Дрэва вечнасцi

Ты, каго лічыў за бога мудры род людскі спрадвеку,

Дай пазбавіцца пакуты, зняць няволі ланцугі.

Я шукаю лал дзівосны, а згубіў агату кветы.

З любай быў — гарэў пакутай, без яе — памру з тугі».

Раставаў ён тонкай свечкай у пакутных тых маленнях,

Але сам ляцеў стралою, каб другім дапамагчы.

Высыпала неба зоркі — бачыў любых воч мігценне,

З імі вёў, нібы з каханай, ён гаворку ўначы.

Ён упрошваў месяц ясны: «Богам я малю — будзь ласкаў,

Ты распальваеш каханнем, ты міджнурам мукі шлеш,

Але ж ты даеш збавенне, свеціш ім надзеі бляскам,—

Дай злучыцца з той, што ззяе мне здаля ў тваім святле».

Днём знясілены спякотай, ён чакаў заходу сонца.

Каля рэчак прахалоду ён знаходзіў і начлег.

І ліліся ў плынь рачную слёз крывавыя азёрцы,

А назаўтра віхрам мчаўся ён, прыгнуўшыся ў сядле.

Як чынара, зграбны станам, ехаў віцязь, поўны жалю,

І, падстрэліўшы казулю, сеў падсмажыць пад гарой.

Сам, сілкуючыся, думаў: «Грудзі Марс працяў кінжалам,—

Ружу страціў, дык ці знойдзеш шчасце ў красцы палявой?»

Не знайду я слоў патрэбных расказаць пра ўсе нягоды,

Як бадзяўся віцязь бедны, як ён небу скаргі слаў,

Як крывавіў ружу твару, як мінаў узгоркі, броды,

Покуль сцежка да пячоры ўжо вядомай прывяла.

Тут Асмат з пячоры выйшла і, заўважыўшы героя,

З крыкам радасным падбегла, слёзы ззялі ўваччу.

Абняліся яны моцна, быццам родны брат з сястрою,—

Той бясконца рад сустрэчы, хто разлукі боль адчуў.

Аўтандзіл спытаўся ў дзевы: «Ну, а дзе ж мой брат названы?»

Адказала тая з плачам, не стрымаўшы слёз ручай:

«З той пары, як ты паехаў, не чуваць аб ім нізвання,

Дзе ён, як ён — невядома, я адна прыйшла ў адчай».

Гэта вестка-неспадзеўка, як кап'ё, працяла сэрца:

«О сястра,— сказаў са скрухай,— як жа гэта можа быць?

Мы кляліся ўзаемна, я спяшаўся, каб сустрэцца,

Як жа мог ён слову здрадзіць, як ён клятву мог забыць?

Мне ж была зусім не лёгкай з ім кароткая разлука.

Як магло такое стацца, што ён дружбу занядбаў?

Як забыцца мог на тое, што злучыла нашы рукі?

Але што дарма здзіўляцца — лёс даўно мне ліхам стаў!»

Зноў яму сказала дзева: «Разважаеш ты цвяроза,

Але ўважна ты паслухай, што скажу табе цяпер:

Той стрымае слова клятвы, хто яшчэ не страціў розум,

Ён жа стаў вар'ят сапраўдны і блукае, быццам звер.

Розум з сэрцам і душою ў адзін ланцуг скаваны,

Гіне розум, дык астатніх за сабой туды ж вядзе.

Так і віцязь звар'яцелы шнырыць зверам зацкаваным.

Дык жа ведай, што спакою не знаходзіць ён нідзе.

Не крыўдуй на Тарыэля, што пакінуў свайго друга;

Як душа яго палае, сіл не маю расказаць:

Ад пакут язык нямее і няволіць сэрца скруха,

Так кажу, бо лёс прымусіў з ім супольна гараваць.

Не, такіх выпрабаванняў не адчуў ніхто спрадвеку,

Іх не вытрымаў бы камень — перацёрся б ён на друз,

А ад слёз, што ім праліты, з берагоў бы выйшлі рэкі,

Кожны з нас мудрэц вялікі, у бядзе пакуль не ўгруз.

Запытала Тарыэля я ў хвіліну развітання:

«Што сказаць мне Аўтандзілу, калі вернецца сюды?»

Адказаў: «Пакуль жывы я — не парушу абяцання,

Буду блізка, хай чакае мяне віцязь малады.

Слова я сваё стрымаю — дружбе здрадзіць я не здольны.

Дачакаюся сустрэчы, хоць гарыць душа тугой.

Хай паплача, калі буду смерцю скошаны няўмольнай,

А жывым застане — разам шчасны момант стрэнем той».

З той пары схавала сонца для мяне сваё аблічча,

Мае стогны паўтарае толькі рэха гэтых скал.

Я блукаю па цяснінах — іх буджу я сваім клічам,

Абмінае мяне нават смерці жорсткая рука.

Кажуць людзі, што ў Кітаі камень ёсць з мудрэйшых сказам:

«Хто сяброў шукаць не хоча — першы вораг сам сабе».

Ружы шчок шафранам сталі ў таго, хто знік адразу.

Ты знайсці яго павінен — лёс падказвае табе».

Адказаў: «З табою згодзен і апраўдвацца не буду,

Толькі ведай, што для друга не шкадую я ахвяр.

Сам сябе ўсяго пазбавіў, што шукаю — я здабуду,

Так алень вады шукае, калі зморыць спёкі жар.

Тую, хто ярчэй рубіну ў жамчужным абрамленні,

Я пакінуў, хоць каханнем сэрца з сэрцам не злучыў.

Тым жа, хто асыпаў ласкай, адплаціў я несумленна,

Ім замест падзякі шчырай засмучэнне несучы.

Валадар мой і заступнік, той, хто даў мне выхаванне,