Мроi Багны (СИ)

- ╤дуць рыць траншэю. Там будуць хаваць целы памерлых, - сказа╝ Ян.

Адз╕н з жа╝нера╝ аддзял╕╝ся ад атрада ╕ падышо╝ да гандлярк╕ рыбай, якая ╝сё яшчэ стаяла пасярод вул╕цы. Ён нешта сказа╝ ёй. Жанчына паспешл╕ва падхап╕ла з зямл╕ цяжк╕я кошык╕ ╕ зн╕кла ╝ падваротн╕.

- А гандлярка? Навошта жа╝неры прагнал╕ гандлярку? - спытала Нара.

- Таму што пошасць. Падчас каранц╕ну вул╕чны гандаль забаронены.

- Ты так файна ва ╝с╕м разб╕раешся, Ян. Ты ╝жо быва╝ у зачумленых гарадах?

- Ды не. Мы гэта на вучэньнях адпрацо╝вал╕ся. У ваеннай школе.

- Ты бы╝ ваенным? - з ц╕кавасцю спытала Нара.

- Ну, так. Бы╝ кал╕сьц╕.

- А, дык вось яно што...- прамов╕ла дзя╝чынка.

Ваенны, як жа, падума╝ Ян. Страц╕╝ зрок на эверонск╕х франтах. Тольк╕ б яна не стала далей распытваць, а то прыйдзецца хлус╕ць... На шчасце, дзя╝чынка пытання╝ больш не задавала.

Прыкладна праз гадз╕ну на вул╕цы з'яв╕л╕ся пахавальныя драбы, запрэжаныя парай калматых яка╝. Драбы даверху был╕ напо╝нены целам╕ памерлых, загорнутым╕ ╝ саваны. Яка╝ вё╝ за аброць чалавек у лямцавым пал╕то. Ягоны твар да самых вачэй бы╝ заматаны шал╕кам, а на руках ╝ яго был╕ працо╝ныя пальчатк╕ з грубага палатна. Услед за драбам╕ ╕шо╝ коранер у зелянявым балахоне ╕ птушынай масцы. Ён нёс на плячы до╝гую тычку, да якой бы╝ прымацаваны жалезны крук з трыма зубцам╕. Дра╝ляныя колы гучна рыпел╕ ╕ грукатал╕ па камянях маставой. Гараджане ма╝кл╕ва тул╕л╕ся да сцен дамо╝ ╕ праводз╕л╕ драбы до╝г╕м╕ поз╕ркам╕. Прайшо╝шы ╝ тым жа к╕рунку, у як╕м напярэдадн╕ крочы╝ атрад далакопа╝, маркотная працэс╕я зн╕кла з вачэй.

У гэты дзень срэбраных манет больш не падавал╕ - тольк╕ медныя. А нейкая чулл╕вая жанчына замест грошай працягнула дзя╝чынцы кавалак п╕рага, начыненага шп╕натам ╕ мякк╕м белым сырам. Нара разламала яго надвое ╕ палову аддала Яну.

- Я нават смаку не адчула, - сказала Нара, праглыну╝шы сваю долю. - Тольк╕ яшчэ галадней зраб╕лася.

Пачынала шарэць. Нара ╝жо не адчувала н╕ холаду, н╕ голаду, але адну тольк╕ аспаласць. Дзя╝чынка сядзела, прых╕ну╝шыся да Яна ╕ захута╝шыся ╝ яго футравую куртку. ╤х дыханне ператваралася ╝ пару ╕ асядала намараззю на ╕х валасах. У нейк╕м здранцвенн╕ Нара глядзела, як адз╕н з м╕нако╝ раптам пах╕сну╝ся ╕ ╝хап╕╝ся за л╕хтарны слуп. Яго пачало ван╕таваць. Потым ён у курчах павал╕╝ся на маставую. Н╕хто не асмел╕╝ся набл╕з╕цца да яго, каб дапамагчы. Нарэшце ён зац╕х. Праз некаторы час да знежывелага цела падышо╝ коранер ╕, падчап╕╝шы на крук, пацягну╝ прэч.

