Мроi Багны (СИ)

- Стах. Сташак. Вяртайся.

Ён узня╝ галаву. Яна стаяла над ╕м з л╕хтаром у руцэ. Два ганчак╕ рахмана ляжал╕ каля яе ног, глядзел╕ чалавечым╕ вачам╕.

- Ён так ╕ не зразуме╝ н╕чога, - прагавары╝ Стах. - Рамеец гэты. У Дромас жа загрыме╝, а не зразуме╝ усё ро╝на. Ма╝ля╝, усё прав╕льна. Так ╕ пав╕нна быць. ╤ на месцы А╝густы ён зраб╕╝ бы тое ж самае. Несправядл╕ва тольк╕ тое, што ╝сё гэта адбываецца менав╕та з ╕м. Вось што самае страшнае.

- Вандро╝н╕к моцны, ды не ╝семагутны, - сказала яна нягучна. - Ён лов╕ць душы ╝ свае сетк╕ ╕ трымае надзейна, але ад яго чар можна вызвал╕цца. ╤ тады морак сыходз╕ць, ╕ вочы зно╝ набываюць колер. Такое здараецца.

- Але як? Што трэба зраб╕ць, каб ён адышо╝ся?

- Трэба проста мець сумленне. Усяго тольк╕.

Яна працягнула яму руку.

- Падымайся, Стах. Пойдзем. Твая дарога яшчэ не скончана.

Наперадзе, па той бок рэек, узвыша╝ся невял╕к╕ будынак. Ён стая╝ на пустцы сярод пясчан╕ка╝, адкрыты ╝с╕м вятрам, яго сцены выразна бялел╕ ╝ цемры. Дз╕╝на, што Стах так до╝га не за╝важа╝ яго. Не сядз╕ба, не хутар. Звычайны дамок казённага выгляду, з беленым╕ сценам╕ ╕ аконным╕ рамам╕, пафарбаваным╕ ╝ жо╝ты колер. Пасярод маленькага панадворка бяле╝ бетонны калодзеж, н╕зеньк╕ каменны ганак бы╝ абсаджаны кустам╕ бэзу ╕ язм╕ну. У так╕х маленьк╕х, на кольк╕ пакойчыка╝ з кухняй, дамках звычайна селяцца чыгуначныя варта╝н╕к╕. Яны перасекл╕ вузкакалейку ╕ нак╕равал╕ся да будынка. Смуга ╝жо цалкам рассеялася. Прыв╕дныя ганчак╕, як╕я пераследвал╕ ╕х на балоце, зн╕кл╕, быццам раста╝шы разам з туманам.

Там, наперадзе, было штосьц╕ яшчэ. Стах уз╕ра╝ся ╝ золкую ╕мглу, але бачы╝ тольк╕ багн╕шча ды паласу лесу на даляглядзе. А потым - быццам заслона спала з вачэй - ён угледзе╝ сял╕бу. Невял╕кую, на пару дзясятка╝ хат. Дом╕к╕ пад трысняговым╕ стрэхам╕. Плятн╕, агародчык╕. Калодзежы з жура╝лям╕. Разгал╕стыя грушк╕ на падворках ╕ прысадз╕стыя яблын╕ за парканам╕ - л╕сце з ╕х ужо абляцела, але на гал╕нах дзе-н╕дзе застал╕ся запозненыя плады. Ветрык разгойдвае вера╝чаныя арэл╕. Дзесьц╕ брэша сабака, цягне пячным дымком. Узвышша пасярод сял╕бы, на ╕м стромкая белая капл╕чка, як свечка, побач ветрак╕. Далёка на гарызонце, там, дзе тольк╕ што цямнела паласа лесу, праступаюць абрысы гарадск╕х муро╝... Ды не, немагчыма. Пэ╝на, прымро╕лася. Што яшчэ за горад на балоце?..

- Гэта Каз╕м╕р-Горад Чакання, - сказала яна. - Мы стварыл╕ яго на мяжы мро╕ ╕ рэча╕снасц╕. Горад зах╕наюць цянёты сну, але ╝ навальн╕цу, кал╕ ╝ небе шугаюць бл╕скав╕цы, ён бачны з таго берага Вужалк╕. Таму людз╕, што жывуць на тым беразе, не наважваюцца выходз╕ць у дождж. Баяцца мро╕.

