Афiцыянтка

У гэты дзень Люся не вярнулася, i Надзi зноў адной прыйшлося абслугоўваць усiх клiентаў.

Дзяўчаты, якiя ля комiна дапамагалi Андрэю, неяк даведалiся пра "таямнiцу" свайго муляра. I калi ён прыйшоў са сталоўкi змрочны, як лес цёмнай ноччу, пачалi строiць з яго жарты. Але ён, нiбы глухi, палез па жалезных скабах да сябе на комiн, не адказаўшы iм нiводным словам. Дзяўчаты не пакiнулi яго ў спакоi i там. Разуўшы сяброўку, якая моцна спала, у вядры ад вапны падалi яму наверх чаравiкi з запiскай: "Падарунак ад афiцыянткi". Андрэй, праўда, адправiў чаравiкi ўнiз, натаптаўшы ў iх раствору. Аднак гэта яго не развесялiла. Назаўтра муляр абедаў у другой сталоўцы. Вяртаючыся з абеду, Андрэй спаткаў... Люсю. Яна была апранута ў старэнькае палiто i абвязана цёплай хусткай. Дзяўчына iшла са старой жанчынай, захутанай у такую ж, як i Люся, хустку. Ён здагадаўся, што гэта Люсiна мацi. Бо старая iшла з дзяўчынай так, як звычайна хадзiлi па горадзе з дочкамi старыя з яго вёскi: пусцiўшы дачку ўперад, а самi тэпаючы ззаду i шчаслiва заглядаючы сустрэчным людзям у вочы, намагаючыся разгадаць, цi падабаецца людзям iх дзiця.

Убачыўшы муляра, Люся скiравала ў завулак, пакiнуўшы мацi адну. Нiчога не разумеючы, Андрэй спынiўся, пастаяў i пайшоў на працу, чамусьцi ўжо ў лепшым настроi.

V

Без Люсi чагосьцi не хапала ў сталоўцы. Часцей бурчала цёця Глаша. Жанчына, якая мыла пасуду, сварылася з Надзяй. Настрой жанчын перадаваўся нават клiентам, ад чаго i яны былi якiясьцi iншыя.

Аднаго разу, калi ў зале сталы былi пустыя, праз акенца выглянуў кухар. Ён падпёр шчаку кулаком, уздыхнуў i сказаў да буфетчыцы:

- Эх, няма нашай Люськi! "Дзядзя Гры-ыша, - дакладна да смешнага перадаваў ён iнтанацыю голасу дзяўчыны, - я падлiчыла гэтаму клiенту, што ля акна, а ў яго за абед атрымалася адзiн рубель i адна капейка, гы?!." Нiчога такога, здаецца, i не скажа, а табе адразу весялей жыць на свеце... Хе, што мы вартыя без яе?

Але буфетчыца прамаўчала.

У цёцi Глашы быў сёння цяжкi дзень. Яшчэ з самага рання прыходзiла пастарэлая, з сiнякамi пад вачыма Мiра. Яна папрасiлася зноў на працу. Буфетчыцы прыйшлося доўга слухаць плач Мiры, чытаць ёй мараль i патрабаваць абяцання, што надалей Мiра будзе працаваць добра. Ды гэта яшчэ было паўбяды. Галоўнае, сапраўды ўсiм iм не хапала Люсi. Толькi праз некалькi хвiлiн буфетчыца адазвалася на словы кухара.

- От, горкае дзiця! Каб так надаваў, надаваў венiкам!.. Дзе ўжо той Сямён Макаравiч? Хутчэй бы вяртаўся з таго адпачынку ды камандаваў сам! прабурчала яна за прылаўкам.

- А ты не можаш камандаваць? - дапiкаў кухар. - А яшчэ i бралася! Эх, Глашка, Глашка, цi бабская гэта справа?

- А ты пiльнуй сваiх катлоў, а то зноў у малочным супе клiенты знойдуць капусту! - абрынулася на яго жанчына.

Галава кухара знiкла з акенца.

Буфетчыца паклiкала да сябе Надзю, каб параiцца наконт таго, як вярнуць на працу Люсю. Але Надзя наогул яшчэ нiколi не дала дзельнай парады, i таму толькi пацiскала плячыма. Цёця Глаша тады нi за што нi пра што аблаяла афiцыянтку, адпусцiла яе i стала ламаць галаву адна.

Калi ў сталовую нясмела заглянуў муляр i пачаў асцярожна азiрацца, цёця Глаша паклiкала яго, бесцырымонна i сурова сказала:

- Ты што гэта надумаўся нашых дзяўчат крыўдзiць?

