Леанiды не вернуцца да Зямлi (Нельга забыць)

— У мяне ёсць грошы, — сказаў Андрэй, вымаючы з кішэні дзве сотні. — У мяне сёння выпадкова ёсць грошы. I ёсць трывалы намер надзерціся.

— Купала, — сказаў Аленін. — Пушкін. Я заўсёды казаў, што няма на свеце больш белакурых і добрых людзей, чым беларусы. Ім належыць будучыня. Яны… звышчалавекі духа…

— Я не звышчалавек, — сказаў Андрэй. — Я проста мецэнат. Я сердабольны стары кавалер, якому нясцерпна глядзець на пакуты галадаючага чалавецтва. Я дам вам частку сваіх нарабаваных дывідэнтаў… А цяпер давай чайнік.

Спрытна арудуючы адвёрткай, ён пакалупаўся ў вантробах чайніка і сунуў штэпсель у разетку.

— Ну вось, зараз будзем піць чай… калі, вядома, кампанія захоча гэтага… Ну дык што, цягнем запалкі, каму пабегчы? Сібірскі закон?

— Не, — сказаў Аленін, — бадай, давядзецца бегчы мне. Не будзем выпрабоўваць лёс. Не хапала яшчэ, каб мецэнаты бегалі па гарэлку для сваіх кліентаў.

I, звярнуўшыся да Андрэя, Пятроўскі сказаў:

— Вас даўно не было, Андрэй. А мы вельмі чакалі. Не прыміце за камплімент, але вы спадабаліся тут. Мы нават падрыхтавалі вам падарунак. Але вас так доўга не было, што сёння той-сёй прапанаваў здаць яго ў антыкварыят.

— Змоўч, — басам сказаў Яхненка. — Не ў антыкварыят, а ў ламбард. Выкупілі б потым.

— Хлопцы, — сказаў Андрэй, — нашто гэта? У мяне пакуль што ёсць грошы. У мяне ўзялі сцэнарый і п'есу, а грошы, выявілася, мне зараз зусім непатрэбны.

Ён не вельмі весела ўсміхнуўся.

— Цяжка камусь — бярыце. Пад вексель будучай славы кожнага. Выб'ецеся ў людзі — падорыце па эцюду. Я стану ганарыцца знаёмствам з вамі.

— Ты дурань, — сказаў Яхненка, — ты вялікі добры дурань! I ты нічога не разумееш ні ў псіхалогіі, ні ў дзяўчатах, ні ў сябрах… Глянь лепей сюды. Гэта зрабілі для цябе Петрык з Аленіным, сабака ты. Кожны намаляваў каго хацеў. I ніхто не шкадуе, дорачы гэта табе.

Упала завеска з невялікага палатна. Андрэй, гледзячы на яго, з цяжкасцю падавіў уздых. На палатне быў салатна-зялёны, росны, увесь у сонечных зайчыках сад, трава, у якую нехта густа сыпануў залатымі манетамі адуванчыкаў. А на траве сядзелі дзве дзяўчыны. Гэта было нешта накшталт гагенаўскай ідыліі, толькі самая ідылія была мяккая, размытая, паўночная, без уласцівых поўдню грубавата-кафейных і глянцава-зялёных адценняў. Трапяткая, здаецца, ледзь дыхаючая, родная зеляніна першых дзён лета.

Адна дзяўчына сядзела ў траве, матаючы на рагульку воўну. У свежым твары, у кароне залацістых валасоў, у белай, трохі занадта па-маскараднаму простай сукенцы было нешта засцянковае, міла старамоднае.

Другая, у значна больш сучасным уборы, не такая прыгожая, але адухоўленая, сядзела на зэдлічку, гледзячы кудысь паўзверх раскрытай кнігі. Вусны няўлоўна ўсміхаліся, але ў схіленай, быццам пад цяжарам вузла валасоў, галоўцы, у шэрых вачах быў сум.

Ганна і Ірына. Два бакі адвечнага, прага якога заўсёды жыве ў мужчынскім сэрцы. Андрэю на імгненне аж подых перахапіла, так гэта было зроблена, так хацелася павесіць гэта ў сябе. Але амаль адразу ёй сказаў ціха:

— Дзякуй, хлопцы. Гэтага не забуду. Але нашто мне гэта зараз!

— Дурань, — нячутна сказаў Яхненка. — Ты нічога не разумееш. Не крыўдзі іх і нас.

— Добра, — адказаў Андрэй.

Амаль адразу ён адчуў на спіне чыйсьці позірк. Павярнуўся. Ганна стаяла ў дзвярах. Двайнік той, з карціны, але куды больш прыгожая. I, калі яна сустрэла яго позірк, нейкае нязвыклае сяйва з'явілася ў яе вачах.

— Андруша… О то ж бо вельмі даўно хацела вас бачыць… Пакіньце ўжо гэтых бэйбусаў адных, заходзьце на пару хвілін да мяне.

— Дык што, хлопцы, — спытаў Яхненка, — адпусцім яго на пяць хвілін?

— На дзесяць, — сказаў Пятроўскі, - пакуль не прыйдзе Аленін.

…Грынкевіч упершыню быў у гэтым маленькім пакойчыку са шкляным ліхтаром, што выдаваўся ў сад. Амаль чвэрць пакоя займала тахта, потым былі яшчэ кніжныя паліцы, стол і глыбокае мяккае крэсла.

Ганна была ў просценькай блакітнай сукенцы, нейкая хатняя, вельмі змарнелая і ад гэтага яшчэ больш свойская і гожая.

