Вiтраж

Добра ўспомніць, што такое замілаванне ў мяне — не прафесійнае, не знешняе, а з патрэбы, якую я адчуваў, здаецца, ад нараджэння, i ў немагчымаоці перадаць сваё захапленне красой, таксама ўжо вельмі даўно, знаходзіў трывожную, з гаючым сумам асалоду.

На паляне, дзе цяпер пішу, некалькі дзён таму назад, калі яна, перад дажджамі i холадам, была таксама сонечная, я, заціхнуўшы ад той самай трывогі — пачуў здалёк, ад вёскі, радыё. Грыг. Як я ні слаба ведаю яго — пазнаў. Песня чароўнай Сольвейг. I стала зноў шчасліва, невытлумачальна ясна, як добра яна, музыка, перадае нашы пачуцці, як яна неабходная i мастацтву слова.

* * *

Над маладзіком, які чырванеецца рожкамі ўгару, невысока блішчыць Венера.

Месяц — нібы вісіць на цвічку. Проста малюнак у дзіцячую кніжку.

* * *

Стоячы ў тралейбусе, любаваўся, як з дажджлівай вуліцы, цераз пярэднія дзверы дастойна i, здаецца, яшчэ непрывычна, можа, нават i сарамліва карыстаючыся гэтым правам, увайшлі адразу дзве маладзенькія мамы — з малымі на руках.

Потым адна з ix сядзела тварам да нас, хто падсоўваўся да выхада, гутарыла з жанчынамі, відаць, незнаёмымі, i румянілася красуня ад шчасця, якое сядзела ў яе на каленях i буркала румянай ніжняй губкай.

* * *

Паснедаўшы, маленькая Алеся ішла ў абход сваіх цётак, якіх у вёсцы ажно тры. Прыйдзе, сядзе хорашанька на лаве i, пачакаўшы:

— А мы дык сёння нічога не варылі.

— Ах, мая долечка! Вось дзе хіба маці ў цябе! Я табе зараз...

Алесю кармілі, робячы выгляд, што так ёй, беднай, i паверылі. Пад'еўшы ды пагуляўшы тут трохі, нібы для адводу вачэй, гоеця ішла да наступнай цёткі. I там паўтаралася ropa i шкадаванне.

Цяпер — здаровая, весела-грубаватая дзесяцікласніца — яна сама смяецца з гэтага, калі ёй напамінаюць. I апетыт яшчэ ўсё таксама нішто сабе, служыць.

* * *

Усякую — непазбежную, зразумелую, а часта i непатрэбную — заклапочанасць i сумоту старэйшых здорава разбівае,— як лёд на вадзе, як акно з духаты,— звонкі дзіцячы смех.

За сцяной хлапчукі глядзяць па тэлевізары мультфільм i час ад часу рагочуць. Смех іхні — вельмі канкрэтны. А мне яго, як заўсёды, так добра, радасна чуць. Ажно сам засмяешся. Міжвольна, соладка, нібы праз сон.

* * *

I дагэтуль люблю пазіраць у вагоннае акно на тое, як цягнхк на паваротах выгінаецца вужакай.

Цяпер вось, раніцай другога дарожнага дня, малая, светлая дзяўчынка ўбачыла гэтае дзіва ў акне i ўсцешана закрычала з калідора ў купэ:

— Мама, а нас вязе паравоз!

I мы, хто быў на калідоры, засмяяліся. Якое мілае адкрыццё!

* * *

Можна прыехаць кудысьці далека, скажам, з Мінска ды ў Гданьск, як мы цяпер, можна бачыць i чуць штосьці важнае, значнае, на міжнароднай антываеннай сустрэчы, а потым...

Потым, седзячы ў чужой, сяброўскай кватэры, толькі з малымі, бо гаспадыня выбегла «на хвілінку», можна пачуць ад малой, разгулянай дзяўчынкі... Гэта нічога, што вы чужая, ажно замежная цёця, што дома вы маці дарослых дзяцей, што вы педагог, па-свойму салідны i паважаны... Можна пачуць i такое, зрэшты, зусім дзелавое, сур'ёзнае:

— Проша пані, a пані можа стаць на галаве, як я?

Можна пачуць. I яшчэ раз — іменна добра, што так далека ад дому — сардэчна, молада засмяяцца. Дзеці!..

* * *

Калі ён уранні прачнецца, а мама яшчэ не ўстала ды нікуды не пайшла, трохгадовы малы бяжыць да яе пагрэцца i пагаварыць.

