Podwojenie

Mężczyzna wchodzący do wypożyczalni, aby wypożyczyć kasetę wideo, ma w swym dowodzie niezbyt popularne imię o posmaku klasycznym, który z czasem uległ zjełczeniu, ni mniej, ni więcej, lecz Tertulian Maksym Alfons. Co do częstszych w użyciu Maksyma i Alfonsa jakoś jeszcze potrafi się przyznać, jednakowoż w zależności od stanu ducha, w jakim się znajduje, Tertulian wszakże ciąży mu jak głaz od pierwszego dnia, kiedy to zdał sobie sprawę, iż nieszczęsne imię można wymówić z ironią zabarwioną odcieniem obraźliwości. Jest nauczycielem historii w gimnazjum, a film został mu polecony przez kolegę z pracy, który nie omieszkał go uprzedzić, Nie jest to arcydzieło sztuki kinematograficznej, ale będziesz mógł się rozerwać przez półtorej godziny. Prawdę powiedziawszy, Tertulian Maksym Alfons bardzo potrzebuje bodźców mogących go rozerwać, mieszka sam i nudzi się, albo, by wyrazić to z kliniczną dokładnością wymaganą przez rzeczywistość, poddał się chwilowej słabości ducha powszechnie znanej pod nazwą depresji. Aby mieć jasność co do jego przypadku, wystarczy powiedzieć, że był kiedyś żonaty i że nie pamięta, co go skłoniło do małżeństwa, rozwiódł się i teraz nie chce nawet pamiętać powodów, dla których się rozszedł. W zamian nie pozostała mu po nieudanym związku gromadka dzieci domagających się od niego nieodpłatnie świata podanego na srebrnej tacy, tylko słodka historia, poważny i wychowawczy przedmiot, do której nauczania go powołano i która mogła stać się wygodnym schronieniem, ale od dłuższego czasu postrzega on ją jako bezsensowną udrękę i początek bez końca. Dla nostalgicznych temperamentów, z natury swej chwiejnych, niezbyt elastycznych, samotne życie jest niezwykle ciężką karą, lecz taka sytuacja, przyznajmy to, choć przykra, z rzadka jedynie prowadzi do porywającego dramatu, z tych, co to wstrząsają ciało dreszczem i jeżą włosy na głowie. Najczęściej widać, tak często, że przestaje to już kogokolwiek dziwić, ludzi cierpliwie cierpiących o systematyczne drążenie samotności, jak w niedawnej przeszłości pokazały publiczne przykłady, choć niezbyt nagminne, a nawet w dwóch przypadkach zakończone szczęśliwie, tego portrecisty, którego poznaliśmy zaledwie inicjał imienia, tego lekarza medycyny ogólnej, który wrócił z wygnania, by umrzeć na łonie ukochanej ojczyzny, tego redaktora, co to usunął prawdę, aby w miejsce jej zaszczepić kłamstwo, tego pracownika archiwum, który usuwał świadectwa zgonu, wszyscy oni, przez przypadek czy też zbieg okoliczności, byli płci męskiej, ale żaden z nich nie cierpiał z powodu nieszczęsnego imienia Tertulian, i to zdecydowanie przemawiało na ich korzyść w sprawie stosunków z bliźnimi. Ekspedient, który wyciągnął już z półki zamówioną kasetę, zapisał w książce wypożyczeń tytuł filmu i aktualną datę i zaraz wskazał klientowi rubrykę, by się w niej podpisał. W podpisie, złożonym po chwili wahania, można było dojrzeć jedynie dwa ostatnie słowa, Maksym Alfons, bez Tertuliana, lecz jakby chcąc wyjaśnić z góry sprawę mogącą stać się powodem konfliktu, klient, podpisując się, wyszeptał, Tak będzie szybciej. Na niewiele mu się zdały te zabiegi, bo ekspedient, przepisując do kartoteki dane z jego dowodu osobistego, wypowiedział na głos znane nam imię, do tego jeszcze takim tonem, że nawet niewinne stworzenie rozpoznałoby go jako zamierzony. Nikt, jak sądzimy, bez względu na to, jak pozbawione przykrości byłoby jego życie, nie ośmieliłby się przyznać, że nigdy nie zdarzył mu się afront tego typu. Zawsze pojawi się na naszej drodze, wcześniej czy później, jeden z tych silnych duchem, w których słabości ludzkie, szczególnie te wyjątkowo subtelne, wzbudzają wybuchy szyderczego śmiechu, prawda jest taka, że pewne nie wyartykułowane dźwięki, które czasem mimo woli opuszczają nasze usta, nie są niczym innym tylko niepohamowanym jękiem pradawnego bólu, zupełnie jak stara blizna, która nagle o sobie przypomina. Wkładając kasetę do swej sfatygowanej nauczycielskiej teczki, Tertulian Maksym Alfons, z godnością wartą odnotowania, wysila się, by nie okazać uczucia przykrości, jakie wywołało w nim bezinteresowne obwieszczenie wszem i wobec jego imienia, ale nie potrafi powstrzymać się od powiedzenia do siebie samego, chociaż jednocześnie obwiniając sam siebie za nikczemną niesprawiedliwość, myśli, że wina była po stronie kolegi i wynikała z manii, nieobcej różnym ludziom, udzielania komuś porad, choć ten o nie nie prosi. Zwykle gdy tego potrzebujemy, zrzucamy winę na coś odległego, podczas gdy w rzeczywistości zabrakło nam odwagi, by stawić czoło temu czemuś, co bezpośrednio stanęło nam na drodze. Tertulian Maksym Alfons nie wie, nawet sobie tego nie wyobraża, nie może zgadnąć, że ekspedient już żałuje swego złego i niewczesnego zachowania, inne ucho, bardziej czułe niż jego własne, będące w stanie wychwycić subtelne stopniowanie głosu, którym zawsze deklarował swą usłużność w odpowiedzi na wymuszone do widzenia, pozwoliłoby dostrzec, że za kontuarem zagnieździło się wielkie pragnienie zawarcia pokoju. Jakkolwiek by było, fundamentem handlu, wymurowanym w przeszłości i umocnionym przez wieki używania, jest maksyma, że rację ma zawsze klient, nawet w tak nieprawdopodobnym, choć możliwym, przypadku, kiedy nazywa się Tertulian.