Вул╕ца амаль спусцела. У вокнах дамо╝ адз╕н за адным загарал╕ся агн╕. Потым у с╕н╕х прыцемках паказалася самотная постаць у чорным сурдуце з медным╕ гуз╕кам╕ ╕ смешнай круглай шапачцы з брыльком. Чалавек нёс на плячы невял╕кую лесв╕чку, а ╝ руцэ трыма╝ запаленую лямпу. Л╕хтаршчык, здагадалася Нара. Дзя╝чынка з ц╕кавасцю наз╕рала, як ён няспешна абыходз╕ць вул╕цу, ад аднаго л╕хтарнага слупа да другога, ╕ ╝след за ╕м у сцюдзёнай ╕мгле выцягваецца ланцужок жывых агеньчыка╝. А ён жа зус╕м не абавязаны гэтага раб╕ць, думала Нара. Вось цяпер, падчас каранц╕ну. Мог бы дома сядзець, як усе астатн╕я. А ён запальвае л╕хтары, як быццам н╕чога не здарылася. Напэ╝на, гэта асабл╕ва важна цяпер - запальваць л╕хтары. Таму што, кал╕ горад пагруз╕цца ╝ цемру, зроб╕цца зус╕м ужо сумна...

Жабрак, як╕ прас╕╝ м╕ласц╕ну на супрацьлеглым баку вул╕цы, падня╝ся на ног╕ ╕ прыня╝ся зб╕раць свой нях╕тры скарб - выцерты к╕л╕мок, на як╕м ён сядзе╝, дра╝ляны палукашак, у як╕ ён зб╕ра╝ манеты. Потым ён, кульгаючы, падышо╝ да дзя╝чынк╕ ╕ Яна.

- Першы раз тут? - спыта╝ ён надтрэснутым голасам. - ╤дз╕це ╝жо. Сёння падаваць больш не будуць.

- Паслухайце, добры чалавек, - сказа╝ Ян. Голас ягоны гуча╝ невыразна - ад холаду вусны знямел╕ ╕ здавалася, нават язык да паднябення прымёрз. - А скажыце, дзе тут можна паесц╕?

Вандро╝н╕к

- Йорхас. Чуеш, Йорхас?

- Чаго?

- Ведаеш, я да╝но хаце╝ спытаць...

- Ну?

Памва-Хлус╕к абтрос кален╕ ад крошак ╕ пры╝зня╝шыся з задняга сядзення, абапёрся аб крэсла шафёра, у як╕м сядзе╝ Вэл Йорхас. Правая рука рамейца ляжала на стырне, далонь левай ён прыц╕ска╝ да скрон╕. Матор бы╝ выключаны, але печка працавала, у салоне было горача, як у лазн╕, ╕ мабыць, ад спёк╕ ╕ духаты галава ╝ яго разбольвалася ╝сё мацней. Скрыв╕╝шыся, ён з╕рну╝ на сваё адлюстраванне ╝ ветравым шкле - бледная, змардаваная ф╕з╕яном╕я са шматдзённым шчац╕ннем. У машыне было цёмна - лямпа ╝нутранага асвятлення не працавала, тольк╕ перад крэслам шафёра цьмяна м╕гцела панэль к╕равання, ╕ ╝ гэтым няпэ╝ным святле ф╕з╕яном╕я здавалася зялёнай, як у хадзячага мерцвяка з мясцовых легенд. Ачмурэць. Такога адхадняку з ╕м яшчэ не здарал╕ся. Два дн╕ ж прайшло, пав╕нна ╝жо адпусц╕ць. Чортава зелле ...

- Слухай, Йорхас, вось людз╕ кажуць, - сказа╝ Памва, пражава╝шы кавалак. - Людз╕ кажуць, быццам у Царгорадзе, на самай гало╝най плошчы, акурат насупроць Цытадэл╕, з неба ланцуг зв╕сае. Адз╕н яго канец дакранаецца маставой, а друг╕ за аблокам╕ зн╕кае. ╤ па гэтым ланцугу н╕быта можна ╝скараскацца на╝прост у Царства Божае. Кажуць, ужо мног╕я спрабавал╕. ╤ прасталюдн╕к╕, ╕ ╕мператары, нават Арцыпастыры некаторыя. Але н╕хто яшчэ не здоле╝ узысц╕ да Госпада Вышняга. Усе як адз╕н узб╕раюцца дзесьц╕ да сярэдз╕ны, а потым зрываюцца ╝н╕з ды разб╕ваюцца ╝ ляпёху. Слухай, гэта пра╝да?

Рамеец зм╕гну╝. Потым, аз╕рну╝шыся, паглядзе╝ на рудавалосага семгальца, як╕, усм╕хаючыся, нав╕са╝ у яго над плячом, як малады ц╕ка╝ны гуль над на╝цом.

