Дрэва вечнасцi

Не змагла яна адолець чараў воч яго юнацкіх;

«Дзе знайсці мне паратунак?» — і ліла струменне слёз.

«Мне самой яму прызнацца — можа з'ехаць прэч у крыўдзе.

Змоўчаць — сіл няма, бо сэрца жарам-полымем смыліць.

Не, прызнаюся, хоць, можа, тут мая пагібель прыйдзе,—

Не паможа таму доктар, хто не скажа, дзе баліць!»

ЛЮБОЎНАЕ ПІСЬМО ФАЦЬМЫ ДА АЎТАНДЗІЛА

І пісьмо да Аўтандзіла, смутку поўнае, паслала.

Пра пякучы жар сардэчны, пра кахання боль цяжкі.

Пісьмы гэткія любое сэрца сціснулі б ад жалю,

Мы ж іх часта не шануем, а ірвем дарма ў шматкі.

«О праменны! Божай воляй сонцам стаў ты ў небасхіле!

Хто разлучаны з табою, таму цемра засціць зрок;

Хто з табою побач — паліш ты яго агнёвай сілай,

Ты прывабіў нават зоры, што глядзяць праз ночы змрок.

Хто хоць раз цябе пабачыў, той уражаны навекі.

Ты, як ружы цвет, прывабны, прытуляеш салаўя.

Як і я, перад табою нікнуць долу нават кветкі;

Ты пашлі свой промень-позірк, без яго загіну я.

Бог пасведчыць, як мне цяжка пра сваё пісаць каханне,

Але што зрабіць магу я, паратунак дзе знайду,

Калі чорных веек стрэлы сэрца раняць несціхана?

Не даводзь жа да вар'яцтва, а прыходзь і пашкадуй.

І пакуль на ліст мой гэты я чакаць адказу буду —

Ці ажыць маёй надзеі, ці загінуць марна ёй,

Я датуль сябе стрымаю ад смяротнага прысуду.

Смерць або жыццё? Рашае хай адказ чаканы твой!»

І Фацьма паслала тут жа гэты ліст да Аўтандзіла.

Абыякава чытаў ён, нібы вестку ад сястры.

Думаў: «Скуль Фацьме дазнацца, хто навекі сэрцу мілы,

Параўнаць яе ці ж можна мне з царыцаю царыц?!

Не, зраўняць варону з ружай — гэта проста немагчыма,

Хоць яшчэ салоўка з песняй над той ружаю не млеў.

Ўсё агіднае заўсёды непрыстойнасці прычына,

Дык нашто лухту ўсю гэту мне Фацьма бязглузда шле?»

І нядоўгія ваганні ён адкінуў прэч імкліва.

Беглі думкі: «На чужыне хто мне зможа памагчы?

Калі ўзяўся я для друга адшукаць красуню-дзіва,

Скарыстаць я ўсё павінен, не пагрэбаваць нічым.

Часта гэтая жанчына падарожных сустракае,

З імі весткі ў дом прыходзяць адусюль з чужых краёў.

Ён скарыўшыся, быць можа, след знайду, які шукаю,

Дапаможа мне — гатоў я адплаціць належна ёй.

Бо калі пажар кахання ахапіў жанчыну шалам,

Сорам, ганьбу — ўсё губляе, абы з любым разам быць,

Таямніцы ўсе раскрые, ўсё раскажа ў запале;

Лепш паддацца ёй, да мэты каб хутчэй свой шлях прабіць.

Мы таго дабіцца можам, што пашле нам лёсу сіла.

Свет заўжды сябруе з цемрай — вось дзе змен яго выток!

Што шукаем — не знаходзім, што дасягнута — не міла.

Толькі тое выцеч можа, што наліта ў збанок».

АДКАЗ АЎТАНДЗІЛА НА ПІСЬМО ФАЦЬМЫ

Ён пісаў: «Твае ўсхваленні прачытаў я з хваляваннем:

Апярэдзіла мяне ты — тым агнём згараю сам.

Палка хочам мы абое ўзаемнага кахання.

Дзе суладна б'юцца сэрцы, шчасце вечна свеціць там».

Як адказ Фацьму ўзрушыў, расказаць не маю сілы!

Зноў пісьмо паслала: «Годзе мне ў самоце слёзы ліць;

Ты прыходзь, як толькі змеркне, мой жаданы сокал мілы,

Буду я чакаць, каб шчасце нам з табою падзяліць».

Толькі ён ісці сабраўся на той заклік палымяны,

Як упоцемку натрапіў на слугу, што вестку нёс:

«Не магу,— Фацьма пісала,— быць з табою ў час чаканы».

Ускіпеў ён: «Што за глупства зноў мне шле пачварны лёс!»

І без жаднай засцярогі рушыў сцежкаю знаёмай.

Увайшоў. Фацьма ў трывозе, чымсьці ўзрушана была.

Ён адразу ўбачыў гэта. Хоць сядзела нерухома.

Але страх кахання сіла ў той жа міг перамагла.

Селі разам, абняліся, цалаваліся ў экстазе;

Раптам нейкі юны віцязь ля дзвярэй нібы застыў,

А за ім нявольнік следам меч і шчыт прынёс адразу;

Аўтандзіл скалой каменнай ім дарогу заступіў.

Госця ўбачыўшы, ад страху палюбоўніца збялела.

Той зірнуў на іх пяшчоты і сказаў нарэшце так:

«Не спыню тваёй забавы, асалоду пі ў пасцелі,

Толькі заўтра паспрабуеш ты атруты горкі смак!

Ты, распусніца, схацела, каб застаўся я ў няславе?

Заўтра я табе адпомшчу — будзе страшны мой разлік;

Ты дзяцей сваіх ад страху загрызеш, як звер крывавы.

Калі ж гэта я не здзейсню, хай адсохне мой язык!»

Бараду скубнуўшы злосна, знік нязваны госць з пакоя.