Бастан кешкен, кµз кµрген (СИ)

шыдамдылыққа да барса, бықсып – бықсып, тұншығып тыйылуы да

мүмкін. Дегенмен, жүрек үнсіз жылап, тұншығып қалады. Көзден жас

шықпағанмен, жүрек жарақат алады. Ойлаңызшы, мынадан кейін:

- О, ит неме, неге барқылдайсың!

- Өзің сондайсың, - дегенде ит немесі.

Ит немесінің қорғаушысы: - Иттен ит туады да, - деп жібергенде

ше?

- Осыны есітіп отырған әже, ата кім болып шықты?

- Денесінде жаны бар құр сүлде, әрі де емес, бері де емес, бір

сілімтік болған жоқ па? «Бала жақсы болса – ажарың,

жаман болса – ажалың». Өлген деген осы болған жоқ па?!

« Жылатуына жылатты – ау! Жұбататын уақытты

жәбірленгендер күтуде. Оны біліп жатқан құлағы бар адам

табылса.

- « Жат жерде таяқ жеген еліне оралады. Елінде таяқ жеген

қайда барады?» - деп сұрапты ғой біреу. Елінде, демек, жанұяда.

Перзенттері бар болып жатса, екінші біреуіне барады да.

- Жоқ болып жатса ше?

- Асыраушысы жоқ, қайырымдылық үйіне барады да.

- Аллам ондайдан сақтасын.

208

- Әке, сіз бізге ұрысқанмен, көп ұзамай бетімізден де сүйіп

жатасыз. Біздер болсақ, ұрысқаныңызды ұмытып та кетеміз. Сіз неге

біз сияқтанып ұмытпайсыз?

Сондықтан да қазағым «Шығармаса да ұшпаққа, бала керек

құшпаққа» депті ғой. «Көңілдің құлпын тіл ашады» депті емес пе,

құлыптанып қалған көңілді қағаз бетіне түсіріп ашып отырмын.

5/V – 2002

- Е-е, балам, менің ренжігенімді естен шығаратындай іс жасап

жатқан адам табылса, мен де ұмытқан болар едім. Ұмыттырудың

орнына қабағы ашылмай, «Керегі саған сол» дегендей болып жүреді

ғой. Ақылына келіп, кешірім сұрап жатса, әкең неге жібімесін, балам.

- Әке, сізде ақыл көп пе?

- Айтқан ақылды қабылдайтынға табылады. Ал,

қабылдамайтынға айтар ақылым жоқ.

- Әке, мен де үлкейгенде ақылды боламын ба?

- Е, балам боласың. Тыңдайтын балаң болса, онда сен ақылды

боласың. Сені керексінбесе, барып тұрған ақымақ боласың, балам.

Сонда сен де қамығасың, қажисың.

«Сегіз Сыр-дан»:

«Жұлдыз», № 9, 2002 ж. III – 120- б.

... «Абай бұдан бір ғасыр бұрын «Жақсы менен жаманды

айырмадық» десе, осы проблема қазағымның алдында әлі тұр.

Жақсы менен жаманды айыру үшін таным, талғам, таңдау, талғау

сияқты философиялық категорияларды үңіле зерттеп, жете

меңгеруіміз керек».

... Философиялық іргетасы жоқ өнер - өнер емес. Керек десеңіз

философиялық іргетасы жоқ тіршілік – тіршілік емес.

... Ойшылдыққа ақыл жеткізеді, ақылдылыққа білім жеткізеді,

ақылдылық – табиғи нәрсе, білімсіз ақылдылар да болады. ... «Жан-

денесіз кұбылыс. Ол көзге көрінбейді, әрекеті ғана көрінеді».

... «Жанның жеке өзі жарты нәрсе. Жан тәнге барып

қосылғанда ғана «екі жарты – бір бүтін» болады.

... «Тәніңді тояттандыру – нәпсіңді қанағаттандыру да,

жаныңды қанағаттандыру-ойыңды, біліміңді, адамгершілігіңді,

көңіліңді қанағаттандыру, биіктету.

... «Тәннен жан биік тұрмақ керек. Бірақ жаннан да биік нәрсе

бар. Ол – адамның ары» (114 – б.) «Жаным арымның садағасы»

делінеді.

... «Нағыз ойшыл жан ішкі үн мен сыртқы үннің үндестік

табуына қол жеткізеді» ( сонда, 119 – б.)

... «Ақылсыз адам мұңды бола алмайды. Мұң – ақылдың

сыңары» (сонда, 120 - б.)

... «Төзімің таусылған кезде мұңды адам үнге тізгін береді»

(сонда, 120 – б.)

209

... «XXI ғасырға дүние ақыл дағдарысына тап болып келіп

отыр» (сонда, 120 – б.) Жаңа ғасырға жаңа идея, адамзат таңдай

қағарлықтай жаңалық ашып келген... Әлемді дүр сілкіндірер

даналығымен дараланған ешкім болған жоқ қой» (сонда, 120 – б.)

(Сегіз Сыр – 1) ой сыры, 2) жан сыры, 3) тән сыры, 4) мән

сыры, 5) сән сыры, 6) сын сыры, 7) үн сыры, 8) мұң сыры).

Авторы - Әубәкір Дастанұлы. Философиялық этюдтер.

