Lalka

północy. A jak się wtedy ożywia, jak jej opowiada historie o Syberii, o

Moskwie, o Paryżu!... Wiem, bo choć nie bywam wieczorami, ażeby im nie

przeszkadzać, to zaraz na drugi dzień wszystko opowiada mi pani

Misiewiczowa, rozumie się pod najwiçkszym sekretem.

Jedno mi się tylko nie podobało.

483

Dowiedziawszy się, że Wirski załazi czasem do naszych pań i, naturalnie,

płoszy gruchającą parę, wybrałem się, ażeby go ostrzec.

Właśnie już ubrany wychodzę z domu, gdy wtem spotykam w sieni Wirskiego.

Naturalnie, zawracam się, zapalam światło, pogadaliśmy trochę o polityce...

Następnie zmieniam przedmiot rozmowy i zaczynam obcesowo :

- Chciałem też panu poufnie zakomunikować...

- Wiem już, wiem!... - on mówi śmiejąc się.

- Co pan wiesz?

- A że Wolkulski kocha się w pani Stawskiej.

- Rany boskie! - wołam. - A panu to kto powiedział?...

- No, przede wszystkim nie bój się pan zdradzenia sekretu mówi on poważnie. -

W naszym domu sekret to jak w studni...

- Ale kto panu powiedział?

- Mnie, widzisz pan, powiedziała żona, która dowiedziała się o tym od pani

Kolerowej...

- A ona skąd?

- Pani Kolerowej powiedziała pani Radzińska, a pani Radzińskiej pod

najświętszym słowem powierzyła tę tajemnicę pani Denowa, wiesz pan, ta

przyjaciółka pani Misiewiczowej.

- Jakaż nieostrożna pani Misiewiczowa!...

- Ale! - mówił Wirski - cóż miała robić, nieboga, jeżeli Denowa wpadła na nią z

góry, że Wokulski przesiaduje u nich do rana, że to jakieś nieczyste sprawy...

Naturalnie, zatrwożona staruszka powiedziała jej, że tu nie chodzi o figle, ale o

sakrament, i że może pobiorą się około świętego Jana.

Aż mnie głowa zabolała, ale cóż robić? Aj, te baby, te baby!...

- Cóż słychać na mieście? - pytam Wirskiego, ażeby raz skończyć kłopotliwą

rozmowę.

- Awantury - mówi - awantury z baronową! Ale daj mi pan cygaro, bo to dwie

duże historie.

Podałem mu cygaro, a on opowiedział rzeczy, które ostatecznie przekonały

mnie, że źli prędzej czy później muszą być ukarani, dobrzy wynagrodzeni i że w

najzakamienialszym sercu tli się przecież iskra sumienia.

- Dawnoś pan był u naszych dam? - zaczyna Wirski.- Ze cztery... z pięć dni... -

odparłem. - Pojmujesz pan, że nie chcę przeszkadzać Wokulskiemu, a... i panu

radzę to samo. Młoda z młodym prędzej porozumie się aniżeli z nami, starymi.

- Za pozwoleniem! - przerywa Wirski. - Mężczyzna pięćdziesięeioletni nie jest

starym; jest dopiero dojrzałym...

- Jak jabłko, które już spada.

- Masz pan rację: mężczyzna pięćdziesięcioletni jest bardzo skłonny do upadku.

I gdyby nie żona i dzieci... Panie Ignacy!... panie Rzecki!...

niech mnie diabli wezmą, jeżelibym się nie ścigał z młodymi. Ale, panie, żonaty

człowiek to kaleka: kobiety na niego nie patrzą, chociaż... panie Ignacy...

484

W tym miejscu oczy mu się zaiskrzyły i zrobił taką pantominę, że jeżeli jest

naprawdę pobożnym, jutro powinien iść do spowiedzi.

Już to w ogóle uważam, że ze szlachtą jest tak: do nauki ani do handlu nie ma

głowy, do roboty go nie napędzisz, ale do butelki, do wojaczki i do sprośności

zawsze gotów, choćby nawet trumną zalatywał. Paskudniki!

- Wszystko to dobrze - mówię - panie Wirski, ale cóżeś mi pan miał

opowiedzieć?

- Aha! właśnie o tym myślałem - mówi on, a dymi cygarem jak kocieł asfaltu. -

Otóż tedy, pamiętasz pan tych studentów z naszej kamienicy, co mieszkali nad

baronową?...

- Maleski, Patkiewicz i ten trzeci. Co nie miałbym pamiętać takich diabłów.

Jowialne chłopaki!

- Bardzo, bardzo! - potwierdza Wirski. - Niech mnie Bóg skarze, jeżeli przy tych

urwipołciach można było utrzymać młodą kucharkę dłużej jak osiem miesięcy.

