Каханы горад (на белорусском языке)

Зрэшты, любiў Вiктар толькi сябе, i Веру - хiба. Не, ня любiў, а хацеў толькi для сябе... Падурному быў пэўны: дасца й гэта, як даецца дасюль усё, што хацеў. Гэта дарма, што цяпер яна - на тым баку, i што бацька, i што тады казала так...

Перад стартам усмак "храпануў" гадзiнкi зь дзьве.

VI

"Каханы горад" пераняў сваiх нечаканых гасьцей яшчэ падарозе.

Калi Валiк, злучаны таксама слухальнiкам iз радыёапаратам, незнарок прыслухаўся да тых хваляў, што лавiў, седзячы адзадзя за iм ягоны памагаты, слаўны хлопец, штурман-радысты Ахмет Шырахметаў, прыслухаўся баржджэй дзеля таго, каб адарвацца ад усё тых-жа думак, бязвынiковых шуканьняў выйсьця "што рабiць", якiя падмянялiся праваламi ў поўную пусьцiню, у нейкае "абсалютнае нiчога", - яму пачулiся раптам гукi, якiя сваёй знаёмасьцяй i роднасьцяй глыбака кранулi за сэрца. Ён даў Ахмету знак, i той пакiнуў сваё падарожжа па хвалях этэру, навёўшы злоўленае на большую чутнасьць. Цяпер гукi пачалi апранацца ў ваддаўна знаёмыя, квола-далiкатныя словы, якiя толькi знае простая, ды шчырая, народная нашая песьня:

Мае босенькiя ножкi,

Сьцюдзёна стаяць...

Але-ж, яна, шырака знаная i на бацькаўшчыне, i далёка за ёй, засмучона-пяшчотная наша "Ў полi вярба". I яшчэ раз, рэфрэнам:

Мае босенькiя ножкi,

Сьцюдзёна стаяць...

Валiк адразу занурыўся, патонуў увесь у даўно ўжо ня чутых, а блiзка-сваiх гуках, i можа нейкую часiну апарат iшоў сам, запраўды "насьлепа", занядбаны рукою й воляй пiлёта. Усё. Як шкада! Але вось - за няўхопным зь няпрывычкi голасам чужога дыктара ў малазразумелай мове - "гаворыць"... родны горад, каханы горад! I на тэй самай хвалi, як калiсьцi гаварыў! Сьпявае, гаворыць у тэй самай мове, якую, казалi там, у iх, забаранiлi тут зусiм, перасьледуюць... Казалi - пэўна-ж, хлусiлi, як i хлусяць усё, а хаценьнi такiя, хаценьнi забаранiць i сьцерцi зусiм - самi мелi заўсёды, ды цi мала чаго ўжо пасьцiралi...

Мае босенькiя ножкi

Сьцюдзёна стаяць...

адбiлося водгульлем, паўтарылася яшчэ раз дзесь глыбака там, у душы. Так, значыцца, блiзка ўжо дзесь сам ён, каханы горад. Зараз, зараз ужо

...сябру усьмiхнецца

Знаёмы дом, зялёны сад...

I можа там, на Слабодцы, у тым "зялёным садзе", дзе й апошняе тое было, стаiць, залятуцеўшыся, без спадзяваньня навет якiх-колечы там трывогаў - Яна, i стыгнуць ейныя босенькiя ножкi ў прохаладзi вясьнянага вечару... Успомнiлася - бачыў раз нек - босая, несла вядро вады, i згледзеўшы яго здалёку, махала другой, вольнай рукой... Вера. I верыў заўсёды ў яе, а дзе вера цяпер? Вера "Вярба"...

...Дзiва - тады здавалася iм, бадай усiм, гэтая "Вярба" такой абрыджонай ужо, зацяганай, "зьбiтай" песьняй, што як завядзе хто незнарок - i падцягваць i слухаць навет нiхто не хацеў. Iнакшым зусiм выглядаў гэты "таварыш" "далёка ў сьвет таварыш адлятае"... А як апынуўся "далёка ў сьвеце", за сьветам, як пачуў iзноў пра вярбу й ваду - i адчулася зразу ўсё прадоньне мiж гэтай i гэным. Тут - простасьць i шчырасьць, якую няпраўда, не "зацягаць" i ня "зьбiць" нiкому й нiколi, бо прасякнуты ёю гукi, словы наскрозь. Там - пад вонкавай задушэўнасьцяй - адна хвальш, хлусьня, гiронiя, зьдзек - асаблiва цяпер, калi за мамэнт-другi разбудзяць сьмерцяносныя гукi каханы горад, не дадуць яму "спаць спакойна i роiць сны", хiба што - цi аднаго вечным сном супакояць...