Мроя. Яны водзяць мрою вакол Па╝ночнай Багны. Як Х╕льдэгерд на╝круг сваёй сядз╕бы. Таму ╕х не бачаць. Не могуць знайсц╕. Багну ахо╝ваюць цянёты сну. ╤ пагалоск╕ таксама. Застрашл╕выя чутк╕, што аднаджваюць чужынца╝ не горш за мройны морак. Змеепаклонн╕к╕. Яны жывуць у зямлянках ╕ с╕лкуюцца балотным╕ жабам╕. ╤ маюць храм-кап╕шча, складзенае з трухлявых калод. У тым кап╕шчы замест свечак гн╕лушк╕, а замест алтара дз╕к╕ камень. На тым камен╕ ляжыць вел╕зарная змяя. Змеепаклонн╕к╕ штодня ахвяруюць ёй нема╝лят, як╕х пачвара глытае жы╝цом... Сапра╝ды, такое здольна напалохаць. Але ╝сё ро╝на знаходзяцца тыя, хто к╕дае ╝сё ╕ збягае ╝ Багну, каб застацца тут наза╝жды.

- У Горад Чакання сыходзяць тыя, хто бяжыць з Семгалена, - сказала яна. - Большасць з ╕х. Але некаторыя застаюцца ╝ сел╕шчы на балотах. Не хочуць ╕сц╕ ╝ мрою. ╤ яны таксама чакаюць.

- Чакаюць чаго? - спыта╝ Стах.

- Часу, кал╕ можна будзе вярнуцца.

Яны набл╕з╕л╕ся ╝шчыльную да будынка з жо╝тым╕ вокнам╕. У глыб╕н╕ дома гарэла святло. Прых╕ну╝шыся да шыбы, ён разгледзе╝ невял╕к╕, проста абсталяваны пакой: беленая печ, фарбаваныя ╝слончык╕, прысадз╕сты буфет ╕ старасвецк╕ куфар каля сцяны. Стол у куце ста╕ць неяк крыва, як быццам яго адсунул╕ спехам. Пасярод памяшкання паста╝лена шырокая лава, на яе нак╕нуты пярэстыя к╕л╕мк╕. На лаве па╝зверх к╕л╕ма╝ плазам ляжыць чалавек, але яго не разгледзець, бо лаву з ус╕х бако╝ абступ╕л╕ людз╕. Побач на падлозе валяюцца брудныя б╕нты ╕ разрэзаная кашуля, закарэлая ад крыв╕. Чутны ц╕ то спевы, ц╕ то л╕тан╕╕, што чытаюцца нараспе╝. Галасы гучаць прыглушана, быццам вельм╕ здалёк.

...за морам, на самым кра╕ Зямл╕, ёсць выспа, на той выспе скала, на скале дрэва-ясень, яго мака╝ка дакранаецца неба, а карэнне сыходз╕ць у падземны свет, з-пад каранё╝ дрэва-ясеня бягуць дзве крын╕цы, ╝ адной вада горкая, н╕бы жо╝ць, ╕ чорная, як смала, у другой вада салодкая, н╕бы мёд, ╕ белая, як раса...заран╕ца вячэрняя, прыняс╕ вады мёртвай, зага╕ раны, заран╕ца ран╕шняя, прыняс╕ вады жывой, удыхн╕ жыццё...

- Вось мы ╕ прыйшл╕, Стах. Цяпер вяртайся, - сказала яна.

Ён абярну╝ся. Яго спадарожн╕ца стаяла трох╕ наводдаль, у баку ад святла, якое падала з акна. Л╕хтар яе згас.

- Скажыце, як ваша ╕мя? - спыта╝ Стах.

- Тутэйшыя завуць мяне Жытняй Цёткай. А рамейцы Валадаркай Гадзюк. ╤ тое ╕ тое пра╝да.

У цемры Стах не бачы╝ яе абл╕чча, але ён адчу╝, што яна ╝см╕хаецца.

- Бывай, Сташак. ╤ не падманвай больш н╕кога. Будзь шчырым, - сказала яна, адступаючы ╝ начную ╕мглу.

***

Стах расплюшчы╝ вочы ╕ ╝бачы╝ над сабой н╕зкую столь з перакрыжаваным╕ бэлькам╕. Да бэльк╕ бы╝ прымацаваны сплецены з саломы "павук". Ён злёгку разгойдва╝ся. Дзесьц╕ пабл╕зу гарэла свяча - мяккае святло запа╝няла пакой, на стол╕ калыхал╕ся цен╕. Пахла дрэвам ╕ сух╕м╕ зёлкам╕.

- Ману... - прашапта╝ Стах.

- Прачну╝ся, крамольн╕к? - ён адчу╝ чыюсьц╕ далонь на сва╕м ╕лбе.

