Lalka

bez błędu, nawet z cicha mruczał, a jednocześnie myślał sobie, że jego Stach

znajduje się na jakiejś fatalnej pochyłości. „To darmo - szeptał mu głos ukryty

na samym dnie duszy - to darmo!... Stach wklepał się w grubą awanturę... I z

pewnością w polityczną awanturę, bo taki człowiek jak on nie wariowałby dla

kobiety, choćby nawet była nią sama - panna... Ach, do diabła! omyliłem

się...Wyrzeka się, gardzi dziesięcioma tysiącami rubli, on, który ośm lat temu

musiał pożyczać ode mnie po dziesięć rubli na miesiąc, ażeby za to wykarmić

się jak nędzarz... A teraz rzuca w błoto dziesięć tysięcy rubli, pakuje w

kamienicę dziewięćdziesiąt tysięcy, robi aktorom prezent po kilkadziesiąt rubli...

Jak mi Bóg miły, nic nie rozumiem! I to niby jest pozytywista, człowiek realnie

myślący... Mnie nazywają starym romantykiem, ale przecież takich głupstw nie

robiłbym... No, chociaż jeżeli zabrnął w politykę...”

Na tych medytacjach upłynął mu czas do zamknięcia sklepu. Głowa go trochę

bolała, więc wyszedł na spacer na Nowy Zjazd i wróciwszy do domu wcześnie

spać się położył.

„Jutro - mówił do siebie - zrozumiem ostatecznie, co się święci. Jeżeli

Szlangbaum kupi dom Łęckiego i da dziewięćdziesiąt tysięcy rubli, to znaczy,

że go naprawdę Stach podstawił i już jest skończonym wariatem... A może też

Stach nie kupuje kamienicy, może to wszystko plotki?..

„Zasnął i śniło mu się, że w oknie jakiegoś wielkiego domu widzi pannę Izabelę,

do której stojący obok niego Wokulski chce biec. Na próżno zatrzymuje go pan

Ignacy, aż pot oblewa mu cale ciało. Wokulski wyrywa się i znika w bramie

kamienicy.

„Stachu, wróć się!...” - krzyczy pan Ignacy widząc, że dom poczyna się chwiać.

Jakoż dom zawala się. Panna Izabela, uśmiechnięta, wylatuje z niego jak ptak, a

Wokulskiego nie widać...

240

„Może wbiegł na podwórko i ocalał...” - myśli pan Ignacy i budzi się z mocnym

biciem serca. Nazajutrz pan Ignacy budzi się na kilka minut przed szóstą;

przypomina sobie, że to dziś właśnie licytują kamienicę Łęckiego, że ma

przypatrzeć się temu widowisku, i zrywa się z łóżka jak sprężyna. Biegnie boso

do wielkiej miednicy, oblewa się cały zimną wodą i patrząc na swoje

patykowate nogi mruczy:

„Zdaje mi się, że trochę utyłem.”

Przy skomplikowanym procesie mycia się pan Ignacy robi dziś taki zgiełk, że

budzi Ira. Brudny pudel otwiera jedyne oko, jakie mu pozostało, i snadź

dostrzegłszy niezwykłe ożywienie swego pana zeskakuje z kufra na podłogę.

Przeciąga się, ziewa, wydłuża w tył jedną nogę, potem drugą nogę, potem na

chwilę siada naprzeciw okna, za którym słychać bolesny krzyk zarzynanej kury,

i zmiarkowawszy, że naprawdę nic się nie stało, wraca na swoją pościel. Jest

przy tym tak ostrożny czy może rozgniewany na pana Ignacego za fałszywy

alarm, że odwraca się grzbietem do pokoju, a nosem i ogonem do ściany, jak

gdyby panu Ignacemu chciał powiedzieć:

„Już ja tam wolę nie widzieć twojej chudości.”

Rzecki ubiera się w oka mgnieniu i z piorunującą szybkością wypija herbatę nie

patrząc ani na samowar, ani na służącego, który go przyniósł. Potem biegnie do

sklepu jeszcze zamkniętego, przez trzy godziny rachuje bez względu na ruch

gości i rozmowy „panów” i punkt o dziesiątej mówi do Lisieckiego:

- Panie Lisiecki, wrócę o drugiej...

- Koniec świata! - mruczy Lisiecki. - Musiało trafić się coś nadzwyczajnego,

jeżeli ten safanduła wychodzi o takiej porze do miasta...

Stanąwszy na chodniku przed sklepem pan Ignacy dostaje ataku wyrzutów

sumienia.

„Co ja dziś wyrabiam?... - myśli. - Co mnie obchodzą licytacje, choćby pałaców,

nie tylko kamienic?.. „

I waha się: czy iść do sądu, czy wracać do sklepu? W tej chwili widzi na

Krakowskim przejeżdżającą dorożkę, a w niej damę wysoką, chudą i mizerną, w

czarnym kostiumie. Dama właśnie patrzy na ich sklep, a Rzecki w jej zapadłych

oczach i lekko posiniałych ustach spostrzega wyraz głębokiej nienawiści.

