Леанiды не вернуцца да Зямлi (Нельга забыць)

— Я магу і сама. Я ніколі так добра сябе не адчувала. Пяць дзён не чую сэрца.

— А вы згаджайцеся, — буркнуў Глінскі. — Што з таго, што можаце? Хіба справа ў падушцы? Гэта прыемна яму, карысна вам. Ён на сёмым небе, калі можа зрабіць такое… Ганяйце, ганяйце яго — мацней кахаць будзе.

— Я вам так удзячна. I яму. Мне ўжо няма чаго жадаць… Вы ж ведаеце, як у нас усё адбылося?

— Ведаю. Мне гэты ваш латыш усё расказаў з таемным спадзяваннем, што я буду праяўляць максімум увагі… Скажу вам, што вы былі дрэннай маленькай жанчынай, якой не падушкі б папраўляць, а добра нашлёпаць.

— Прафесар, — з папрокам сказаў Андрэй.

— Нічога, — сказала яна, — прафесар гэта не ад злосці.

— Бачыце вы яго, — сказаў прафесар. — А зрэшты, хто ведае, як бы яно было, каб вы яго не мучылі?..

Узрушаны дабрынёй гэтага чалавека, дабрынёю ўсіх вакол, Андрэй заказаў па кошыку белых руж, вялізнаму, як клумба, і даслаў іх усім, хто лячыў Ірыну.

Сустрэўшы Акдрэя на наступны дзень, Глінскі ўзяў яго за вуха, як Напалеон маршала.

— Хабары, — з лютым гумарком буркнуў ён. — Хабарчыкі. А вы ведаеце, што хабарадаўца адказвае як і той, хто бярэ?

Засаромлены Андрэй пайшоў у палату Ірыны і ўбачыў, што адзін з яе куткоў завешаны прасціной, а за ім стаіць глыбокае мяккае крэсла.

— У чым справа? — спытаў ён у маладзенькай медсястры.

— Дзякуй за кветкі, Андруша… А гэта загадаў учора паставіць «стары». Сказаў, што вы можаце часам заставацца і сядзець колькі хочаце. Заставацца і на начныя дзяжурствы… I пасля аперацыі дазволіў дзяжурыць. Бо медсёстрам цяжка, яны не могуць увесь час быць поруч. А вы спраўляецеся не горш за кожную з нас. Нават больш уважліва.

— Што вы, Сашанька? Вы ўжо такая ўважлiвая.

Сашанька ўздыхнула:

— Прыемна бачыць такое. Нават трошкі зайздросна.

— Не трэба зайздрасцi, — сказала Iрына. — У яго жахлiвы характар. Ён эгаiст, iндывiдуалiст, абстрактны гуманiст, жонкалюб i спакусiцель чужых жонак…

— Ох, — сказала Сашанька.

- Ірына, — узмаліўся Андрэй. — Вы не верце ёй, Сашанька. Яна сама… У яе кіпцікі — ого!

— Ну вось, — усміхалася Ірына. — Не паспелі стаць поруч, як адразу папрокі.

Сашанька марудзіла ля дзвярэй.

— Толькі… дарэмна вы, Андруша, даслалі кветкі шэфу. З'явіўся сёння злосны. "Я, — грукоча, — яму дабро, а ён мне… Прэч гэтае крэсла. Каб следу не было".

Андрэй збялеў і ў адчаі пабег расшукваць Глінскага. Знайшоў яго ў кабінеце. Хірург паглядзеў на яго аблічча і памякчэў:

— Добра, добра, — сказаў ён, — усё застанецца. Гэта я так… Вы не думайце, Андруша, мне таксама прыемна… Шкадую, што напалохаў вас… Я ж таксама люблю кветкі. Асабліва ружы. I дзе вы іх здабылі? Масква недаравальна бедная на аранжарэі.

— З Рыгi знаёмы лётчык прывёз, — сказаў Андрэй. — Самалёт, пэўна, пахнуў, як кветнiк.

Прафесар аглядзеў Андрэя:

— Вар'ят. Жонка за вас возьмецца. Быць вам рабом да схiлу дзён. I не адчуваць рабства.

Устаў:

— Я зрабіў гэта вось чаму… У Ірыны адразу падае настрой, калі вас няма… I рэзка паляпшаеца стан, калі вы поруч… Веру, што гэта дарэмнае папярэджанне, але ніколі не ўздумайце падмануць яе. У будучым. Вы з боем здабылі сабе сапраўднае, рэдкае, якое мала ў каго ёсць… А пакуль ёй патрэбен запал бадзёрасці і шалёнага жадання выжыць. Таму я і паставіў крэсла.

Буркнуў, гледзячы ў акно:

— Я ведаю — глупстваў не будзе. Але вы проста часцей дакранайцеся да яе, дапамагайце, як рабілі дагэтуль, расказвайце вясёлыя і цікавыя гісторыі, гаварыце аб будучым… Гэта асабліва пасля аперацыі… Тады вы будзеце гаварыць, бо ёй будзе цяжка.

Пацёр лоб.

— Так, што яшчэ? Ага… Часцей… цалуйце яе. Абавязкова часцей цалуйце. Гэта суцяшае. Паверце, нішто так не суцяшае жанчын, як пацалункі… Я нават схільны думаць, што яны часам могуць дапамагчы больш, чым медыцына… Вось.

Адвярнуўся.

- Ідзіце да яе… Ідзіце.

…Калі яны сядзелі ў палаце, туды ўварваўся шумны, як бразготка, Яша.

— Дзякуй за кветкі, - сказаў ён. — Ты нязмерна падвысіў маю думку аб сабе. З гэтага кошыка атрымаецца шэсць букетаў, і я маральна заб'ю шасцярых сваіх супернікаў. Сёння ж увечары… Я прадстаўнік "чацвёртага пакалення". Мне непрыстойна мець менш шасці дзяўчат.