— Сядайце, дзікун палескі, - сказала яна. — Скідайце пінжак, тут горача. Адчувайце сябе як дома…

Андрэй сеў. Яна выцягнула з аддзялення сэкрэтэра пузатую бутэльку французскага каньяку.

— "Камю", — сказала яна. — Калі ўжо на маю думку, дык дрэнь страшэнная, але больш нічога няма.

Нейкім прасцецкім жэстам пашкрабла пад патыліцай, дзе, як у дзіцяці, кучаравіліся залатыя валосікі.

— А закусваць?.. Ага, здаецца, нешта ёсць.

I дастала вазачку з засмяглымі палачкамі каўказскай чурхелы, якая залацілася інжырнымі зернейкамі.

— А хлопцы «анчоусы» елі, - падкалоў Андрэй.

— Гэта ім не ў каня пакорм, — сказала Ганна.- I да таго ж яны тут амаль кожны дзень, а ваш голас я пачала забываць.

Яны чокнуліся келіхамі, шкло якіх здавалася вясёлкавым, як мыльная бурбалка.

— За вас.

Ганна, відаць, любіла колер асенніх лісцяў. Гэты пакой таксама быў вытрыманы ў іх адценнях. I абажур клаў на ўсё гэта цьмяны аранжавы адбітак, рабіў яе валасы зусім залатымі, а твар зусім янтарным.

— Вы былі ў вёсцы? — сказала яна. — «Распавядайце».

— Быў, але нічога не бачыў. Падарваўся працуючы.

— Што вы мне прывезлі адтуль у падарунак?

— Прывёз, — сказаў Андрэй. — Але я не думаў заходзіць да вас сёння. З сабою няма.

— Што?

— Дзве сапраўдныя народныя выцінанкі. А для душы слоік бруснічнага варэння.

— З грушамі?

— Угу.

— Гэта праўда? — яна глядзела на яго вельмі сур'ёзна.

— Як бога кохам.

— Вы заўсёды памятаеце аб усіх… Бог ты мой, бруснічнае варэнне! Ненавіджу ўсе гэтыя гарадскія «Ружы» і "Дыні". Каб яны папрахлі дзе былі… Ах, як журавіны растуць! На зялёнай нітачцы, нябачныя ў імхах.

— Не пакутуйце вы так, — сказаў Андрэй. — Кіньце ўсё і з'ездзіце на спатканне з пералескамі.

— Хіба так проста? — сказала яна. — Не, гэта, што вакол, — яно трымае. Яно не выпусціць.

— Што з вамi? — спытаў Андрэй. — Скажыце мне.

Яна агледзела яго нават з памяркоўнай усмешкай.

— А вы і сапраўды на зайздрасць румяны і здаровы правінцыял, які дарваўся нарэшце да горада.

— Што з вамі?

— Нічога. Лепей давайце вып'ем… Ну вось… Што з вамі здарылася?

— Сёння лаялі на савеце.

— Цяжка?

— Цяжка.

— А ў астатнім?

— У астатнiм таксама цяжка, — прызнаўся Андрэй.

Бровы Ганны здрыгануліся:

— Нясцерпна?

— Амаль нясцерпна, Ганна.

Яна склала рукі на каленях. Наступнае, відаць, каштавала ёй цяжкіх намаганняў:

— Вы пыталіся, што са мной… Добра… скажу… — Памаўчала. — Прынцыповая старая дзеўка, здаецца, нарэшце пакахала.

— Дык гэта ж вельмі добра, — сказаў Андрэй.

— Гэта вельмі дрэнна, — сказала яна.

— Чаму?

— Таму, што ён ніколі не пакахае мяне.

— Хацеў бы я пабачыць, які гэта дурань можа не пакахаць вас. Скажыце мне, я з ім тады пагавару.

— Андруша, — сказала яна, — вы такi недалёкi?

Толькі тут у Андрэя міжвольна пачырванеў твар.

— Няўжо?..

— Так, — проста сказала яна. — I я ніколі не сказала б вам гэтага, каб не бачыла, як вам цяжка. Я ведаю, гэта не надае прыгажосці дзяўчыне, такія прызнанні… Але я падумала, — а можа, вам будзе лягчэй… Няма нічога, чаго я не зрабіла б для вас… Калі вас можа трошкі суцешыць гэта — я… мне больш нічога не будзе трэба.

Глыбока расчулены, Андрэй глядзеў на яе схіленую галоўку.

— Вы лепшая дзяўчына на свеце, — сказаў ён са спазмаю ў горле.

— I ўсё ж вы кахаеце не самую лепшую?

— Так. Я кахаю не самую лепшую.

— Ну вось, — сказала яна быццам з палёгкаю, хоць вочы яе блішчалі, - я прызналася, але з гэтага нічога не вынікае, Андруша. Я проста буду, не спадзеючыся залішне, быць недзе поруч. Буду заўсёды дапамагаць вам. Зраблю ўсё, каб вы былі з Ірынай…

— Гэтага не будзе, — сказаў ён. — Яна чужая. А ад вас я ніколі не прыму такой ахвяры.

— Які вы дурны, — нейкім танюткім, птушыным галаском сказала яна. — Што вы разумееце ў ёй? I як вы можаце думаць, што мне гэта будзе цяжка?! Для ўсяго, што цяпер ажыло ўва мне, гэта не ахвяра, гэта… радасць. I вы не пакутуйце маім болем, Андруша, не ўнікайце мяне. Прыходзьце, калі шчаслівы, прыходзьце, каб паскардзіцца. Я буду бязмерна рада.