Już w autobusie zostawiającym go blisko bloku, w którym mieszka od kilku lat, to znaczy odkąd się rozwiódł, Maksym Alfons, by użyć wersji skróconej imienia, bo w naszym mniemaniu dopuścił do jej użycia jedyny pan i właściciel, lecz przede wszystkim dlatego, że słowo Tertulian, będąc tak blisko, zaledwie dwie linijki wcześniej, zakłóciłoby tok narracji, otóż Maksym Alfons, jak mówiliśmy, zadał sobie pytanie, nagle zaintrygowany, nagle bezradny, jakież to dziwne motywy, jakież szczególne powody skłoniły kolegę od matematyki, zapomnieliśmy powiedzieć, że kolega jest od matematyki, polecać mu z takim uporem film, który przyszedł wypożyczyć, skoro prawdą jest, że nigdy tak zwana siódma sztuka nie była przedmiotem ich rozmowy. Można by jeszcze zrozumieć ten upór, gdyby chodziło o jakiś dobry film, z tych, co to nie podlegają dyskusji, w tej sytuacji przyjemność, satysfakcja, entuzjazm spowodowany odkryciem dzieła o wielkiej wartości estetycznej mogłyby skłonić kolegę, podczas obiadu w stołówce albo podczas przerwy pomiędzy dwoma lekcjami, do pociągnięcia w pośpiechu za rękaw i powiedzenia, Nie pamiętam, żebyśmy kiedykolwiek mówili o filmach, ale teraz mówię ci, stary, musisz go zobaczyć Kto szuka, znajduje, bo taki jest dokładnie tytuł filmu, który Tertulian Maksym Alfons niesie w teczce, tej informacji też nam brakowało. Wtedy nauczyciel historii by zapytał, I w jakim kinie go wyświetlają, na co ten od matematyki odpowiedziałby, prostując, Nie wyświetlają, wyświetlali, film ma już cztery albo pięć lat, nie wiem, w jaki sposób uciekła mi premiera, a potem, ciągle zaniepokojony możliwą bezużytecznością rady, którą dawał z takim zapałem, Ale może już go widziałeś, Nie widziałem, rzadko chodzę do kina, zadowalam się telewizją, No to powinieneś go zobaczyć, znajdziesz go w każdym sklepie, albo wypożycz, jeśli nie chcesz kupować. Dialog mógłby przebiegać mniej więcej w taki sposób, gdyby film zasługiwał na uznanie, lecz sprawy odbyły się przy mniejszej ilości dytyrambów, Nie chcę się mieszać w twoje życie, powiedział ten od matematyki, obierając pomarańczę, ale od jakiegoś czasu wydajesz się mocno przybity, co Tertulian Maksym Alfons potwierdził, To prawda, ostatnio nie najlepiej się czuję, Problemy ze zdrowiem, Nie sądzę, z tego, co wiem, nie jestem chory, chodzi o to, że wszystko mnie męczy i nudzi, ta cholerna rutyna, to powtarzanie, to maszerowanie w miejscu, Rozerwij się, człowieku, rozerwanie się zawsze było najlepszym lekarstwem, Pozwól, że zauważę, że rozerwanie się zawsze było lekarstwem dla kogoś, kto nie potrzebuje lekarstw, Masz rację, bez wątpienia, niemniej będziesz musiał zrobić coś, żeby wyjść z tego marazmu, w którym się znalazłeś, Z depresji, Depresja czy marazm to to samo, porządek współczynników jest arbitralny, Ale nie ich wartość, Co robisz po lekcjach, Czytam, słucham muzyki, czasem idę do muzeum, A do kina chodzisz, Do kina chodzę rzadko, wystarczy mi to, co puszczają w telewizji, Mógłbyś kupić kilka kaset, stworzyć małą wideotekę, jak to się teraz mówi, Tak, rzeczywiście mógłbym, tyle że brakuje już miejsca nawet na książki, No to wypożycz sobie, wypożyczenie to najlepszy sposób, Mam trochę kaset, kilka dokumentów naukowych, przyrodniczych, archeologicznych, antropologicznych, poświęconych sztuce, interesuje mnie też astronomia, sprawy tego rodzaju, To bardzo dobrze, ale musisz