Дрэва вечнасцi

Хіба ж той, хто церпіць смагу, дасць вадзе дарма праліцца?

Дык нашто — я сам дзіўлюся — штохвілінна слёзы лью?

Ад бязводдзя гінуць людзі, бо вада — жыцця крыніца.

Я згубіў свой перл адзіны — ружу тую, што люблю!»

Аўтандзіл таксама ўспомніў сонца — любую дзяўчыну;

Ён сказаў: «Маё каханне! Без цябе мне не пражыць,

Бо, разлучаны з табою, на чужыне марна гіну.

О, калі б магла ты ведаць, як агнём душа гарыць!

Ружа ведае — без сонца звяне, ўкрытая імглою;

Тое ж будзе з намі ўсімі, як пагасне сонца круг.

Будзь жа ты дужэйшым, сэрца, стань гранітнаю скалою,

Не гібей, бо стацца можа — стрэне твой каханы друг!»

Змоўклі віцязі, хоць кроў іх закіпела з новай сілай.

Павяла, сама ў трывозе, у пячору іх Асмат,

Шкуру тыгра разаслала, міла сесці запрасіла;

І да самае паўночы там было гаворкі шмат.

На вячэру свежаніны напяклі ў гарачым прыску,

Не было там крошкі хлеба, пенных кубкаў не было.

«Еш!» — прасілі Тарыэля. Не згаджаўся ані блізка,

Праглынуў маленькі скрыдлік — быццам сківіцы звяло.

Вельмі добра, калі людзі шчырай злучаны гаворкай,

Слова — дар найдаражэйшы, калі мудра вучыць жыць;

Ад яго турботаў іскры разляцяцца з дымам горкім,—

Гора выкажы сардэчна — давядзецца менш тужыць!

Так да ранку львы-героі прасядзелі ў пячоры,

Ад прызнанняў задушэўных гора ў сэрцы адлягло;

А на досвітку, ледзь першы промень бліснуў з-за ўзгор'я,

Пакляліся зноў у дружбе свету жорсткаму назло.

Тарыэль сказаў: «Навошта гаварыць нам вельмі многа,

За дабро тваіх учынкаў бог заплаціць удвая.

Я табе пакляўся шчыра, бо і ў рот не браў хмяльнога,—

Хай жа будзе непарушнай клятва верная мая!

Я прашу цябе, як друга, не палі агнём пякельным,

Не ад крэсіва агонь той і балюча ён пячэ.

Не ўратуеш ты, агнём тым сам ахоплены суцэльна,—

Лепш ідзі туды, дзе сонца пры табе гарыць ярчэй!

Тут і бог не дапаможа, бо з бяды не бачу выйсця,

Я таму ў бездарожжы і блукаю абы-дзе.

Быў сярод людзей разумных я разумны сам калісьці,—

А цяпер у стан вар'яцтва час няўхільны мой вядзе!»

Аўтандзіл сказаў: «На свеце многа дзіў неразгаданых;

І ў тваёй размове, дружа, ёсць нямала мудрых слоў.

Хіба ж бог не мае лекаў ад тваёй сардэчнай раны?

Ён жа ўсё жывое росціць, з зерня творыць цуд ізноў!

Дык навошта ён стварыў нас, уладар зямлі і неба,

Каб, злучыўшы, на пакуту назаўсёды разлучаць?

Што бяда з каханнем дружыць — памятаць міджнуру трэба;

Хоць забі мяне, я веру, што спаткання прыйдзе час!

Не мужчына той, хто трапіў у бяду і горка плача!

Не схіляйся перад горам, дзе б яго ты ні сустрэў!

Ведай, бог наш літасцівы, свет жа сквапнасцю адзначан,—

Дык вучыся, бо вядома — за асла мудрэйшы леў!

Сэнс гаворкі нашай доўгай зразумеў ты, мне здаецца;

Адпрасіўся я ў сонца, каб да вас сюды прыйсці;

Цінацін сказаў я: «Ў прысак спапялее маё сэрца,

Дык карысць тады якая ад мяне табе ў жыцці?»

Адказала: «Ганаруся я табою як мужчынам,

Дапамогу Тарыэлю не забуду я павек!»

Не, не сам, з яе дазволу я цара свайго пакінуў;

Калі ж я цябе пакіну — баязліўцам назаве.

Чым размову гэту весці, слухай лепш маю параду:

Можа цяжкасці адолець той, хто розумам багат;

Калі сонца не хапае — гіне ружа — кветка саду,—

Сам сабе не даў ты рады,— памагу табе, як брат!

Ты жыві, як загадае голас волі і натуры:

Хочаш — мудрым будзь; не хочаш — будзь вар'ятам, як раней;

Толькі будзь паважны станам, як належыць быць міджнуру,

Смерць гані, як сэрца стане мукай палкай палымнець.

Аб адным прашу: праз год я зноў сюды вярнуся, дружа,

Назбіраю па ўсім свеце вестак добрых для ўцех;

Я спатканне прызначаю ў час, калі квітнеюць ружы,—

Хай яны цябе разбудзяць, як начны сабачы брэх.

Калі ў вызначаны тэрмін не з'яўлюся я ў пячору,

Значыць, мёртвы я — навекі згас маёй надзеі дзень;

Гэта будзе знакам пэўным для твайго цяжкога гора,—

А тады хоць весяліся, хоць жалобны крэп надзень!

За журботную размову папрашу я прабачэння!

Я не ведаю — загіну на кані ці на чаўне?

Для чаго маўчаць дарэмна, як бязмоўнае стварэнне?

Невядома, што прызначыць заўтра бог магутны мне».

Тарыэль сказаў: «Даволі мне лічыць свае нягоды,—