Апошнім часам ён мнагавата гаворыць пра Дзіну, двухгадовую дзяўчынку, якая нядаўна з'явілася на іхнім двары. Гаворыць так неабыякава, што мама нарэшце пытаецца:

— Ты яе любіш?

— Люблю.

— Такую малую, смаркатую плаксу, зусім непрыгожую?

Малы на нейкі момант задумваецца, а потым гаворыць такое, што да твару пажылому. Наіўная i, мусіць, падсвядомая дзіцячая мудрасць, нібы па натхненню, што ў перадачы нашай, дарослых, гучыць не так нечакана, кантрасна i верагодна:

— Яна прыгожая, бо я яе люблю!

* * *

— Дзеці, як тут праехаць на Ціхі Бор?

Парачка вясковых другакласнікаў. От сабе, так сабе хлопчык у шэрай добра такі пацёртай леташняй форме, без шапкі, палавенькі ды загарэлы. A дзяўчынка — ну, гаспадыня! Хусцінка «пад бараду», світэр чысценькі, спаднічка, панчошкі, туфелькі, поўны партфель,— на пацеху. Прастадушна разумныя вочы. I павага, саліднасць — зусім як у мамы.

— Вам трэба было вунь дзе, там павярнуць, каля дубоў. Улева... Не, адтулека едучы — управа.

— А вы адкуль?

— Мы з Вішнякоў.

— Далека гэта?

— Не, не вельмі.

Хлопец маўчыць, як маўклівы або зацюканы прымак, а гаворыць «сама». I ручкай паказвае ў той бок, дзе мне, нават i з вышыні майго росту, вёскі за ўзгоркам не відно. Расставацца не хочацца, i я пытаюся, нібы прашу:

— А можа вы правялі б нас?

Маўчанне. Вагаецца. Яно i ў «Масквічы» праехацца добра, але ж... I кажа нарэшце ці то па-даросламу заклапочана, ці то па-дзіцячы, ледзь не ўздыхнуўшы:

— Далекавата...

Цяпер ужо маўчанне з нашага боку. Мы — адзін на дарозе, а двух з машыны — проста любуемся.

— Ну, дык бывайце, дзеці, здаровы.

Усцешаныя гэтай сустрэчай, гаворым пра яе, a неўзабаве, ад'ехаўшы трохі, заўважаем, што Вішнякі — зусім за ўзгорачкам. А крук на Ціхі Бор, як хутка аказалася, кіламетры са тры.

I праўда, цётачка, далекавата.

* * *

Гледзячы праз акно вагона на жоўтую безліч лугавых кветачак падумаў пра якую-небудзь гарадскую дзяўчынку: як яна разгубілаоя б ад такога багацця красы...

Успомніў тую маленькую казашку, што вынесла на сцэну алма-ацінскага опернага тэатра кветкі для мілай Бібі-Гуль, спявачкі. Падала, абняла цёцю за шыю адной ручкай, тады пабегла назад i... спынілася, разгубіўшыся ад новых бурных воплескаў. Здзіўлена паглядзела ў залу, на безліч людзей,— відаць, не здагадваючыся, што апладзіруюць яны ўжо i ёй,— тады пайшла, а потым зноў пабегла.

* * *

Госця. Разумна, весела шчабятлівая першакласніца. Ba ўсім чырвоным. I шчокі — з марозу — чырвоныя. Памагаю ёй распрануцца i гавару:

— Ты разумеет, што было б, калі б цябе ўбачыў індык?

— А бык? — усцешна пытаецца яна.

Нам весела.

* * *

Простыя чалавечыя радасці. Прыехалі рэдкія, далёкія госці — пляменнік з жонкай i сынам. Адзінаццацімесячны смехунок, ён стаў адразу цэнтрам нашай сям'і. Снедаючы, абгаворваем яго прыкметы. Мама мая напэўна сказала б: «Правае вока меншае — нашай пароды» . А яшчэ ў яго радзімая плямка на светленькай галаве.

I тут мне ўспомніўся мой — ужо з вусамі i хрыплым трынаццацігадовым басам. Ён у школе. Каб ён быў тут, за сталом, пахваліўся б, вядома, таксама радзімкай на галаве...

Чаму, навошта запісваю такую дробязь?

Бо ад таго, што хлопец умяшаўся б у гутарку са сваёю асобай, нібы просячы звярнуць увагу i на яго, патрымаць i яго, хоць якую хвіліну, у цёплым святле чалавечай увагі,— ад гэтага мне стала i добра на душы, i сумнавата, i захацелася пашкадаваць не толькі яго i не толькі таму, што ён — мой.

Гэтым пачуццём, як сілай жыцця, павінна быць насычана наша слова. I гэтая «дробязь» — не дробязь.