Ірына ўсміхнулася:

— Які вы смешны, Яша. Нікога ў вас няма.

— Як гэта нікога? — абурыўся "нашчадак пугачоўцаў". — Я абражаны, я зараз пералічу. Валя. Саша…

— Вось, — сказала яна. — Саша, Саша i яшчэ раз Саша. Гэтая самая. А Валя гэта i не дзяўчына зусiм, а ваш друг, Валька Юркоў, таксама ардынатар.

Яша густа пачырванеў.

— Вы не саромейцеся чысціні, Яша, — сказала яна. — Што гэта за погляды, калі даводзіцца саромецца чысціні? Гэта — самае дарагое, што ў вас ёсць.

Ардынатар сядзеў, апусціўшы галаву.

— Вы кажаце праўду, — сказаў нарэшце ён. — Хаця я нікому дагэтуль не прызнаўся б у гэтым.

— Вось, — сказала яна, — бітнікі ці традыцыяналісты, а ўсе мы звычайныя людзі з берагоў Урала ці Дняпра. Харошыя людзі. Вельмі. Браты. I браты ўсіх людзей з берагоў Сены ці Меконга.

Яша тупаў на месцы, відавочна вагаючыся.

— Вы… не скажаце ёй?

— Абавязкова скажу. Бо іначай у вас, пры недахопе смеласці, няскора атрымаецца…

— А вы думаеце?

— Я не думаю. Я знаю. Вы ніколі не задумваліся, чаму яна не глядзіць вам у вочы?

— Гм, — пачухаў патыліцу Яша.

Нарэшце ён пайшоў, відавочна ўзрадаваны. Яны засталіся адны.

— Якія харошыя людзі, - сказала Ірына. — Якія ўсе — людзі. Дзіўна, але я тут, у палаце, пачала так аджываць душой, што мне страшна.

— Цвіцеш, як букет бэзу.

— Угу. I ты поруч.

З таго часу ён усе ночы сядзеў поруч з ёй, гледзячы на яе твар. Яму ставала балюча ў горле, так ён яе кахаў.

Аднойчы, зусім ужо збіраючыся засынаць, яна трымала сябе так неспакойна, што ён спытаў, ці не баліць у яе што.

— Не, — сказала яна, — але я павінна прызнацца табе яшчэ ў адной маёй хлусні.

— Споведзь на сон градучы? А можа, не трэба?

— Трэба, — рашуча сказала яна. — Ты не спіш трэцюю ноч. Ты занадта, аж да неразумнасці, сочыш за мной. Я скажу, мне будзе лёгка, і я засну. Тады заснеш і ты. Баюся, але скажу.

— Добра, любая мая, — сказаў ён. — Ты толькі не хвалюйся.

— Сядай бліжэй, — сказала яна. — Пацалуй мяне.

Ён перасеў і пацалаваў яе ў вусны, а потым, прыпаўшы тварам да яе чыста прамытых, дзівосна мяккіх валасоў на падушцы, падрыхтаваўся слухаць.

Маўчанне было такім доўгім, што ён падумаў, а ці не заснула яна?

— Я ведала гісторыю на пароме, — раптоўна і хутка сказала яна. — Гэта і сапраўды быў мой прадзед. Толькі ніхто ў нас не ведаў прозвішча расстралянага.

Ён прыўзняўся, прыгаломшаны, але здолеў усё ж спытаць:

— Ну і што?

— Апусці зноў галаву, — папрасіла яна, і ён зноў пакорліва апусціўся шчакою на пахучыя валасы.

— I што? — шэптам, дакорліва спытаў ён.

— Але я… я пабаялася прызнацца табе ў гэтым.

— Чаму ж?

— Гэта быў бы тады канец. Як наканаванне. Звароту назад тады ўжо не магло быць… А я так баялася. Баялася жыцця з такім, як ты, бо трэба было стаць зусім-зусім іншай… Баялася цяжкасцей, баялася пасля столькіх год пакут пайсці з гэтага абрыдлага гнязда, баялася быць цяжарам для цябе.

За вокнамі лёгкі подых начнога ветру прабег па цьмяных верхавінах дрэў і зашалахцеў далей, каб прапасці недзе ў замрэяных дрэвах над Масквой-ракой. Слухаючы гэты заміраючы шолах, яна казала:

— Мне шкада было цябе. Шкада. Ох, як я цябе мучыла.

— Пакінь. Гэта было ўсё адно шчасце.

— Усё адно?

— Досыць, усё яшчэ наперадзе…

— Вядома. Даруй мне за ўсё. Я добрай буду да цябе. Я ўсё-ўсё выкуплю. Буду ласкавай і пяшчотнай да канца свайго…

Ён узяў яе разам з падушкай за плечы, быццам збіраўся люляць дзіцёнка. Яна прыстроіла твар на яго грудзях, паварочалася, каб было зручней, уздыхнула некалькі разоў па-дзіцячаму і заснула, бы ў гняздзе.

Трымаючы яе на руках, ён толькі тут адчуў раптам, што гэта не жанчына, роўная яму вопытам, а безабаронны дзіцёнак, адданы ў абарону яму, мацнейшаму. Лухтой было зведанне страшных дзён апалчэння, нястачы, крыўд і штодзённай барацьбы. Лухтой было тое, што не сёння-заўтра ў яе валасах з'явіцца першая срэбная ніць, што ім, нават у лепшым выпадку, застаецца якіх дзесяць — восем год маладосці. Усё гэта было лухтою ў параўнанні з гэтымі ўздыхамі, з гэтым даверлівым сном на яго руках,