Дзiкi сабака дзiнга, альбо аповесць пра першае каханне

- А ты паспрабуй накапай iх у горадзе! - хрыпла сказаў Фiлька. - Яшчэ не позна, якраз прыйдзем.

- Так, - сказала Таня, - з чарвякамi ў нас кепска. Вуду маю ўзяў?

- Узяў.

- Дык пойдзем? Чаго чакаць!

- А Коля? - запытаў Фiлька.

- А, Коля! - I Таня нават паморшчылася ў цемры, быццам зусiм забыла пра Колю, быццам не ўспамiнала пра яго ў тую самую хвiлiну, калi прачнулася i паглядзела ў акно на зоркi. - Мы пачакаем яго ў завулку на набярэжнай, сказала яна i цiха свiснула свайму старому сабаку.

Той нават не зварухнуўся пад сенцамi, не перамясцiў нават лапы. Толькi зiрнуў на Таню, нiбы хацеў сказаць ёй: "Хопiць! Хiба мала я хадзiў з табой улетку на рэчку за рыбай, зiмой на каток, i хiба не я так часта цягаў у зубах твае канькi! А цяпер досыць. Ты падумай толькi, куды я пайду ў такую сляпую рань!"

I Таня зразумела сабаку.

- Добра, - сказала яна, - ляжы.

"А можа, кошка пойдзе?"

Таня клiкнула:

- Казак!

Кошка паднялася i пайшла разам са сваiмi кацянятамi.

- Нашто яна табе? - спытаў Фiлька.

- Маўчы, маўчы, Фiлька, - сказала Таня. - Яна лепей за нас з табой ведае, чаго мы iдзём на раку.

I яны пайшлi, усё паглыбляючыся ў ранiцу, як у чароўны лес, што вырастаў перад iмi раптоўна. Кожнае дрэўца ў гаi здавалася клубам дыму, кожны дымок з комiна ператвараўся ў мудрагелiсты куст.

На рагу, каля спуску, яны пачакалi Колю.

Ён доўга не iшоў, i Фiлька дзьмухаў сабе на рукi: холадна было ўначы здабываць чарвякоў - капацца ў астылай зямлi.

А Таня са зларадствам маўчала. Але i яе азяблая постаць з голай галавой, тонкiмi валасамi, якiя ад вiльгацi закруцiлiся ў кольцы, нiбыта гаварылi: "Вось паглядзiце, якi ён, гэты Коля".

Нарэшце яны ўбачылi яго. Ён выходзiў з завулка. Ён зусiм не спяшаўся. Ён падышоў, гучна тупаючы нагамi, i зняў вуду з пляча.

- Выбачайце, калi ласка, - сказаў ён, - я спазнiўся. Учора мяне зацягнула да сябе Жэня. Яна паказвала мне розныя рыбы. Толькi трымае яна iх у акварыуме. А ёсць прыгожыя. Адна ўся залатая з доўгiм чорным хвастом, падобным на сукенку. Я заглядзеўся на яе... Так што даруйце мне, калi ласка.

Таня задрыжала ад гневу.

- "Выбачайце, калi ласка", - паўтарыла яна некалькi разоў. - Якая ветлiвасць! Ты б лепш не затрымлiваў нас. Праз цябе мы не наловiм рыбы.

Коля маўчаў.

- Мы яшчэ не празявалi, час ёсць. Гэта наверсе светла, а на вадзе паплавок яшчэ не бачны. Чаго ты злуеш? - сказаў Фiлька, больш спрактыкаваны, чым яна.

- Я таму злую, што не люблю вельмi ветлiвых, - адказала Таня. - Мне заўсёды здаецца, што яны могуць падмануць.

- А я, напрыклад, - сказаў, звяртаючыся да Фiлькi, Коля, - не люблю нiякiх кошак: нi тых, якiя ходзяць лавiць рыбу, нi тых, што нiкуды не ходзяць. Аднак з гэтага не раблю нiякага вываду.

I Фiлька, сэрца якога не выносiла цяжару сварак, сумна паглядзеў на абаiх.

- Чаму вы заўсёды лаецеся - i тут, i ў класе? А я вось што скажу: перад паляваннем сварыцца - дык лепш сядзець дома. Так гаворыць мой бацька. А ён ведае, што гаворыць.

Коля пацiснуў плячыма.

- Я не ведаю... Я нiколi не сваруся з ёю. А яна заўсёды нечым не задаволена. Бацька гаворыць, што мы павiнны быць сябрамi.