- Падрыхтавацца... - пакрыў усё, i думкi, у слухальнiках бразгатлiвы Вiктараў голас, аж здрыганула ад яго. Валiк глянуў унiз - там, далавах, добра бачны ў вiдной, зорнай, хоць i бязьмесячнай маладой начы памалу падплываў родны горад, нiколi ня бачаны з такое высакосьцi, а ўсёдна знаёмы, да болю знаёмы. Вунь, на ўзвышшы, гатыцкiя вежы былога касьцёлу, што заўсёды здалёку вiдаць, адкуль нi падыходзь, нi пад'яжджай. Валiк зьнiзiў яшчэ вышыню й лёгка знаходзiў прыдзеленую яму часьцiну. Толькi тут пачыналася ўжо й незнаёмае, нязнанае перш, калiсь - выразна тырчэлi ўгару голыя камiны й руiны ўжо на прадмесьцi. Як-бы выскалялiся, вытыкалi дакорам, дакорам i яму, што зараз павiнен памножыць iхны сьцяг магiльных касьцякоў-шкiлетаў.

З правага боку дзесь блiснула, i зьнiзу данёсься выбух. Гэта пэўна сусед Вiктар пачаў. I збоку зыркае сьвятло - вiсiць у небе "сьвечка" - ракета, разьлiвым сваiм вiдном сягаючы аж дасюль. Валiк даў знак, i за часiнку асьвятлiла таксама пад iм усё павешаная Ахметам iхная "сьвечка". Ён зьнiзiў апарат яшчэ, пайшоў укруга, i... Божа мой! Пад "сьвечкай" мокрадзяй вячорнае расы блiшчэла так знаёмая iржавая бляха як пераламанае пасярэдзiне хрыбнiцы даху... Ягоны дом, ён, толькi ён! Усьцешаны - а чаго? - закрычэў Валiк у слухальнiк, Ахмету: "Пад "сьвечкай"... увагнуты дах... я жыў, i бацькi там жывуць пэўна й цяпер...". Так, i бацька здаволены можа цяпер - бацька, якi ў iхным цесным сямейным коле, як ня мог нiхто пачуць, цiраз выказваў сваё пажаданьне, "каб прыйшоў ужо на iх хоць якi "хай-гiтлер". А як-жа не хацелi старыя, каб ён у гэтыя "сакалы" ляцеў, як адгаворвалi, плакала мацi, i не разумелi нiяк, што сталася зь iм, чаму раптам такое... Не сказаў-жа iм, ня мог сказаць праўды, не паслухаў, ня здаўся на адгаворы, i вось цяпер...

Выбух пачуўся, як нейкi трэск, але нешта ня зьнiзу, а дзесь як-бы збоку й вышэй... Яшчэ - перш зьнiзу, а тады - як над галавою. Што? Артылерыя? А казалi-ж - "абароны няма, пэўныя весткi"... I тут - як заўсёды - "казалi"... Дык што - трэба вышэй, цi нiжэй? I што далей?

Усё гарэла яшчэ над бацькавым дахам "сьвечка". I Валiк ськiраваўся iмклiва прост на яе.

- Начальнiк, што задумаў? Лепш як далей адсюль... - пачуў ён зараз-жа ў слухальнiках устрывожаны голас Ахмета. Што здалося яму? Не, нiколi, хiба вырадак якi Валiк... I нек супакойваючы, успомнiўся часта чуты й цiраз бясьсьведама ўжываны самым, асаблiва малым, такi "нацыянальны" праклён - "каб адсохла рука"... Але-ж, адсохла-б... Ды трэба-ж, трэба нешта рабiць! "Сьвечка" ўжо згасла, а ён яшчэ не пачаў "работы". Зьнiзу стралялi цяпер там i сям, праўда, яшчэ слабавата. "Аб'ектаў" у ягоным раёне таксама няма, Вiктар усе бадай сабе забраў - пэўна-ж, дзеля славы. Дык можна спусьцiць, дзе пападзя? Толькi трэба знайсьцi перш той "знаёмы дом", каб ня трапiць хаця...

Ён узяў курс туды, дзе, здавалася яму, павiнна была-б быць Слабодка. Загарэлася новая "сьвечка"... Кiруючыся, мабыць, ужо на яе, дужэць пачала й стралянiна зьнiзу. Рабiлася крыху "цёпла", як казалi ў iх. Лятучы як мага памальней, пiльна ўзорыўшыся ўнiз, шукаў Валiк знаёмай, ах, як знаёмай калiсь вулiцы й дому. Толькi тут усё было зусiм, зусiм незнаёмым. То камiны, то нешта такое, чаго нiколi зусiм ня было. Хiба - зблудзiў? Нейдзе зусiм блiзка, глуха покнула "шклянка" - эге! А Слабодкi й дому - як ня было.