«...Әлемді дүр сілкіндірер даналығымен дараланған ешкім

болған жоқ қой» дейміз (жоғарыда). Менің ойыма келіп отырғаны

Мұхтар Шахановтың соңғы кезде (Қырғыз елінде елшілікте жүргенде)

жазғандары әлемдегі алдыңғы қатарлы ойшылдарға ой салып, тиісті

бағасын алды ма деймін. Сол азамат қазір Стамбул да емделуде

жатыр. Ой – қиялға көп салынғанды мүжіп те тастайды. Алла бір өзі

жар болсын! Шыңғыс Айтматовты емдеген кісі емдеуге алыпты ғой.

15/II-2005

Нығмет Ғабдуллиннің

«Өмірдің бұралаң жолы» кітабынан

(392 – бет)

«Өзің ғашық болғанмен, сүйіктіңнің өзіңе деген дәл сондай

сезімін тұтата алмасаң, яғни, махаббатыңа оның махаббаты

ұштаспаса, ғашыққа тән бар қасиет-қылығыңмен сүйгеніңе өзіңді

сүйікті ете алмасаң, - онда махаббатыңның әлсіз болғаны, мұндай

махаббат – күйік».

Карл Маркс

«Сүю дегенің – сүйгеніңнің бар күйін онымен бірдей кешу»

Лев Толстой.

«Жақсы күйеу кез келсе – ата – енеге ұл болар, жаман күйеу

кез келсе – ата – енеге мұң болар»

Демокрит.

«Терең ой, түзу тәжірибесі бар адам ғайыптан хабар береді.

Әулие деген сол болса керек» - Қ. Шәкәрім.

Екі түрлі мектеп бар. Бірі – жалпы білім беретін (онжылдық,

училище, университет т.б.) екіншісі - өмір; өмір мектебі.

Нағыз ұстаз, ұстаздың ұстазы деп осы екі бағыттағыны қатар,

әрі екеуін ұштастыра тереңдетілген білім беретін өз мектебін ұсына

алған ұстазды танысақ керек. Нығмет Ғабдуллин – сондай адам.

«Жамандықтың үстемдік алуы

үшін жақсы адамдардың

әрекетсіз отыруының өзі жеткілікті»

210

(Ағылшынның философы әрі

Саясатшысы Эдмунд Берг)

ЖАТЫС

- Бұл қай жатыс?!- Таңданатын ешнәрсе де жоқ; бойдан әл

кеткен соң, өзің қарттық жасқа келген соңғы жатыс та.

Қайратыңның кете бастағанын күн санап бақылаудасың:

жатудан да жалығып, орныңнан тұрып, бір әрекетке кірісесің – ау!

Бірақ тез – ақ шаршап қаласың; тынығып барып, тағы қимылға

көшесің, бәрібір нәтиже кем, не нәтиже жоқ. Өзіңше, ақыл – ой

парасатың әзірге бар сияқты. Соның өзі кей кезде бойыңнан

жоғалайын дегендей ме деп те қаласың: табанда ойыңнан адасасың,

ұмытасың. Айналаңда болып жатқан дүние тірліктеріне ырза

болмайсың. Мишель Нострдамустың болжамдарына еріксіз көнесің

де, оны данышпан санайсың: істелініп жатқан тіршіліктің идеясына

налисың.

Адамсың – ау, түптеп келгенде солардың ісінің адамгершілік

жағына ренжисің: бәсеке, жою, ату, опасыздық, тек қана өзім болу,

үстемдік жасау, баю, баю, баю. Сонда оны басқа халық ұнатып тұр

ма екен??? Онымен түк жұмысы жоқ. Сонда ол дүниеге адам болып

келіп, тарихқа қандай атын қалдырып бара жатыр екен десейші? Ол

өлмей, мәңгілік өмір сүріп жатса, сөз басқаша болар еді. Адам

баласының тарихында ақыры шындықтың көзі ашылады. Сонда ол

тарихта кім болып қалады екен?-Жауыз, тек қана жауыз! Тек баюды

ұран ету, адамгершілікті жиып қою деген саналының тірлігі болмаса

керек.

...Менің нағашым темір жол құрылысының инженері советтік дәуірде

Куба елінде маман есебінде үш(3) жыл болып келіп еді. Бұл ел

туралы сұрағанымда, ол елде ысырапқа жол жоқ, көшеде

маскүнемді көрмейсің. Ерлі-зайыптылар сот жолымен ажараспайды,

ұрыспай-ақ, өздері ажырасады: араларындағы баласы кімді қаласа,

сонда қалады. Дүниеге келген сәби мемлекет қарауында, мемлекет

оны толық қамқорлығына алған. Әдібұлыққа жеткен соң, өз қолы

өзіне жеткен соң, басқа адамдарша тіршілік жасайды. Тіпті, алғашқы

некеге тұру тойы да мемлекет есебінде. Кішкене ғана аралда

тұрады; ел басшысына да барлығы ырза, әділеттілік орнаған.

Сондықтан де ел басшысы қартайса да, халқы оны тағы сайлап,

ұстап отыр. «Адам адамға дос, жолдас және бауыр» деген идея бұл

елде орнаған. Мысалы, шофер да тек қана баллонный кілті (ключ)

бар, жолда дөңгелек жарылса, ол ауыстыру үшін керек. Ал басқа бір

ақау шықса, кез келген машина жөндейтін орын оны ақысыз-ақ