Bohun

– Dlatego to wy je podpiszecie, a nie wasi bracia szlachcice – zacharczał Bohun i popluł krwią. – Wy ich zmusicie, aby dla własnego dobra zakończyli tę wojnę. Inaczej będzie tu pokój wieczny, kiedy się wszyscy do szczętu wymordujemy!

Przyjemski i Sobieski w milczeniu dosiedli koni.

* * *

Zapadła noc, kiedy Bohun, utykając i wspierając się na obuszku, zawitał do kwatery zaporoskiego hetmana.

– Ja do Chmiela – warknął do strażników, mołojców z czehryńskiej sotni, która zwyczajowo trzymała straż przy hetmanie.

– Bat’ko śpi – mruknął jeden z Kozaków. Wespół z drugim mołojcem zasłonili wejście spisami.

Bohun chwycił za ratyszcze. Pomimo ran i gorączki miał jeszcze dosyć siły, aby odchylić drzewce na boki.

– Puskaj! – wycharczał. – Trastia tebe mordowała!

– Bat’ko zakazał!

– Puskaj albo szablą drogę wyrąbię! Mam wiadomość o Lachach!

Kozacy spokornieli. Bohun rozkaszlał się, zatoczył, a potem odrzucił płachtę przesłaniającą wejście i wkroczył do namiotu. Szybko przebył wąski korytarzyk, odrzucił kolejną zasłonę, wkroczył do komnaty i...

Zamarł. Stanął oko w oko z kozackim hetmanem, pogromcą lackich wojsk; opiekunem i obrońcą prawdziwej ruskiej wiary, drewnym ruskim Odoncerzem, Aleksandrem Macedońskim Zaporoża i Ukrainy, lwem i wężem w jednej osobie. I prawdziwym jedynowładcą kijowskiej włości.

Chmielnicki był pijany.

Bohun spoglądał na jego posiniałą, obrzękłą twarz; na wory zbierające się pod przekrwionymi oczyma, na zlepione palanką wąsy, zalaną trunkiem przepyszną szubę i żupan ze złotogłowiu. Hetman miotał się za stołem, wymachując buławą; szczodrze rozdzielał ciosy pomiędzy dębowy stół, powietrze i potrzaskane okruchy gąsiora z horyłką. Bił niewidocznego przeciwnika, jak gdyby kłębił się wokół niego tłum wrażych Lachów i pohańców.

– Tu jesteście – dyszał wściekle, a oczy wyłaziły mu z orbit. – Przyszliście znowu... Znowu... Do mnie... Ale ja się nie dam! Nie oddam Ukrainy... Nie wam.

Bohun przypadł do Chmielnickiego. Odtrącił na bok buławę, a potem chwycił hetmana za żupan pod szyją i mocno potrząsnął. Spojrzał w opuchnięte oczy.

– Bohun przyszedł do ciebie – wydyszał głośno. – Nie będziesz już pił! Dość tego.

– Bo... hun... – wykrztusił hetman. Wydarł się z uścisku pułkownika i spojrzał na niego przytomniej.

– A, Bohun... Ty tutaj. Na sławu. I szczastie.

– Nie będziesz więcej pił – rzekł pułkownik kalnicki. – Lada dzień bitwa, a ty na oczy nie widzisz, jak gąsiora palanki nie wychylisz!

– Milcz!

– Nie będę milczał!

– Czego chcesz? – Chmielnicki usiadł za stołem, zasadziwszy buławę za pas.

– Słyszałem, że z Moskwą chcesz się układać.

Chmielnicki zmarszczył brwi, nagle zatrzepotał powiekami.

– Wyhowski ci powiedział, tak? Spasi Chryste, daj mi siłę, bo każę język mu wyrwać. Na pal go wsadzę, ćwiekami nabiję!

– To nie Wyhowski. Kozacy gadali, że Iskrę do Moskwy wysłałeś.

– Wysłałem. Zwykła, polityczna rzecz, batiuszkę cara uspokoić.

– A nie zamyślasz ty czasem o lidze z Moskwą?

Chmielnicki roześmiał się głośno. Jego głos zabrzmiał całkiem jak charkot. Dusił się i dławił śmiechem. W końcu zacharczał, splunął. I sięgnął do skrzyni po nowy gąsiorek z gorzałką.

„Jeszcze rok, jeszcze dwa – pomyślał Bohun. – Nie będzie Chmiela na Ukrainie. Kto wtedy buławę weźmie? Wyhowski? Młody Tymofiej Chmielnicki? A może ja?”.

– Nie po tom panów wyrezał, Jaremę z włości wypędził, aby głowę w jarzmo nowego tyrana włożyć – rzekł hetman. – Nie bój się nic. Iskra mówić będzie o pomocy dla nas, o ziarnie i prochach dla wojska zaporoskiego, ale nie o żadnej unii.

– Na pewno?

– Słowo moje przed Bogiem kładę.

– A toś mnie pocieszył, mości hetmanie. – Oblicze Bohuna nawet nie drgnęło.

