Бастан кешкен, кµз кµрген (СИ)

Соның шетінен жаудың барлаушылары пулеметтен штабқа оқ

жаудыруда, штабты басып алу не құрту әрекетінде. Бұл елді мекен

қыр басында 40 шақты ғана үй екен. Жаудың атып тұрған жері

141

терезелерден көрініп-ақ тұр. Байланыс үзілген соң, шыдамағандар

байланыс торабына бұға басып келе бастады. Оны жау біліп-ақ тұр.

Дивизия командирі бұл елді мекеннен штабты басқа жерге көшіруге

бұйрықты штаб бастығына беріпті де, өзі атына жайдақ мініп, төмен

түсіп кеткендігін біздің бір байланысшы аякөздік Рақымжанов айтып

келді. Бұл жағдайдан полк командирлері хабарсыз. Енді біз де

көшуіміз керек. Байланыс торабына қойылған 10 номерлі трофейный

коммутатор болатын. Ондағы сымдарды біртіндеп ажыратуға да

асығып, комроты Кузмин жұлып алды. Сымдардың қайсысы земля

(заземление) екені белгісіз болып қалды. Жаудың пулеметінің оғы

оқтын-оқтын дуалдан да өтіп кетіп жатыр. Ол жақта қабырға деген

бөрене ағаштан.

Комрота маған заземленияларды жинап алып келуге бұйырды.

Есіктен шығуым мұң екен, маған жау оқ жаудырды. Мен тез жата

қалдым.Атылған оқ біз тұрған үйдің ішінде тұрған комрота Кузминнің

тобығын (тізесінің) жарын кетіпті. Дереу маған берген бұйрығын

өзгертіп, мынау ұйысып жатқан байланыс сымдарының

заземлениясын линиядан айырып, штаб кеткен жақтағы желіге

қосуды бұйырды. Жұлып алған коммутаторды бір телефонистке

(кейін білдік Мұқаев Дуйсенғалиға, менің «43 жылдан кейін» деген

әңгімемдегі) берді. Өзін телефон отделениясының командирі

Баймурзин қолтықтап алып кетті. Сонымен, бүкіл Трипольеде жалғыз

мен ғана қалдым. Шамалы уақытта сымдарды ажыратып, ретке

келтірдім. Бұл түс қайта бастаған кез. Жаудың разведкасының

әбіржітуі түс кезі еді. Сол кезде далалық кухняны Лобанов атқа жегіп

те үлгерген екен. Бірақ бір оқ оның қазанын тесіп өтіпті: екі жағынан

да сауылдап шаптырып тұр. Ол кухняны төмен сайға қарай ала

жөнелгенін де байқап қалдым. Қазаннан шаптырылып бара жатқан

сұйық тамақ әлі күнге дейін көз алдымда.

Кейін қарай тартылған сыммен мен де төмен түсе бастағанмын.

Бұл кезде жаудың разведкасы атуды тоқтатқан. Шамасы, тайып

тұрған болуы керек.

-

Эй связист, стой! – деді біреу. Жалт қарасам, дивизияның

артиллерия бастығы полковник. Болған жағдайды менен сұрады.

Түгел айттым.

-

Қай жерден атқылады? – деді ол. Мен көрсеттім. Менде бір

телефон, винтовкам ғана. Шинелім де арбаның үстінде кеткен.

Дереу артилеристерінің бәрін шақырып, алып бердім. Полковник

болса, қолыңдағы картасына қарап, барлығына да қайда атуын

айтып, бір – бірлеп оқ жібергізді. Бір кезде «Залпом» деп команда

бергенде, жаңағы бір бөлек орман аспанға ұшты. Өзі сәл тұрды да,

деревня ішіне қарай жүре берді. Бір кезде маған: «Не уходи, я

приду» демесі бар ма? Сонымен, мен күтіп отырмын. Ол жоқ. Мен

болсам, шинельсіз, әлі тамақ ішпегенмін. Тоңа бастадым. Штабпен

сөйлесіп отырмын. Оның бұйрығын бұзатын одан үлкен ешкім жоқ.

Қараңғы түсе бастады. Жақын жерде үй қашық. Бағанағы байланыс

142

тарабы тұрған үйге бару қауіпті. Жау жасырынып келе қалса, мен

тұрған таптырмайтын дайын тілмін. Бүкіл жағдайды бес

саусағымдай білемін. Қолға түспеуім керек, түскенде де өзімді - өзім

өлімге қиюым керек. Бір кезде комвзвод Матошин менімен сөйлесті.

Жақын жердегі үйге қанша кабель керектігін білді. Менің шинелімді,

жейтін тамақты Аягөздік Рақымжанов арқылы жібергенін айтты. Бір

кезде ол да келіп жетті. Сымды жақын басқа бір үйге тартып, сонда

орналастық. Мен болсам, дуананың асасындай қалтылдап жүрмін.

Орыс пешіне от жағып, тамақ істеуге кірісті. Пеш үстіне шығып едім,

денем жылынып, көзім ілініп кетіпті. Бір кезде мені оятып еді, бөлме

іші толған солдат, кір қожалақ, олар да дірдек – дірдек етуде. – Ау,

мынауың не?! Мұнда ешкімді кіргізуге болмайды ғой дедім. Бұлар өз

бөлімдерінен ажырап қалған қаңғыбастар екен. Дереу шығара

бастап едім. Рақымжанов екеуін ертіп, бір жерге бармақшы болды.