- Што яшчэ за трызненне? Няма там н╕як╕х ланцуго╝, - сказа╝ рамеец хрыплым голасам.

- А-а-а...я так ╕ дума╝, - расчаравана працягну╝ Памва-Хлус╕к ╕ зно╝ адк╕ну╝ся на задняе сядзенне.

- Гэта ╝сё, што ты хаце╝ спытаць? - пац╕кав╕╝ся Вэл Йорхас.

Семгалец паматля╝ галавой.

- Не ╝сё. Кольк╕ трэба заплац╕ць дзяжурнаму, каб ён прапусц╕╝ мяне за шлагба╝м?

- Многа, Памва. Так╕х грошай у мяне зараз няма. Дый у любым выпадку цыв╕льных яны не прапусцяць.

Грошай сапра╝ды заставалася ╝ абрэз. Напярэдадн╕, уцякаючы з Асменя, ён ╕рвану╝ на╝прост у Разлог, у мястэчка Зацемь, што пад В╕льскам. Там ╝ асабняку за высачэзнай каменнай сцяной жы╝ М╕рка Шэлег. Сябар не сябар, але, ва ╝сяк╕м выпадку, чалавек, якому можна давяраць. У Зацемь уцякач прыбы╝ перад св╕таннем. М╕рка яшчэ дрых, але даведа╝шыся пра в╕з╕цёра, тут жа падня╝ся з ложка. Гаспадар асабняка - па╝наваты, дабрадушны на выгляд мужчына сярэдн╕х гадо╝ з жытн╕м╕ вусам╕ ╕ вачыма валошкавага колеру - выйша╝ у гасцё╝ню, апрануты ╝ падшываны халат ╕ хатн╕я туфл╕. Вэл Йорхас з ходу шпурну╝ на стол пачак ас╕гнацый ╕, трох╕ блытаючыся, абмалява╝ с╕туацыю. М╕рка Шэлег выслуха╝ яго вельм╕ ╝важл╕ва. Потым, падня╝шы руку з адагнутым╕ ╝казальным ╕ сярэдн╕м пальцам╕, коратка прамов╕╝:

- Два дн╕.

Зразумела, што на гэтыя два дн╕ ╝цекачу лепш залегчы на дно. М╕рка нават прапанава╝ перакантавацца ╝ ягоным асабняку - сюды дакладна н╕хто не сунецца з праверкам╕. Вэл Йорхас задума╝ся. Прапанова была слушнай. Ужо хто-хто, а М╕рка Шэлег яго не здасць. На М╕рку ╝ яго так╕я кампраматы, што мама не гаруй. Здасць Йорхаса - пойдуць па этапе абодва, ╕ М╕рка гэта цудо╝на разумее.

У Зацем╕, аднак, ён не заста╝ся. Паеха╝ у Лемар, убайдос╕╝шы ╝весь дзень на дарогу. Даб╕ра╝ся кружным шляхам, аб'язджаючы пасты жандара╝. Спын╕╝ся ён тольк╕ раз ля прыдарожнай крамк╕, каб закуп╕цца прав╕з╕яй - праснакам╕, хлебам, вэнджанай рыбай ╕ вяленай садав╕най. Да Лемара ён дабра╝ся ╝жо ╝ прыцемках. Л╕ту ╕ малога ён знайшо╝ каля ахо╝най зоны. Яны стаял╕ ля загароды - разгубленыя, сс╕нелыя ад холаду ╕ стомленасц╕. ╤ не е╝шы ╝жо каторы дзень. Свае в╕нто╝к╕ яны прыхавал╕ ╝ яры за пару м╕ль адсюль, а нашы╝к╕ з крыжам╕-васьм╕рогам╕ прадбачл╕ва знял╕. Цяпер н╕хто бы не ╝гледзе╝ у ╕х двух па╝станца╝. Звычайныя валацуг╕, што нато╝пам╕ цягаюцца па дарогах ╤мперы╕... Усё, што ён мог для ╕х зраб╕ць, гэта адвесц╕ ╕х да машыны ╕ даць ╕м паесц╕, нарэшце. Потым Л╕та пайшла да лагера гандляро╝, куп╕ць брыкетнага чаю. Да ╕х ужо выстра╕лася вел╕зарная чарга за гарачай гарбатай ╕ прав╕янтам. Гандаль ╕шо╝ бойка. От жа, х╕тразроблены народзец. Так╕я н╕дзе не прападуць...