Узня╝шы вочы, Стах сустрэ╝ся поз╕ркам з чалавекам, як╕ сх╕ля╝ся над ╕м. Пэ╝на, гаспадар дома. Яшчэ не стары, але за╝часна сс╕велы. Вусы ╕ бародка, твар просты, прыязны, вочы колеру волава. На ╕м белая вышываная кашуля ╕ а╝чыны кажух без рукаво╝.

- Ключ... Ключ у Ману... - вымав╕╝ Стах ╕ сам здз╕в╕╝ся, накольк╕ слаба гучыць яго голас.

Гаспадар к╕╝ну╝.

- Ведаю.

- Ён сказа╝: "За шэлег аддам". Але грошай рамейск╕х ён не возьме. Манетку хоча нашу, семгальскую. Так ╕ сказа╝ - рамейцы пратаргавал╕ся, хай цяпер семгальцы ратуюць...

- Ману розум мае, - сказа╝ гаспадар, пасм╕хаючыся. - Дар Творцы - гэта табе не гаршчок дз╕равы, за так не аддас╕.

- Паслухайце...

Стах пры╝зня╝ся на ложку, агледзе╝ся. Той самы пакой, як╕ ён напярэдадн╕ бачы╝ ╝ акне. Беленая печка, услончык╕, буфет ля сцяны пабл╕сквае шкляным╕ дзверцам╕. Лаву з сярэдз╕ны пакоя ╝жо прыбрал╕, але на дошках падлог╕ застал╕ся наплывы крыв╕. 'То бы╝ я, - здагада╝ся Стах. - Я ляжа╝ на той лаве. Я ╝бачы╝ самога сябе, заз╕рну╝шы ╝ акно'.

- Ну, куды сабра╝ся? - гаспадар узя╝ яго за плячо ╕ прымус╕╝ улегчыся на падушк╕, напханыя духмяным сенам. - Адпачывай, Стах. Сп╕. Ты прайшо╝ до╝г╕ шлях.

Той пах╕та╝ галавой.

- Нельга...нельга спаць. Я па╝сюль спазн╕╝ся...

- Глупства. Час яшчэ ёсць.

Ён падхап╕╝ са стала свечку ╕ выйша╝, прычын╕╝шы дзверы. За дзвярыма ╝ суседн╕м пако╕ гарэла святло, гучал╕ галасы. Коган. Коган тут. Стах пазна╝ ягоны голас сярод ╕ншых. Ён гаман╕╝ ╕ смяя╝ся. 'От жа ж, халера ясная! Н╕завошта б не паверы╝, кал╕ б сам не ╝бачы╝...' Стах чу╝, як Коган звяртаецца да гаспадара дома: "Лок╕с".

Лок╕с - значыць "мядзведзь". Так празвал╕ яго прыморцы, бо ён ствары╝ мядзведзя пасля ╬сёспалення. ╤мя яго брата складваецца з двух каранё╝: "анку" -"сусвет" ╕ "агх╕" - "цмок". Гэта ╝жо з мовы ксайлахск╕х вершн╕ка╝. Яны л╕чаць, што Ангх╕ ╕ яго брат - дзец╕ Цмока, якога вершн╕к╕ завуць таксама Айал-Гач. Вандро╝н╕к. Бл╕зняты нарадз╕л╕ся ад зямной дзя╝чыны, якую Цмок узя╝ у палон ╕ згвалц╕╝. Адз╕н з бл╕знят выгляда╝, як звычайны чалавек, друг╕ ж бы╝ больш падобны да свайго бацьк╕, ён нарадз╕╝ся з выцягнутым╕ зрэнкам╕... Вельм╕ ц╕кавая тракто╝ка семгальскай легенды. Яе па╝днёвы варыянт, як╕ ╕стотна адрозн╕ваецца ад па╝ночнага. Ф╕нал у ксайлахскай легенды давол╕ аптым╕стычны: Бл╕зняты вырасл╕ ╕ вызвал╕л╕ мац╕ з палону, а Цмока заб╕л╕ ╕ пасекл╕ на кавалк╕. Але Айал-Гач не╝м╕ручы, ён мае тысячу ╝васаблення╝ ╕ вяртаецца зно╝ ╕ зно╝... Пра ╝сё гэта можна прачытаць у "Займальнай м╕фалог╕╕" прафесара Дам'яна Рос╕цы, вядомага зна╝ца старажытных легенд ╕ падання╝... А зрэшты не, ужо няможна. Увесь наклад кн╕г арыштаваны, бо а╝тар бы╝ абв╕навачаны ╝ крамоле... На шчасце, з астрога ён выйша╝, але пасаду ва ╝н╕верс╕тэце ╝ яго адабрал╕, ╕ кн╕жк╕ не вярнул╕. Добра, што хоць жывы заста╝ся. Жывы...