Парастак

Дзеці ды ўнукі, хатнія i госці, што, дзякуй ім, прыехалі. Вясёлая гутарка пасля застолля. А бабуля ўжо з печы:

— Лажыцеся, мае дарагія, адпачывайце. Заўтра ў вас будзе многа работы.

Яны смяюцца, а яна сказала сваё яшчэ раз.

Назаўтра бабулю не дабудзіліся...

Пра гэта, з няпісанай хронікі свайго роду, расказаў мне ў бальніцы супалатнік.

Пад старою чарэшняй цянёк. У крэсле-гайдалцы — дзед у саламяным капелюшы. На ганак выходзіць дачка, глядзіць, як я ўладкаваўся ад спякоты.

— Во карціна! — смяецца, дадаўшы паруску: — Маслом!

— Посным, — удакладняю ў тон ёй. Як быццам намякаючы, што сёння рэпрадукцыі ў часопісах падпісваюцца так: акварэль, гуаш, гравюра, сепія, алей. Гэта падкрэслім. Бо не толькі ж трэба было вякамі ціснуць яго з лёну ці з канапель, не толькі бульбу абмачаць, але i прыказку пакінуць: «Дзень з алеем, а тыдзень так галеем».

Высокая, цёмна-зялёная сцяна маладога бярэзніку ca стромкімі пражылкамі берасцяна-белых гонкіх ствалоў у густой лістоце. Зводдаль, знізу відно, як на тым фоне гарэзліва, штуршкамі клубіцца, подыхамі іграе хваліста-празрыстай павалокай сінявата-светлы дым нябачнага за кустамі вогнішча.

«Пройдзе, як дым», Пра быстрацечнасць жыцця.

Але ж i гэтае адчуванне красы, зачароўваючы рухам, хвалюе i застаецца. У памяці.

Прыступкі цымантовага ганка. Адчыненыя на веранду дзверы. Шырока-высокі шыферны дах.

Над гэтым — бяздонна прасторыцца чыстае неба i ледзь не над самым домам няспешна плыве зніжана недатыкальна-пуховы ахапачак воблака.

Зноў бачу гэта з крэсла ў садовым цяньку. I нібы ўпершыню так свежа ды ўдзячна падумалася пра шчаслівае спалучэнне блакіту i белі.

Белыя галубы — як анёлы.

Калі забыцца пра помнікі, якія яны прастадушна «апрацоўваюць». Успомніўся абляпаны манумент Аляксандра II у маіх Хельсінках 1973-га i процьма белых анёлаў у Севіллі года наступнага. Праўда, там можна было сказаць i пра іхняе стыхійнае, масава гарэзнае нахабства.

Падумалася так, чытаючы пра белую крылатую красу ў Славацкага, у яго па настроі проста евангельскім «Ангэллі».

«Хлопчыка нарадзіла ўдалага. Яшчэ й двух месяцаў нямашака, a ўжо тоўсценькі, насмокчацца дый ляжыць сабе, як бурвэлак!..»

Аберуч узяўшы збан ці збанок, гаспадыня спачатку абавязкова крутане яго сюды-туды ў далонях, каб малако, ужо не сырадой, змяшалася са смятанкай, а тады i налівае, куды трэба.

Гэты прывычны жэст прыгадаўся мне даўнім-прадаўнім матчыным апавяданнем пра тое, як яна была маладой, а найстарэйшая мая сястра малою дзяўчынкай-першынкай.

— Карова адна, дый тая на цяленні, ужо не даілася. А яно кавэнчыць: «Дай маляка! Дай маляка!» — «Дзе я табе вазьму яго? » — «А ты, мама, збанок пакруці! Во так!»I ручкам! паказвае, як гэта трэба рабіць. А самой жа трэці гадок!..

I маці бачыцца мне маладою, i сястра з маленькімі далонькамі... Годнаю рымскаю лічбай пазначу ў памяці — канец XIX стагоддзя!.. Нібы й гісторыя, i ледзь не сцішната — колькі пражылося! Да мяне, са мною, без ix...

Піцца, лазанья, паста i іншая італьянская смаката... А хлопец-паляшучок падышоў да кіраўніцы іхняй «чарнобыльскай» групы дый кажа:

— Дадому хочацца. Мамка дасць тоўчанкі, селядца!..

Наш малец, з-пад Міра, сазаў бы: «Дасць камяку».

Мне ж прыгадаўся Пімен Панчанка-франтавік:

Так яно з настальгіяй.

