Нiчые

«Лягчэй сказаць, што не баліць…»

«І галава?»

«І галава».

«Як у таго цыркача?» — спытаў Ведрыч.

«Не зразумеў…»

«Ну, цыркач зарабляў грошы тым, што цагліны аб галаву разбіваў; за кожную цагліну плацілі рубель. Яму раяць: «Ты ж мог бы больш разбіваць цаглінаў, тады б і грошай было болей!» — «Мог бы, — адказвае, — толькі галава моцна баліць». Так і ў цябе. Не пакрыўдзіўся?»

«Не, ніколькі», — шчыра адказаў Трухан. І праўда, гэты Ведрычаў цынізм не цынізм, хамства не хамства, а — рэзкасць, ці што, ці нават жорсткасць, чамусьці не толькі не крыўдзілі — наадварот, неяк да месца падаваліся, апраўданымі былі, як бывае апраўданай жорсткасць дактароў ці міліцыянераў. Гэта розныя охі ды ахі, ды саладжавыя спачуванні, якіх наслухаўся Трухан за сваё жыццё і ведаў ім цану, былі б цынічнымі і абразлівымі тут.

«Дык а бацька з маткаю ведаюць, што ў іх сын такі? Што кажуць?»

«Нічога. Іх няма ў мяне», — неабачліва прызнаўся Трухан. І ў той жа момант пашкадаваў аб гэтым.

«Так я і ведаў! — усклікнуў Ведрыч. — Так і знаў, што не ўсё! Ды што ж мне так шэнціць на гэтых убогіх, абдзеленых, сіратаў — на табе, Ведрыч, што Богу нягожа! Калі я ўжо нармальнага чалавека знайду?!»

«Я не напрашваўся, магу пайсці».

«Ды стой, чакай ты… Ну, прабач. Больш не буду… Яшчэ і гонар паказуе. Дай жа мне абвыкнуцца хоць трохі. Ты ж мяне кожнай навіною як паленам глушыш… Добра. Бацькоў няма — а хто ёсць?»

«Дзядзька з цёткаю, дзед з бабаю…»

«Дык ты як калабок? Усё, маўчу, маўчу. Вось я ўжо і прывык. Сірата, хворы, касцюмчык стары, сарочка каляровая… Ну, нічога. Вылечым. Бацькоў заменім, касцюм новы купім, — Ведрыч раптам спыніўся і палез у кішэню. — На табе грошай!»

«Ды перастань ты… Людзі азіраюцца».

«Не хочаш — не трэба. Ну, нічога… Галоўнае, што не пішаш (Трухан пахаладзеў). Бо каб у дадатак да ўсяго яшчэ і паперу крэмзаў!.. А, чакай — ты ж курыш?»

«Мала».

«Усё адно — навучыўся неяк. А гарэлку п’еш?»

«Якая гарэлка…»

«Навучышся, — паабяцаў Ведрыч, як звычайна ці то жартуючы, ці то ўсур’ёз. — І вылечым, і ўсяму навучым».

Мінулі «Кнігарню», кінатэатр «Мір», перайшлі трамвайныя рэйкі і пакіраваліся некуды ў двары.

Нэлі жыла ў старым «сталінскім» доме. Дзверы пад’езда былі зачынены на замок з кодам. Па шырокай цёмнай лесвіцы падняліся на чацвёрты паверх, і калі ўвайшлі ў пярэднюю, Ведрыч ахнуў — не ад раскошы, а ад памераў.

«Ну, Нэлі! Гэта ж у футбол гуляць можна. Слухай, можа мне ажаніцца з табою? Такая хата! Харошая хата».

Вялізны калідор, высокая столь, люстры паўз усю сцяну кшталту тых, у доме па Фрунзе, 5; на ўсю падлогу — дыван, па­над люстрамі — ліхтарыкі з імітацыяй пад свечкі…

«Харошая хата, — усё паўтараў, распранаючыся, Ведрыч. — Па блату, па блату, спалілі немцы хату…»

Ён не дагаварыў, бо раптам прачыніліся бакавыя дзверы і з цёмнага пакою выйшаў прыземісты белы бультэр’ер. Утаропіўся ў гасцей круглымі сваімі свінячымі вочкамі, натапырыўся ў байцовай стойцы і зарычэў. Замест морды ў яго быў, як і належыць гэтай пародзе, адзін доўгі гарбаты нос.

«Фу! — крыкнула Нэлі, падышла і пагладзіла сабаку. — Гэта яна, не бойцеся, яна не кусаецца, проста шчанюк у яе цяпер».

І праўда, следам з пакою выграблася і, чапляючыся лапкамі за варсісты дыван, падпаўзла да бультэр’ера такая ж беленькая, толькі нашмат меншая пачварка, з такім жа доўгім гарбатым носам. Маці асцярожна, беражліва ўзяла сваё дзіця зубамі за шкірку і панесла назад.

Ведрыч, не бачачы нідзе вешалкі, круціўся з кажухам у руцэ.

«Дай сюды…»

Дзверцы гардэроба былі, аказваецца, проста ў сцяне і расчыняліся, як у электрычцы — у бакі. Церашкоў рассунуў іх, павесіў Ведрычаў кажух і сваю і Труханаву курткі акуратна на «плечыкі»; сам скінуў чаравікі і ўсунуў ногі ў пантофлі.

«Ты, я гляджу, някепска тут арыентуешся», — заўважыў Ведрыч.