- Гэта не абавязкова, што гаворыць бацька, - сказала Таня.

Фiлька яшчэ больш скрушлiва паглядзеў на яе. I Коля таксама быў засмучаны яе словамi, хаця не падаў знаку.

- Не, я не згодзен, - сказаў Фiлька. - Мой бацька паляўнiчы, ён гаворыць са мной мала. Але ўсё, што скажа, - праўда.

- Вось бачыш, - сказаў Коля, - нават Фiлька, твой верны Санча Панса, не згодзен з табой.

- Чаму ж гэта ён Санча Панса? - здзеклiва запыталася Таня. - Цi не таму, што ты нядаўна прачытаў "Дон-Кiхота"?

- Не, "Дон-Кiхота" я прачытаў даўно, - адказаў Коля спакойна, - але хаця б таму, што ён заўсёды носiць твае вуды, капае табе чарвякоў.

- Таму, што ён у тысячу разоў лепшы за цябе! - крыкнула Таня, пачырванеўшы. - Фiлька, не давай яму чарвякоў!

А Фiлька падумаў:

"Лiха на iх, яны гавораць пра мяне, як пра забiтага мядзведзя, але ж я жывы!"

Коля яшчэ раз пацiснуў плячыма.

- I не трэба, я сам накапаю на беразе i месца знайду сабе. Не трэба мне тваiх чарвякоў!

I ён знiк пад берагам, дзе кусты i камянi схавалi яго iмгненна з вачэй. Толькi крокi яго доўга чулiся знiзу, з дарожкi.

Таня глядзела яму ўслед, ужо не бачачы яго. Белы туман падымаўся ёй насустрач з ракi, плыў па глiне, ступаў на лiсце, на траву i пясок. I такi ж белы туман стаяў у яе на душы.

Фiлька з жалем глядзеў у яе твар i маўчаў. I нарэшце сказаў праўду:

- Што табе трэба ад яго? Навошта ты да яго чапляешся? Я сяджу з iм на адной парце i ведаю: нiхто табе пра яго нiчога благога не скажа. I я не скажу. Я не бачу ў iм ганарлiвасцi, хаця ён вучыцца лепш за iншых, нават лепш за цябе. Я сам чуў, як ён гаварыў па-нямецку з настаўнiцай нямецкай мовы i гаварыў па-французску. Але ж у класе пра гэта нiхто не ведае. Дык чаго ж ты хочаш ад яго?

Таня нiчога не адказала Фiльку. Яна цiха рушыла наперад, насустрач рацэ, што драмала ўнiзе пад туманам. I кошка з кацянятамi таксама паплялася ўнiз да ракi.

А Фiлька iшоў следам за iмi i думаў: дзiўны гэты хлопчык Коля! Няхай тысячы кошак ходзяць на раку здабываць сабе рыбу, няхай мiльён кошак! Але калi яны з Таняй, то хiба яму, Фiльку, горш ад гэтага? Не, яму добра! I дзiўная гэта дзяўчынка Таня. Хай сабе Коля называе Фiльку i Санчам i Пансам, пра якiх ён не чуў пакуль што нiчога благога, але хiба яму, Фiльку, хоць на кроплю горш ад таго? Не, яму добра!

Так спусцiлiся яны па крутым беразе i дайшлi да ракi, да вузекькiх масткоў, куды прыставалi шампункi*, i ўбачылi, што Коля сядзiць на дошках якраз на тым месцы, дзе заўсёды бяруцца ляшчы.

* Шампунка - рыбацкая лодка кiтайскага тыпу.

- Усё-такi знайшоў ён гэта месца! - сказаў з радасцю Фiлька, таму што ў душы быў гэтым задаволены.

Ён наблiзiўся да Колi, зазiрнуў у ягоную банку, дзе на ржавым дне ляжала толькi жменька пустой зямлi, i, павярнуўшыся, каб не ўбачыла Таня, усыпаў туды чарвякоў.

Але Таня ўбачыла гэта i нiчога не сказала.

Яна ўзяла сваю вуду i чарвякоў, прайшлася на масткi i села амаль побач з Колем. А Фiлька адышоўся далей, выбраўшы сабе таксама нядрэннае месцейка. На паляваннi ён любiў быць адзiн.

I на хвiлiну, а можа, i болей рака завалодала дзецьмi i нават кошкай з кацянятамi, што з тых самых масткоў пiльна глядзелi ў ваду.