rozerwać się historiami, które nie zajmują zbyt wiele miejsca w głowie, na przykład, skoro interesuje cię astronomia, to przypuszczam, że spodobałoby ci się science fiction, przygody w kosmosie, gwiezdne wojny, efekty specjalne, Z tego, co widzę i rozumiem, te tak zwane efekty specjalne są najgorszym wrogiem wyobraźni, tej tajemniczej, enigmatycznej i przebiegłej siły, która tyle się napracowała, pozwoliła ludziom tak wiele wymyślić, Mój drogi, przesadzasz, Wcale nie, przesadzają ci, którzy chcą mnie przekonać, że szybciej niż w jedną sekundę, dzięki pstryknięciu palcami, przemieszcza się statek kosmiczny o sto miliardów kilometrów, Przyznaj, że aby stworzyć te efekty, które tak lekceważysz, także potrzeba wyobraźni, Owszem, ale ich, a nie mojej, Zawsze możesz użyć swojej, poczynając od punktu, do którego dotarła ich wyobraźnia, Dobra, dobra, dwieście miliardów kilometrów, zamiast stu, Nie zapominaj, że to, co dzisiaj nazywamy rzeczywistością, wczoraj było wytworem wyobraźni, popatrz na Juliusza Verne'a, Tak, ale obecną rzeczywistością jest, na przykład, lot na Marsa, a przecież Mars z astronomicznego punktu widzenia, można powiedzieć, jest tuż za rogiem, żeby tam dolecieć, potrzeba ponad dziewięciu miesięcy, a potem musiałoby się czekać tam sześć miesięcy, aż planeta znajdzie się ponownie w idealnym punkcie, by można było wrócić i na koniec znów wyruszyć w następną dziewięciomiesięczną podróż na Ziemię, w sumie dwa lata najwyższej nudy, film o podróży na Marsa, w którym przestrzegano by autentyczności faktów, byłby najbardziej przerażającym nudziarstwem, jakie kiedykolwiek widziało ludzkie oko, Teraz już rozumiem, dlaczego jesteś sfrustrowany, Dlaczego, Dlatego, że nie ma nic, co by cię mogło zadowolić, Zadowoliłbym się nawet czymś niewielkim, gdybym to miał, Coś na pewno masz, karierę, pracę, na pierwszy rzut oka nie widzę powodów do narzekania, To kariera i praca mają mnie, a nie ja je, Na to zło, zakładając, iż rzeczywiście jest to zło, wszyscy się skarżymy, ja też bym wolał zyskać sławę matematycznego geniusza, zamiast być przeciętnym, zrezygnowanym nauczycielem gimnazjum, którym dalej będę, bo nie mam innego wyjścia, Nie lubię siebie samego, prawdopodobnie na tym polega problem, Gdybyś przyszedł do mnie z układem równań z dwiema niewiadomymi, mógłbym ewentualnie ci pomóc jako specjalista, ale w kwestii niekompatybilności tego kalibru moja wiedza mogłaby ci tylko skomplikować życie, dlatego radzę, żebyś rozerwał się, oglądając kilka filmów, tak jakby to był środek na uspokojenie, zamiast zacząć interesować się matematyką, co bardzo nadweręża głowę, Masz jakiś pomysł, Pomysł na co, Na interesujący film, który byłby wart obejrzenia, Tego nie brakuje, wejdź do wypożyczalni, pooglądaj sobie i coś wybierz, No to przynajmniej poleć mi któryś. Nauczyciel matematyki pomyślał, pomyślał, w końcu powiedział, Kto szuka, znajduje, Co to jest, Film, o to mnie prosiłeś, Brzmi jak ludowe porzekadło, To jest porzekadło, Cały film czy tylko jego tytuł, Sam zobacz, Jaki to gatunek, Porzekadło, Nie, film, Komedia, Jesteś pewien, że nie jest to okropny dramat z gatunku płaszcza i szpady albo z tych nowoczesnych, z bombami i wybuchami, To lekka komedia, zabawna, Zapiszę sobie tytuł, Kto szuka, znajduje, Dobra, już mam, Nie jest to żadne arcydzieło kinematografii, ale będziesz mógł się odprężyć przez półtorej godziny.