„Dalibóg, że to baronowa Krzeszowska... - mruczy pan Ignacy. - Oczywiście,

jedzie na licytację... Awantura!...

Budzą się w nim jednak wątpliwości. Kto wie, czy baronowa jedzie do sądu;

może to wszystko plotki?... „Warto sprawdzić” - myśli pan Ignacy, zapomina o

swoich obowiązkach dysponenta i najstarszego subiekta. I poczyna iść za

dorożką. Nędzne konie wloką się tak powoli, że pan Ignacy może obserwować

wehikuł na całej przestrzeni do kolumny Zygmunta. W tym miejscu dorożka

skręca na lewo, a Rzecki myśli:

„Rozumie się, że jedzie baba na Miodową. Taniej kosztowałaby ja podróż na

miotle...”

241

Przez dom Rezlera (który przypomina mu onegdajszą pijatykę!) i część

Senatorskiej pan Ignacy dostaje się na Miodową. Tu przechodząc około składu

herbaty Nowickiego wstępuje na chwilę, ażeby powiedzieć właścicielowi:

„dzień dobry!”, i szybko ucieka, dalej mrucząc:

„Co on sobie pomyśli zobaczywszy mnie o tej godzinie na ulicy?..Naturalnie

pomyśli, że jestem najpodlejszy dysponent, który zamiast siedzieć w sklepie,

łajdaczy się po mieście... Oto los!...” Przez pozostałą część drogi do sądu trapi

pana Ignacego sumienie. Przybiera ono postać olbrzyma z brodą, w żółtym

jedwabnym kitlu i takich że spodniach, który dobrodusznie a zarazem ironicznie

patrzącemu w oczy mówi:

„Powiedz mi pan, panie Rzecki, jaki to porządny kupiec wałęsa się o tej porze

po mieście? Pan jesteś taki kupiec jak ja baletnik...”

I pan Ignacy czuje, że nie może nic odpowiedzieć surowemu sędziemu. Rumieni

się, potnieje i już chce wracać do swoich ksiąg (w taki jednakże sposób, ażeby

go zobaczył Nowicki), gdy nagle widzi przed sobą dawny pałac Paca.

„Tu będzie licytacja!” - mówi pan Ignacy i zapomina o skrupułach. Olbrzym z

brodą, w żółtym jedwabnym kitlu, rozpływa się przed oczyma jego duszy jak

mgła.

Rozejrzawszy się w sytuacji pan Ignacy przede wszystkim spostrzega, że do

gmachu sądowego prowadzą dwie olbrzymie bramy i dwoje drzwi. Następnie

widzi cztery różnej wielkości gromady starozakonnych z minami bardzo

poważnymi. Pan Ignacy nie wie, dokąd iść, idzie jednak do tych drzwi, przed

którymi stoi najwięcej starozakonnych, domyślając się, że tam właśnie odbywa

się licytacja.

W tej chwili przed gmach sądu zajeżdża powóz, a w nim pan Łęcki. Pan Ignacy

nie może pohamować czci dla jego pięknych, siwych wąsów i podziwu dla jego

humoru. Pan Łęcki bowiem nie wygląda tak jak bankrut, któremu licytują

kamienicę, ale jak milioner, który przyjechał do rejenta, ażeby podnieść drobną

sumę stu kilkudziesięciu tysięcy rubli.

Pan Łęcki wysiada uroczyście z powozu, triumfalnym krokiem zbliża się do

drzwi sądowych, a jednocześnie z drugiej strony ulicy przybiega do niego

dżentelmen mający wszelakie pozory próżniaka, który jednakże jest adwokatem.

Po bardzo krótkim, a nawet niedbałym powitaniu pan Łęcki pyta dżentelmena:

- Cóż?... kiedyż?...

- Za godzinkę... może trochę dłużej... - odpowiada dżentelmen.

- Wyobraź pan sobie - mówi z dobrotliwym uśmiechem pan Łęcki - że przed

tygodniem jeden mój znajomy wziął dwakroć za dom, który go kosztował sto

pięćdziesiąt tysięcy. A że mój kosztował mnie sto tysięcy, więc powinienem

wziąć w tym stosunku ze sto dwadzieścia pięć...

- Hum!... hum!... - mruczy adwokat.

- Będziesz się pan śmiał.- ciągnie pan Tomasz - z tego, co powiem (bo wy

lubicie żartować z przeczuć i snów), a jednak dziś śniło mi się, że mój dom

poszedł za sto dwadzieścia tysięcy... Mówię to panu przed licytacją, uważasz?...

242

Za parę godzin przekonasz się, że nie należy śmiać się ze snów... Są rzeczy na