Старая вясковая маці пасля памінак па сястры непакоіцца:

— Ой, сынок, ужо мне на аўтобус трэба. Хаця б не спазніцца...

А той сынок, аблыселы мінчанін на пеней, сама разгаварыўся з жанчынамі. Супакойвае старую, як маленькую:

— Яшчэ паспеем. Сядзі сабе роўненька.

Евангелле ад Мацвея па-польску. Цікава было параўноўваць гучанне пэўных мясцін у тэксце — польскае з царкоўна-рускім, што даўно засела ў памяці ўзнёслай красою. «Довлеет дневи злоба его». «От избытка сердца говорят уста ». «Рахиль плачет о детях своих и не может утешиться, ибо их нет».... Хораша гэта гучыць i па-польску.

Толькі ж залішне часта паўтараецца то «плач и скрежет зубов», тo «płacz i zgrzytanie zębów»... Ажно падумалася весела, што не здарма ж набожна гжэчныя паны-католікі дазваляюць сабе тут часамі i на вядомы фрывольны дадатак...

Ва «Успамінах Сапліцы» Генрыка Жавускага, добра перакладзеных i адрэдагаваных:

«Ён не прапусціў ніводнай судовай справы, меў з ix карысць для сябе. Ягоны продак за дванаццаць сярэбраннікаў прадаў Хрыста, а ён за шэсць быў гатовы прадаць усю Святую Троицу».

Адукаваны шляхціц, патомны католік — ды так напісаць! Толькі ж чаму дванаццаць i шэсць, а не трыццаць i пятнаццаць?.. Пазней i перакладчык, Міхась Кенька, паціснуў плячыма — так яно ў арыгінале...

«Ён ідзе ў яе, любое ўлады, на повадзе», — гаворыцца пра агульна знаёмага. Адзін сказаў, a другі папраўляе: «Можа ён i без повада, — сам подбегам ззаду за ёю...»

У мэра павінен жа быць i падмэрак.

«Истерический хлюпик» мог на дзевятым дзесятку гадоў молада гарцаваць на быстрым кані, у штодзённых праездках шукаючы новых ды новых уражанняў ад палявога ды ляснога бездарожжа. Можна сабе ўявіць, як бы гэта ўслед за ім, на другім кані, для госця рахманейшым, a ўсё ж учапіўшыся за грыву, тросся, сяк-так падскокваючы на страмёнах, а потым зляцеў з сядла са сваёй гістарычнай кепачкай, камізэлькай ды гальштукам той порсткі мужчынка сярэдніх гадоў, што бэштаў на паперы старога, нястомнага генія «хлюпикам»!..

Сон пад раніцу. На нейкім пленуме, як бывала раней у Маскве, сустрэўся з армянскім паэтам Эмінам. Абодва радыя, бо вельмі ж даўно не бачыліся. Пра што гаварылі — не помніцца, a пасядзелі, у перапынку адышоўшыся ад разгудзелай таўкатні, даволі-такі доўга. Таленавіты, разумны, дасціпны Геворг. Калі ж сабраліся развітвацца — я раптам убачыў, што стаю ў адной бялізне, толькі пад гальштукам. I ўжо ні Эміна пры мне, ні другіх навокал, нікога... A нейкія дзеўкі тым часам паскладалі ў тым холе ўсю вопратку ўдзельнікаў сходу ў вялізныя кубы, усе адной шэрай масці...

Як жа мне тут знайсці сваю?!

Ад поўнай тупіковасці прачнуўся.

У слове «наркомаўка » мне чуецца штосьці ад корму, кормніка, падкормкі казённым аброкам... Крытыка — маладым да спадобы?

А вось у 12-м «Дзеяслове» зусім яшчэ нестары Валянцін Акудовіч так піша пра яе, «наркомаўку»:

«...Ha гэтай мове была створана вялікая беларуская літаратура».

Санеты пісалі не толькі Пятрарка, Шэкспір, Міцкевіч, ix пішуць i пасрэднасці. Ды не толькі проста санеты, але i вянкі санетаў, i вянкі вянкоў!.. Тады ўжо нейкія прыблізныя словы, нейкія спробы думак, намёкі пачуццяў на аўтарскіх жорнах не толькі арыфметычна перамолваюцца, але яшчэ й пытлююцца на пацяруху, якую лепш не чапаць, каб вашы вочы не запыліліся нудотай.