Дрэва вечнасцi

Бо, забыўшы пра пашану, супярэчыць смееш мне».

Ад цара візір пануры заспяшаўся да спаспета.

Тут ад слуг яго дазнаўся — знік таемна Аўтандзіл.

Ён сказаў: «Пайсці з дакладам — узлуецца цар за гэта;

Хай ідзе, хто больш смялейшы, каму свет ужо не міл».

Вестак цар не дачакаўся, слуг паслаў пра ўсё дазнацца,

Расказаць яму ўсю праўду не адважваўся ніхто.

І раптоўнае сумненне стала ў думкі пракрадацца:

«Збег, напэўна, віцязь мужны, хто адзін мацней за сто».

Галаву схіліўшы долу і ў вялікім засмучэнні

Загадаў ізноў візіра клікаць зараз жа ў палац:

«Хай раскажа, ашуканец, пра нядобрае здарэнне».

Той з'явіўся і ад страху на нагах не мог стаяць.

З асцярогаю да трона падышоў ён анямелы.

Цар спытаў: «Няўжо, як месяц, наша сонейка зайшло?»

І пра ўсё без ашуканства расказаў візір збялелы:

«Наша сонца ўкрылі хмары, нібы чорнае крыло».

Словы гэтыя пачуўшы, цар крычаў, як ачмурэлы,

Валасы ірваў сівыя, раздзіраў шалёна твар:

«Ты нашто мяне пакінуў, выхаванец самы смелы,

У які ты край далёкі свае крокі скіраваў?

Калі розум свой не страціў, ты не будзеш у бядоце.

Апусцеў палац мой пышны, змрок цяпер пануе тут.

На каго мяне пакінуў ты ў сірочай адзіноце?

Покуль разам мы не будзем — не пазбаўлюся пакут.

Больш цябе я не пабачу, як імчышся з палявання,

Не пабачу, як у гульнях ты паказваеш свой спрыт,

Не пачую мілагучны голас, поўны хвалявання,—

Дык нашто мне ўсё багацце, гэты трон, і меч, і шчыт?

У далёкіх вандраваннях не знясіліць цябе голад,

Дапамогуць лук і стрэлы ўзяць здабычу не адну,

Ты пакуты і бядоты пераможаш з божай воляй,

Але хто мяне аплача, калі лягу я ў труну?»

І сышліся ўсе на воклік, і пачуўся плач і лямант,

Валасы з барод ірвалі ўсе, хто блізкі быў цару.

І крычалі: «Меркне сонца, нам у вочы больш не гляне,

Не пабачыць нам у змроку яснатварую зару!»

Валадар сярод прыдворных, што дзялілі з ім гаркоту,

Гаварыў скрозь слёзы: «Гляньце, сонца нам святло не шле.

Чым мы віцязя ўгнявілі, што пакінуў нас употай?

Хто ж цяпер над нашым войскам горда стане на чале?»

І калі рыданні сціхлі, уладар спытаўся ў знаці:

«Адкажыце мне, паехаў ён са світай ці адзін?»

Тут з'яўляецца са скруткам нечакана ў палацы,

Поўны боязі і скрухі, пабялелы Шармадзін.

Ён сказаў: «Пергамент гэты я знайшоў у спачывальні,

Дзе разгубленыя слугі горка плакалі па ім.

Ён зусім адзін падаўся ў ціхі час перадсвітальны.

Самай лютай кары варты недаглядам я сваім».

Запавет перачытаўшы, цар сказаў: «З хвіліны гэтай

Каб ніхто адзенняў пышных на сябе надзець не мог.

Хай удовы і сіроты моляць бога, каб спаспета

Ад няшчасця і напасці ў дарозе засцярог».

АЎТАНДЗІЛ ЕДЗЕ ДРУГІ РАЗ ДЛЯ СУСТРЭЧЫ З ТАРЫЭЛЕМ

Зіхаціць чароўны месяц, калі знікне сонца з неба;

Побач з сонцам прамяністым ён пакорна растае.

А без сонца чэзне ружа, для жыцця святло ёй трэба.

Так і мы гібеем марна, калі мілай нестае.

А цяпер расказ прадоўжым пра блуканні Аўтандзіла.

Поўны смутку ехаў віцязь, засцілалі слёзы даль.

Ён маліў, каб сонца ярка вобраз любай азарыла,

А калі не бачыў сонца, змрокам слалася нуда.

Зубы сціснуўшы маўчаў ён, слова вымавіць не ў сілах,

З плынню шпаркай рэчкі Тыгра слёзы ён свае мяшаў.

Сам не ведаў, куды ехаў, бо з дарогі ліха збіла,

І смылела ў адзіноце шматпакутная душа.

Думаў так ён аб каханай: «Як мне вытрымаць разлуку?

Розум я з табой пакінуў, думкай мкнуся наўздагон.

І ляціць гарачы позірк, абмінуўшы тлён дакукі.

Лёс не лёгкі закаханых, толькі горай без яго.

Не знайду нідзе спакою, смутку цяжкаму адданы.

Я б даўно з сабой пакончыў, ды шкадую слёз тваіх.

Не магу я быць прычынай гора горкага каханай,

І нягоды, і пакуты ўсе сцярплю за абаіх».

Гаварыў ён: «Дзесяць коп'яў сэрца мне працялі. Гэта

Стрэлы-вейкі, што наўкола воч бяздонных сталі ўкруг.

Позірк твой цямней агату спапяліў мяне дашчэнту,

Вусны, бровы паланілі. Я ўспамінамі гару.

Сонца, ты — ўладар сусвету, ноч у дзень ператвараеш,

Часу ты не падуладна, моц вышэйшага ў табе,

Ты сузор'яў мірыяды можаш зрынуць з небакраю,—

Дык пашлі сустрэчу з любай і не дай з нуды гібець.