– Dzisiaj nie muszę ja pomocy Moskwy szukać – wychrypiał Chmielnicki. – Oto Lachów mamy jak w saku. Głupi jest Kalinowski i sam w potrzask mi wlazł. Sami naszymi kozackimi szablami panów wyrąbiemy. Do tego pomocy bojarów mi nie trzeba! Nie postanie ich noga na wsiej Ukrainie.

– A co, jeśli obóz obiegniemy, a w tym czasie przyjdą w pomoc hetmanowi Lanckoroński i Wojniłłowicz z Zadnieprza? Chudo bude!

– Ty się o to nie martw. Obóz Lachów w pół pacierza weźmiem.

– Jużci, w ćwierć! Jeno obudź mnie na szturm, cobym wiktorii nie przespał.

– Tak ty popatrz tutaj!

Chmielnicki wydobył ze skrzyni inkrustowaną złotem, czarną sakwę na listy. Widniała na niej aż nadto dobrze widoczna Pilawa Potockich. Widać był to łup zdobyty w taborach hetmana wielkiego koronnego pod Korsuniem. Chmielnicki wyciągnął ze środka złożony we czworo papier, położył na stole i skinął ręką na Bohuna. Pułkownik rozwinął go, spojrzał i... zamarł.

– Jak to? – wydyszał. – Skąd to?!

– Masz ty, panie pułkowniku, swoje figliki Bohunowe – rzekł hetman, chowając dokument na powrót. – A ja mam moje fortele wojenne. Ot i mamy wszystko jakoby na dłoni. Prawdę gadałem, że Lachów na głowę pobijem i spokojnie do Mołdawii pójdziem?

– Prawdę – zgodził się niechętnie Bohun.

– Skoro świt czeka nas przeprawa. Weźmiesz swój pułk, dwieście wozów i czambulik ordy, a potem pójdziesz pod Ładyżyn. Przeprawisz się przez Boh poniżej Sobu i ostróżki wykopiesz na drugim brzegu. Ściągniesz na siebie Lachów, coby myśleli, że to główne pułki idą. W tym czasie ja z resztą wojska przejdę rzekę pod Czetwertynówką, a ordę wyślę brodem podle mogiły Soroki. W taki oto sposób weźmiem lackie wojska jakoby do saka.

– A co potem?

– Martwy pies nie kąsa!

Chmielnicki chwycił świeży gąsiorek z horyłką i zaczął pić. Bohun nie bronił mu. Hetman krztusił się, prychał palanką, oblewał sobie przód żupana. I pił jak smok, co nie może ugasić pragnienia.

A potem wytrzeszczył oczy, opadł na stół. Bohun podsunął mu znowu palankę, ale stary hetman zachrapał. W końcu, po całodziennej pijatyce zmorzył go sen.

Po cichu Bohun otworzył puzdro, wyciągnął zeń pogięty pergamin. A potem wsunął go za pas i wyszedł z namiotu. Szybkim krokiem zmierzał do kancelarii Wyhowskiego.

* * *

– Mości panie hetmanie!

Kalinowski zmrużył krótkowzroczne oczy, pewną ręką poskromił narowistego wierzchowca, który spłoszył się, gdy dopadł doń Czapliński. Porucznik machnął buławą na północ, w stronę traktu wiodącego na Humań.

– Kozacy idą!

– Siła ich?

– Będzie ze cztery tysiące! Idzie cały pułk i wataha czerni – będzie jej z drugie tyle. Przy konnych semenach jest i orda. Ani chybi straż przednia.

– Daleko są?

– Pół mili stąd. Idą na bród, prosto, jakoby z bicza strzelił, na Czetwertynówkę.

– Spodziewają się nas?

– Gdzieżby! Jakoby na weselisko szli!

– Chorągwie na koń!

Rozkaz spełniono szybko i bez zbędnego hałasu. Żołnierze Sobieskiego i rajtarzy Danteza zerwali się na nogi, a rotmistrzowie i pułkownicy poczęli zbierać swych ludzi do kupy.

– Mości panowie – rzekł Kalinowski do pułkowników. – Tak oto doczekaliśmy się rezunów! Zatrzymamy ich przed brodem, a ja ściągnę resztę wojska z dróg i traktów!

– To może być figiel kozacki – zaoponował Odrzywolski – abyśmy uwierzyli, że orda i Zaporożcy chcą forsować rzekę pod Czetwertynówką, a nie pod Ładyżynem.

– Czy ja źle słyszałem, czy to kruk zakrakał?! – wybuchnął Kalinowski. – Waść chcesz mnie uczyć wojowania?! Chwała Panu, jeszcze przy mnie buława i komenda! Ja rozkazy wydaję.

– Ja tylko radzę.

– Jebał pies twoje rady. Chmielnicki ma za mało wojska, aby poważyć się na rozdzielenie sił. Panie Sobieski...

– Słucham, mości panie hetmanie.

– Weźmiesz swój pułk i uderzysz na Kozaków. Musisz zatrzymać ich w polu przed brodem. W tym czasie ja ściągnę resztę jazdy z obozu.

– Tak jest!

– Wyruszaj zaraz. I bij bez litości. Kiedy rezuny powąchają prochu i posmakują naszych szabel, nie będą tacy ochotni do forsowania rzeki!