«А ты дастаў ужо сваімі немцамі, — агрызнуўся Церашкоў. — Колькі можна? А ты чаго стаіш, — напусціўся раптам на Трухана. — Разувайся, праходзь! Бо ўжо не смешна нават, — ізноў Ведрычу. — У нас… не ў нас, праўда, у суседняй вёсцы, немцы ў вайну некалькі хат спалілі: што ў гэтым смешнага?»

«Праўда? То чаму ж ты раней маўчаў? Дзівак! Такая падзея, а ён маўчыць. Тады канечне — прызнаю сваю памылку…»

«Доўга вы там таптацца будзеце? — Нэлі выглянула з кухні. — Правядзі іх, пакажы. Толькі да Соні лепш не падыходзьце».

«Да каго? — здзівіўся Ведрыч. — Ну вы ўжо зусім — балдзееце, як толькі можна. Сучку чалавечым іменем назвалі…»

«Вось прыбіральня, — паказваў на дзверы Церашкоў. — Там ванна…»

У прыбіральні была нават палічка з кнігамі. Ведрыч выцягнуў адну, з голай бабай на бліскучай супервокладцы, пагартаў, назад паставіў. Зазірнулі ў ванны пакой — і тут рукі ў Ведрыча не гулялі: адкрыў адзін флакон дэзадаранту, панюхаў, другі, трэці; толькі пах чацвёртага яму спадабаўся і ён папшыкаў сабе пад пахі.

«Карыстайся», — працягнуў флакон Трухану.

«Ды перастань ты!..»

«Дарэчы, пра прыбіральню показка. Ведаеш, як немцы савецкіх разведчыкаў лавілі? Рускі першай справаю, адтуль выходзячы, правярае, ці крэсла зашпіленае».

Пайшлі на кухню, такую ж вялікую, прасторную, як і калідор, як і ўсе іншыя пакоі. Нягледзячы на тое, што мэблі было тут можа нават і залішне. Канапа, часопісны столік з крэсламі, у другім кутку яшчэ канапа — скураная. Лядоўня, маразілка, на лядоўні маленькі тэлевізар, на паліцы, прымацаванай да столі ланцугамі, — тэлевізар вялікі…

Цэнтр кухні займаў круглы стол. На ім нічагуткі яшчэ не стаяла, хаця Нэлі каторы ўжо час завіхалася ля яго, як тая Ганна ля печы.

Ведрыч агледзеў пусты стол і без дазволу, з Церашкова беручы прыклад, пасунуўся да лядоўні. Расчыніў.

«Та­а­ак, а тут што мы сёння маем? Што даў нам наш народ…»

«Ды пуста там!»

«Пуста» аказалася кавалкам сыру, бруском сала, бляшанкай шпротаў, дзесяткам яек у завязаным цэлафанавым пакеціку. Усё гэта Ведрыч выклаў на стол, акрамя таго выцягнуў напаследак каструлю, ухапіўшы адной рукой за вуха.

«А ў рондалі што? — зняў накрыўку, панюхаў. — Суп?»

«Быў некалі… Курыным, з лапшою…»

«Локшынамі», — паправіў Ведрыч.

«Ой, локшынамі. Дай, я выллю, пракіс даўно».

«Я табе выллю. Церашкоў, на пліту яго!»

Церашкоў уключыў газ.

«Ну, Нэлі! — сказаў Ведрыч. — Гэта называецца няма чым частаваць? Называецца пустая лядоўня? Біць вас, маладых, няма каму… Так, дзе ў нас патэльня?»

Нэлі задумліва паглядзела ў столь. Потым успомніла:

«У духоўцы, здаецца», — і выцягнула з духоўкі патэльню.

«Большую. Каб увесь дзесятак улез».

«Ты сам будзеш смажыць?» — здзівілася Нэлі.

«Донечка мая, я спец на ўсе рукі. Калі пажэнімся, сама ўбачыш».

Крышачы на патэльню сала, цыбулю, Ведрыч працягваў усчуваць цяперашніх маладых:

«Сала, яйкі, суп для іх ужо не ежа… А ікры не хацелі?»

«Ікры якраз і няма», — вінавата сказала наіўная Нэлі.

«Кабачковай, дзяўчынка, кабачковай! Якой з дня ў дзень душышся… Вунь, Трухан ведае, праўда? Намажаш пальцам скібку…»

«Гатова», — сказаў Церашкоў, здымаючы з пліты каструлю. Сабраўся выключыць газ, але Ведрыч прыкрыкнуў:

«Куды? А смажыць на чым? І што вас усяму вучыць трэба, адкуль у вас толькі рукі растуць! Нэлі, давай талеркі, разлівай суп».

«Я не буду яго есці!»

«Я тым больш, — сказаў Церашкоў. — Атруціцца яшчэ не хапала».

«А мы будзем, праўда, Трухан? Нам хоць смажаныя цвікі».

Мабыць, таму, што Трухан не адказваў, адно пасміхаўся сарамліва, Ведрыч ужо канчаткова залічыў яго ў саюзнікі. Шыпела і цвірчэла на пліце патэльня.

«Колькі тут памяшчаецца? — спытаў Ведрыч, ставячы драўляную падстаўку на стол і прыкідваючы, каб усім льга было дацягнуцца. — За гэтым сталом? Чалавек дзесяць?»

«Роўна трынаццаць, — адказала Нэлі. — Чортаў тузін… Пачакай, ты што, з патэльні сабраўся есці?»

«А як яшчэ яечню ядуць? Канечне».