Сұрасам, келген соң айтамын деді. Бір кезде келді де, екеуіне

бастарыңды сағала, жөндеріңді тап деп, шығарып жібердік.

Рақымжанның қолында бір байлаулы заттары бар. – Мыналарың не?

– дедім мен.

-

Бағана жау штабқа шабуыл жасағанда, мен комдивтің үйіне

телефон құрып жатырғанмын. Стол үстінде самовар қайнаулы еді.

Әрине, дастархан жасалған – ды – дейді.

-

Ал мынау не? - десем.

-

Мыналар жейтіндер де, мынаусы іш киім, ал мынау комдивтің

шубасы – деп тұр. Көптен киім ауыстырмағанбыз. Дереу шешініп,

ішкі киімдерді орыс пешіндегі жанып жатқан отқа қостық. Бізді жеген

паразиттер азабын көріп жатты – ау. Бірақ, сәлден кейін - ақ,

денеміз қайтадан жыбырлай бастады. Бүкіл денедегі киімді

жайлағандар, биттер, қайтадан өз ісіне кірісе бастады. Шабуыл

кезінде жуыну, киім ауыстыру деген болмаған. Бұл тек біздің

басымыздағы жағдай емес, барлығы да солай. Биттеген адамның

аузы көпіргіш болады екен. Оны бастан кешірдік те, үш күн жаудың

қоршауында болдық. Тамақ самолётпен тасталып тұрады. Партизан

отрядтарын аман алып қалдық. Үш күннен кейін корпустан телеграф

желісін тартып келді. Баяғы жайдақ атпен кеткен комдив полковник

Серебриковтың не болғанын білмей де қалдым. Майданда да КГБ

тәріздес контр смерш деген болады. Солар иеленген болар, кейін

білдік, штаб дивизия орналасқан үйдегі радист жігіт отырған жерінде

сол күйі қалыпты. Дуалдан келіп тиген оқтан жан тапсырыпты.

Шубаны сол жерге тастап кеттік. Оны бізден сұраған ешкім де болған

жоқ. Ал самаурын, жасалынған дастархан да сол күйінде.

Полкқа байланыс сымдарын тарту

Штаб дивизиясы бір жерден екінші жерге көшкенде, бүкіл

байланысшылар тез арада барлық әскери бөлімдерге байланыс

тартуы бірінші орында тұрады. Бұл жағдайда Беларуссия жері,

орман іші. Қыс кезі, түн мезгілі еді. Біздің дивизия көптен бері тұрған

143

әскери бөлімді алмастырып, соның орнын(оборонын) басуы керек.

Бір түннің ішінде барлық бөлімдер орын – орындарына жайғасуы

керек. Мен телеграфистер бөлімшесін басқарушы едім. Оның ішінде

әйел жыныстыларын(қыздар) қалдырамыз да, бұл сияқты дала

жұмысына әдеттегідей, ерлер барады. Қарауыма өзімнен басқа он

байланысшы алып, полкқа кабель тартуға шықтық. Осы жолы бізбен

қабаттасып танктер де қозғалысқа енді. Бұл жағдайды қиындата

бастады: біріншіден, біздің кабелімізді үзсе, екіншіден, танк дауысы

шыққан жаққа көрінбесе де, жау оқ жаудыруды үдете түседі.

Қасымда Ақтөбелік Алдамжаров бар, екеуміз тартылған кабельді

ағаштарға ілеміз, не жолдан өтетін жерлерге көмеміз. Осылайша

келе жатқанда, майдан шебіне жақындап та қалдық. Әлсін - әлсін

снарядтан оқ жауа бастады. Бір кезде кабеліміз шолтаң етіп шыға

келді, үзілген. Екінші ұшын іздеп жүргенде, анадай жерге бір снаряд

келіп түсті, жарылмады, айға шағылысып жарқырап жатыр. Біз

болсақ әдепкіде – ақ жалп – жалп жата қалғанбыз. Снаряд әлі

жатыр, жарылар емес. Сондай – да жағдайлар болатындығы бар:

соны жасайтын зауыттардағы қолға түскен тұтқындар жарылатын

запалын салмай жібереді. Әрі - бері жатқан соң, кейін қарай

жылжып басқа жағынан айналып шықтық та, кабельдің екінші ұшын

іздедік. Анандай жерде біреудің селтиіп тұрғанын көрдік. Келсек,

өзіміздің байланысшымыз.

-

Неғып тұрсың? – кабельдің екінші ұшын ұстап тұрмын-дейді

жыламсырап.

-

Неге сонша әбіржейсің?

-

Маған да оқ тиді. Жауырымның сырты ашып барады.

Раздевалов пен Бажау қайтыс болды, тағы екеуі ауыр жарақат алды

– дейді. Кабельдің ұшын ала салып, өзіміз жақтағыға қосып,

жаралыларға жеттік. Дүйсекенов Смағұл (телеграфист) снаряд