Новыя прыгоды Несцеркi

Уладзімір Бутрамееў

Новыя прыгоды Несцеркі

Дзеючыя асобы

Несцерка — той самы, што і шыла ў мяшку схавае, і сухі выйдзе з вады, што сто год па зямлі ходзіць, а ўсё яшчэ малады.

Пшэбыеўскі — пан багаты, што той чорт рагаты, вус тырчком, галава стручком, з Парыжа фрак, у кішэні пятак, адным словам, франт.

Бургамістр — мясцовая ўлада, прыгажэй за таго гада, нос на семярых рос, сам як сава, затое дужа разумная галава.

Кудрачок Пятро — былы пісар, у маладосці хітры мужычок, у жыцці здаралася ўсяляк, і плакаць, і скакаць мастак.

Кацярына — яго дачка, прыгажэй за ўсіх дзяўчына, вусны што малінка, бровы як сярпочкі, вочы што тыя вішні, каму хочаш зблытаюць мыслі.

Малання — маладуха, нібы тая медавуха, ды ўсё ж глядзі, пальца ў рот не кладзі.

Брындзюкоўна — жонка бургамістра, на расправу быстра, але здараецца, і сама трапляецца.

I каго там яшчэ толькі не было:

Андрэй.

Кухар панскі, татарын.

Салдат Іван, Маланнін муж.

Манах.

Яцак, карчмар.

Адзін з мужыкоў.

Пастух.

Слуга.

Салдат.

Дзяўчаты-танцоркі.

Музыкі.

Вартаўнікі.

Лакеі.

Гараджане.

Стражнікі.

Карціна першая

Несцерка. Туды еду — сюды еду, карчмы не мінаю. Які чорт яе прыдумаў — Далібог, не знаю. Эгей, Яцак, здароў! Што гэта ў цябе сёння гэтак ціха? Нясі сюды цэлы кумпяк ды палову вядра заціркі. Даўно табе вінен не быў.

Яцак. У доўг — смалы б табе гарачай у глотку! Думаеш, не памятаю кірмаш? Ты што ж гэта мне прадаў?

Несцерка. А тое і прадаў, што ты купіў — на тое і кірмаш. Ды не сярдуй — грошы тыя я ж зноў да цябе ў карчму прынёс. Вядома — грошы. Сёння ў мяне, назаўтра ізноў у цябе. А багацце тваё — галоўнае, неразменнае — пры табе ж засталося (хлопае Яцака па жываце).

Яцак(б’е Несцерку ручніком). Ах ты, прайдзісвет! Зубаскал галодны! Без грошай не лезь у карчму!

Несцерка. Ды як тут не зойдзеш, калі яна якраз ля дарогі стаіць!

Яцак. Я цябе! (Б’е ручніком.) Сабака, валацуга.

Несцерка. Цішэй, цішэй, а то растрасеш багацце сваё, неразменнае.

Кудрачок. Несцерка? Ты? (Адпіхвае Яцака.) Ды супакойся! Вось не чакаў сустрэць — адкуль?

Несцерка. Ды ўсё адтуль — мімаходам. Га — дык гэта ж Кудрачок! I сапраўды, у карчме не прападзеш! Ты ж мяне галодным не пакінеш.

Яцак. Каб ты хадзіў мімаходам да самае магілы!

Несцерка(прыпыняецца і звяртаецца да Кудрачка). Ты не ведаеш, Кудрачок, чаго карчмары такія злосныя?

Кудрачок. Не магу ўцяміць.

Несцерка. Бо ім на тым свеце надта дрэнна даводзіцца.

Кудрачок. Чаму ж гэта?

Несцерка. З іх пузам больш як па адным у кацёл не ўлазяць — вось і кіпяць у адзіноце, няма з кім і словам перакінуцца.

Яцак. У астрог бы ўсіх валацуг, я табе пакажу той свет — сам у пекле будзеш.

Несцерка. Ну, дзякуй, гусінае пяро! Дай табе Бог чарніла і паперы! Расказвай, як жывяце, можаце.

Кудрачок. Ат, што мы… Ты з дарогі — усе навіны пры табе.

Несцерка. Мае дарогі канца не відаць — колькі яе таптаць, адзін Бог ведае. А навіны — куды ні пайдзі — усюды людзі. Адны нараджаюцца, другія ўлюбляюцца, трэція на пагост збіраюцца. Усе пад сонейкам таўкуцца, а яно свеціць усім аднолькава.