Panie Rzecki! mówię ci, że oni we trzech zaludniliby wszystkie ochrony... Ich

tam, widać, w uniwersytecie uczą tego. Bo za moich czasów, na wsi, jeżeli

ojciec mający młodego syna dał trzy, a cztery krowy na rok... fiu!... fiu!... to już

zaraz obrażał się nawet ksiądz proboszcz, ażeby mu nie psuć owieczek. A ci,

panie...

- Miałeś pan mówić o baronowej - wtrąciłem, bo nie lubię, jeżeli głupstwa

trzymają się szpakowatej głowy.

- Właśnie... Otóż tedy... A najgorszy bestia to ten Patkiewicz, co trupa udaje. Jak

zapadł wieczór, a ten pokraka wylazł na schody, to mówię ci, taki był pisk,

jakby stado szczurów tamtędy przechodziło...

- Miałeś pan przecie o baronowej...

- Właśnie też... Otóż tedy, mości dobrodzieju... No i Maleskiemu nic nie brak!...

Otóż tedy, jak panu wiadomo, baronowa uzyskała wyrok na chłopaków, ażeby

się wyprowadzili ósmego. Tymczasem ci ani weź... Ósmy, dziewiąty,

dziesiąty... oni siedzą, a pani Krzeszowskiej rośnie wątróbka z irytacji. W

końcu, naradziwszy się z tym swoim niby adwokatem i z Maruszewiczem, na

dzień 15 lutego pchnęła im komornika z policją.

Drapie się tedy komornik z policją na trzecie piętro, stuk - puk! drzwi u

chłopców zamknięte, ale ze środka pytają się: „Kto tam?”- „W imieniu prawa

otwórzcie!” - mówi komornik. - „Prawo prawem - mówią mu ze środka - ale my

nie mamy klucza. Ktoś nas zamknął, pewnie pani baronowa.” - „Panowie żarty

robicie z władzy - mówi komornik - a panowie wiecie, że powinniście się

wyprowadzić.” - „Owszem - mówią ze środka - ale przecież dziurką od klucza

nie wyjdziemy. Chybaby...”

Naturalnie, komornik wysyła stróża po ślusarza i czeka na schodach z policją. W

jakie pół godziny przychodzi i ślusarz: otworzył ten zwyczajny zamek

wytrychem, ale angielskiemu zatrzaskowi nie może dać rady. Kręci, wierci - na

próżno... Dyma znowu po narzędzia, na co znowu schodzi mu z pół godziny, a

485

tymczasem w podwórzu zbiegowisko, wrzask, a na drugim piętrze pani

baronowa dostaje najstraszniejszych spazmów.

Komornik ciągle czeka na schodach, aż tu wpada do niego Maruszewicz.

„Panie! - wola - zobacz no, co ci dokazują...” Komornik wybiega na dziedziniec

i widzi taką scenę:

Okno na trzecim piętrze otwarte (miarkuj pan, w lutym!) i z owego okna lecą na

podwórze: sienniki, kołdry, książki, trupie główki i tam dalej. Niedługo

poczekawszy zjeżdża na sznurze kufer, a po nim łóżko.

No i cóż pan na to?” - woła Maruszewicz.

„Trzeba spisać protokół - mówi komornik. - Zresztą wyprowadzają się, więc

może nie warto im przeszkadzać.”

Wtem - nowa szopka. W otwartym oknie na trzecim piętrze ukazuje się krzesło,

na krześle siada Patkiewicz, dwaj koledzy spychają go i - mój Patkiewicz jedzie

z krzesłem na sznurach na dół!... To już i komornika zemdliło, a jeden stójkowy

przeżegnał się.

„Kark skręci... - mówią baby. - Jezus Maria! ratuj duszę jego...” Maruszewicz,

jako człowiek nerwowy, uciekł do pani Krzeszowskiej, a tymczasem krzesełko z

Patkiewiczem zatrzymuje się na wysokości drugiego piętra, przy oknie

baronowej.

„Skończcież, panowie, z tymi żartami!” - woła komornik do dwu kolegów

Patkiewicza, którzy go spuszczali.

„Ale ba! kiedy nam się sznur zerwał...” - mówią tamci.

„Ratuj się, Patkiewicz!” - woła z góry Maleski.

Na dziedzińcu awantura. Baby (ile, że niejedna mocno interesowała się

zdrowiem Patkiewicza) zaczynają wrzeszczeć, stójkowi osłupieli, a komornik

zupełnie stracił głowę.

„Stań pan na gzymsie!... Bij w okno...” - woła do Patkiewicza.

Memu Patkiewiczowi nie trzeba było dwa razy powtarzać. Zaczyna tedy pukać

do okna baronowej tak, że sam Maruszewicz nie tylko mu otworzył lufcik, ale

jeszcze własnoręcznie wciągnął chłopa do pokoju.

Nawet baronowa przybiegła zatrwożona i mówi do Patkiewicza:

„Boże miłosierny! potrzebne też to panu takie figle”