып, бүкіл өмірін махаббатпен өткізуі керек-ақ. Сіз

қарттарда да махаббат бар ма деп сұрағыңыз келіп отыр ма деймін.

Бар. Сол махаббат иесіне ие болған қарттар бір-бірінсіз жүре

алмайды. Бірін-бірі іздеп, қайда кетті, неге кідіріп жатыр деп

ыждақатсызданады. Бірі дүниеден ерте озып кетсе, екіншісі тірі

жетім болып (бала-шағасы, үрім бұтағы жеткілікті болса да),

Әбіржігендерін көріп жүрміз. Мәселе, құшақтасып, сүйісіп жату емес,

сыйласу, серіктесу. Олай болса, қарттардың да махаббаты зор екен

деңіз. Тек қана, жұбайлардың ер сыңары дүниеден бұрын озсын деп

тілеңіз. Кейуана қалған бала-шағамен сыйыса біледі, келіні

қарайды. Ал, шалына қарайтын адам жоқ, келіні жуыса алмайды,

ар-ұят сақтайды. Баласы жақсы көргенімен, кемпіріндей емес,

икемсіз бола береді. Мен әйелі бұрын кетіп, өзі мүгедек болған

қарттардың күйін көрген адаммын.

Жаңағы екінші орынға үміткер ме деп отырғаным – кептер

(көгершін).

Бұлар да жұптасады. Бірге ұшып, бірге қонады. Бірін-бірі

іздеуде болады. Осы әуесқой адамдардың ішінде кептер

ұстаушылармен әңгімелескенім бар. Бұған да сеніңіз.

Тағы бір кептер туралы айтарым - Кептер – бейбітшілік

символы. Бұл құста бейбіт өмірді қалайды екен. Осы жағын ойласақ,

екінші орынға таласуы да ықтимал ма деймін. Сіз не дейсіз?

Махаббат иелерінің бәрі де мейірімді келеді. Мейрімділік – тірі

заттар бойындағы ең басты қасиет. Ендеше, мейірімді болайық!

29/XII-2003.

Оқы да ойлан!

219

Махаббатқа негіз болушы екі жыныстағы адамдардың тән

құмарлығынан басталып, нағыз махаббат қалыптасса, сол негізді

бизнеске айналдыруға тыйылым салайық! Махаббаттың

тұрақтылығын сақтайық, ауыспалы махаббатқа жол бермейік,

тәніміздің биіктік дәрежесін рухымыздан жоғарлатудан

адамгершілігімізге нұқсан келетінін түсіне білейік! «Арым жанымның

садағасы» дегенді түсінейік.

Қазақ халқының қыздарындағы жан сұлулығын – мінезін, жүріс-

тұрысын, мәйінділігін, сыпайылығын – барлық жақсы қасиеттерін

сақтай білейік!

Жаңа құратын шаңырағымызға «есік көрген емес, бесік көрген»

тазалығымызбен иеленейік! Сонда ғана сен адал анасың. Екі

жақтағы ата—аналардың, құдалардың, жақсы қарым-қатынасы

жұптасқан екі махаббат иесінің қызығарлық өмір сүруіне

байланысты, мұны есіңнен шығарма!

20/I-2004.

Махаббат – газет емес, сатылмайды; газетіңіздің атын өзгертіңіз

демекпін шығарушысына.

«Естімеген елде көп».

(Мәтел)

Қартайғанда егізге айналғандар

«Әлемде талай қызық бар» деген кітапта туа біткен егіздердің

бірнешелеген түрі бар екенін оқығандарыңыз бар да болар.

Мыналар ол егіздердің түрі емес. Сіз тыңдаңыз, мен көргенімді

айтайын.

Кешегі Ұлы Отан соғысының зардабын кімдер басынан

кешірмеді, көрді, көнді, басынан кешірді.

Еділ өзенінің шырайлы жағасында неміс автаномиялы облысы

жайғасқан еді ғой. Ол жерді олар жер жаннатына айландырып

отырған-ды. Неміс десе, құлағымызға неміс фашистері сарт ете

қалады. Аты жоқ, жөні жоқ жазғырмайық. Халық кінәлі емес. Сол

жылдары Еділ жағасындағы елді Қазахстан жеріне аударды.

“Балапан басымен, тұрымтай тұсымен” дейтін күн туды.

Балько деген жігіт осы аласапыран жылдарында алмақшы

болған қызынан ажырасып қалады. Соғыс аяқталған соң,

Қазақстанның Бәйгеқұм елді мекенінен іздеп табады. Арада

көптеген жылдар өткен. Қыз ерленіп, одан бір ұлды да болған, қазір

ері жоқ. Балько болса, қарт анасы бар, өзі тракторист екен. Қыздың

да қарт анасы бар. Екеуі табысқанына қатты қуанады, қосылады.

Балькодан қызды да болады. Екеуінің де қарт аналары әбден

қартайған. Бальконың әйелі мектепте сыпырушы болып істейді.

Бірде жолым түсіп, Бальконың үйіне барғаным бар. Бір бөлмеде

қатар тұрған екі кроватта жас сәбилер сияқтанып, аппақ төсекте екі