Кудрачок. Эх, брат, не аднолькава… А ты, я бачу, не змяніўся, усё весялішся…

Несцерка. А бедаку толькі і застаецца на гэтым свеце, што з гора павесяліцца. А ты што галаву схіліў? Памятаеш, як выхітраліся на кірмашах?

Кудрачок. Эх, браток, мне ўжо пара з кірмашу… Не тыя гады.

Несцерка. Якія гады? Гэта ўсё ад твае граматы. А цяпер чым прасцей, тым і пражыць лягчэй. Вось я — толькі да дзесяці лічыць магу — і то калі грошы. А колькі там мне год — і не цікавіўся.

Кудрачок. Яно і не толькі ў гадах справа…

Несцерка. Кінь!

Кудрачок. Эх, Несцерка. Заблыталі, брат, мяне.

Несцерка. Хто ж цябе заблытаў?

Кудрачок. Ат, не след і расказваць… Так, душу адвесці… Падлавіў мяне Пшэбыеўскі, што таго карасіка.

Несцерка. Стары дурань Пшэбыеўскі — цябе?!

Кудрачок. Стары ўжо паўгода як Богу душу аддаў.

Несцерка. Трэба Богу ягоная душа, як мне баба ў каноплях.

Кудрачок. Ну, значыць, чорт прыбраў.

Несцерка. Іншая справа. Нікому так не добра, як пану ў пекле. Куды ні глянь — усюды свае.

Кудрачок. Цяпер сынок яго з Варшавы прыехаў. А мяне чорт штурхнуў — захацеў пабагацець. Узяў казённыя грошы, звязаўся з гандлярамі — абяцалі барыш, атрымаўся шыш. Ледзь у астрог не трапіў. Вось Пшэбыеўскі і даў — і купіў мяне з вантробамі.

Несцерка. Тае бяды. Доўг — не вяроўка, не парвецца.

Кудрачок. Не вяроўка, а шыя ў пятлі. Не проста ён грошы даў — прыглянулася яму мая дачка — Кацярынка. Патрабуе замуж за сябе.

Несцерка. А яна што ж — не хоча?

Кудрачок. Эх, там таго пана… і нораў што ў казла — ніводну бабу не прапусціць. I вытварае — то коней арабскіх заводзіў, цяпер тэатр нейкі прыдумаў. З такім пажывеш — намучышся. Ды ўсё ж пан. За ім босая хадзіць не будзе. Яно і да лепшага. Але штось грызе мяне, нешта неяк не па сабе.

Несцерка. Э, братка, не звяртай увагі, гэта сумленне. Самая непатрэбная рэч на свеце. Людзі без яго за мілую душу абыходзяцца. I табе, калі ў падпанкі сабраўся, яно таксама не трэба.

Кудрачок. Чаму ты так рашыў?

Несцерка. Таму што бачу — круціш. Каб захацеў — паслалі б мы твайго жаніха да чорта — ці нам упершыню?

Кудрачок. Э, браток, у цябе ні кала, ні двара, па свеце гойсаць лёгка. Але ты не падумай…

Несцерка. А што мне думаць, ад думак галава босай становіцца. У мяне свой клопат. Заўтра кірмаш, а ў мяне ў кішэні толькі вош на прывязі, ды і тая галодная. (Дастае з торбы варону. Яна каркае. Звязвае ёй дзюбу ніткаю.) Вось, галубка, каб не хвалілася, хто ты і адкуль.

Кудрачок. Навошта табе варона?

Несцерка. Не будзь сам варонай, спатрэбіцца і варона. Дзе мае фарбы? (Дастае з торбы фарбы.) Зробім з цябе птушку заморскую, як ні кажы — кірмаш!

Карціна другая

Несцерка. Які колер! А як выглядае, як трымаецца! Толькі сапраўдны пан можа трымаць у сябе гэткую птушку. Гэткія ў вашы краі і не залятаюць. Адно слова — заморская!

Брындзюкоўна. Палова сотні і за заморскую занадта.

Несцерка. Гэ! Палова сотні за яе і не грошы. У самога індыйскага імператара жыве. Канешне, хто не панскае пароды, той не ацэніць, не зразумее. Ну дык бераце?

Брындзюкоўна(азіраючыся на людзей). Канешне, бяру — я ж адразу бачу, што заморская.