- Калi-i?.. - вырвалася ў яго недарэчнае слова. Хлопец аж уцiснуў галаву ў плечы, быццам яго збiралiся бiць.

- Яна ж, бедная, з-за цябе нават не прыходзiць у сталоўку каторы дзень! - яшчэ больш строга казала буфетчыца.

Андрэй нешта вiнавата прамармытаў, хоць усё яшчэ нiчога не разумеў. Цёця Глаша збавiла крыху строгасцi i тонам, якi не дапускаў нiякiх пярэчанняў, дадала:

- Заўтра на абед мы яе вернем. Толькi глядзi ж, прыйдзi! - i буфетчыца невядома завошта пагразiла хлопцу, а пасля спакойнымi рухамi пачала рэзаць хлеб, даючы зразумець, што размова скончана.

Хлопец адкрыў рот, хацеў пра нешта спытацца, потым перадумаў i выбег са сталоўкi.

- То хай бы паабедаў хоць! - пашкадавала Надзя, калi за iм зачынiлiся дзверы.

- Нiчога, не памрэ! А ты каб мне заўтра прывяла яе! - строга загадала буфетчыца.

- Але ж я не ведаю, дзе яна жыве!

- Даведаешся. У аддзеле кадраў скажуць, там напiсана!

VI

У гэты вечар Надзя знайшла кватэру Люсi. Дзяўчына адмаўлялася прыйсцi на працу.

Але назаўтра, перад самым абедзенным часам, яна ўсё ж такi заглянула ў сталовую. Люся ўвайшла нясмела i села на ражок крэсла. Буфетчыца на яе i вокам не павяла. Дзяўчына доўга на адным месцы не выседзела. Праз хвiлiну бегала па зале i здзiўлялася:

- Ой, як за гэты час прыгожа расцвiў наш вазо-он! Ой, якiя талеркi вы купiлi! А чаму сталы гэтак стаяць? Ну, нiчога, заўтра пастаўлю, як былi!..

- Хто цябе яшчэ прыме назад! - пужала дзяўчыну буфетчыца.

Люся цiшэла, але ненадоўга.

Была якраз нядзеля. На муляру, калi ён, нарэшце, зайшоў, быў не камбiнезон, а цёмны касцюм, якi ляжаў на iм не надта ладна i рабiў хлопца непрыкметным сярод людзей. У сталоўку, як i ў мiнулы раз, хлопец увайшоў нерашуча. Надзя хацела паклiкаць Люсю, але буфетчыца сурова шапнула:

- Не лезь, не твая справа!

Люся крадком выглянула з кухнi, апусцiўшы вочы, выйшла да сталоў, быццам i сапраўды ёй была ў гэтым патрэба. Каля Андрэя яна разгубiлася. Хацела ўцякаць, але перамагла сябе i, не падымаючы вачэй, прамовiла:

- Дзень добры!

- Дзень добры! - адказаў муляр.

Потым ён зняў шапку, пакамячыў, пакамячыў яе i зноў надзеў. Надзя, цёця Глаша, Мiра былi цалкам заняты сустрэчай гэтай пары. Нават клiенты, якiя ўваходзiлi, здзiўлена спынялiся, не разумеючы, што тут адбываецца. Толькi хлопец з дзяўчынай не заўважалi гэтага. Яны разгубiлiся, стаялi, не знаходзiлi слоў i не глядзелi адзiн аднаму ў вочы. Хлопец разглядаў свае рукi, дзяўчына - канец сваёй хусткi. I невядома, чым скончылася б гэтая сустрэча, калi б не падмога цёцi Глашы. Яна ўзяла нож, рэзнула бохан хлеба i прабурчала:

- Ну, iдзiце сабе на вулiцу! Сёння нядзеля, там так хораша!

Люся з мулярам пакорна пайшлi.

У сталовай было акно, з якога вiднелася вулiца. Надзя адхiлiла фiранку, прылiпла да шыбы i пачала паведамляць усiм, што там бачыла. "Няўдалай маёршы" Мiры таксама хацелася паглядзець на вулiцу, але яна баялася буфетчыцы. Прытулiўшы да грудзей стос талерак, Мiра засталася стаяць зводдаль, са слязамi на вачах, прагна прыслухоўваючыся да слоў Надзi.

А па вулiцы iшла маладая пара. Дзяўчына церабiла канцы цёплай хусткi. Хлопец крочыў побач i рукой кранаў сцяну, быццам хацеў упэўнiцца, што яна моцная. Толькi па тым, як асцярожна яны ступалi адзiн ля другога, можна было зразумець, што Люсю не цiкавiць хустка, а Андрэя - сцяна...

1954 г.