Бастан кешкен, кµз кµрген (СИ)

әйелдікке баспай, қызметіне әсері тиеді дегені болуы керек. Осы

колхозда партия ұйымының хатшысы Көпжасар Ташкентбаевтың да

құлағына бұл іс жетеді. Аналар сөз қозғай қоймаған соң, бұл оны

сезбеген болып та жүрген кезі екен. Бір күндері әңгіме жарияға ауыса

бастайды. Аудандық партия комитетінің хатшысы Бедеубаев Ханза

Көпжасармен қатар дос-жарандығы бар кісі екен.

-Ай,сен анау қарауыңдағылардың әдепсіз ісін біліп жүрсің бе?-

дегенге келеді.

Енді істі қарамаса, Әбүйірсіздікке апаратынына көзі жетіп,

Көпжасар әр қайсысын жеке шақырып, істі анықтайды. Жазбаша

анықтама да алады. Ең соңында бұл істі Жақыпқа да айтуға тура

келеді.Бюро мүшелерімен ақылдаса келіп: - Не істейміз? - дегенге

бюроға салуға үйғарады. Іс насырға шабатын болды. Көпжасар бұл

жайды ауданның хатшысына айтқанда, колхозға лайық басшы болатын

кім барға келеді. Келісе отырып, Колхозды Жақып басқара аладыға

келеді. Партия жиналысында қаралып, Оспан мен Жақыптың әйелі

партиядан шығарылады. Бірақ сотқа берілмейді. Оспан әйелімен

ажырасады, бала әйелде, үй де әйелге қалады. Жақыптың да әйелі

ажырасады, қыздары әкесінде қалады. Үй-жай да Жақыпта қалады. Екі

бетсіз ,,махаббат” иелері ұзамай-ақ жұптасады. Күндер өтіп жатады.

Колхозға жалпы жиналыста бастық болып Жақып дайындалады.

Бір күндері келіп, бұрынғы Оспанның әйелі Жақыпқа келіп:

-Қане Жақып, анау екеуі өз «Махаббаттарын» тапты ғой! Біз не

істейміз? Әңгімені қой, сен менен тәуір әйел таба алмайсың. Екеуміз де

қосылайық-дегенді айтады. Сонымен бұлар да қосылады.

Бір күндері ішіп-жеп қалған Оспанның үйінде көже қатық болмайды.

Ұятсыз бұрынғы Жақыптың әйелі Жақыпқа келіп жағдайын айтып,

изолятор малдан ақшасына мал алады. Жақып ешқандай кедергісіз

адамгершілік жасайды. Осылайша бір ауылда өмір өтіп жатады. Ер

кісілердің арасында қастандық пікір деген болмайды. Баяғы аудандық

партия ком-ң хатшысы отарыста: Анау қатындарын ауыстырған

азаматтар ма?- дейді.

Оспанның жұмыссыз екенін айтып, I хатшы арқылы ондатр

шаруашылығының бастығына тапсыртады: хатшы ондатр

шаруашылығының бастығына: Мына Көпжасар саған бірдеңе айтады,

сен соны орында-дегенде, ол: - мақұл дейді.

Сөйткен Жақыптың соңғы әйелі қосылғаннан соң, бірнеше балалы

болады. Жақыптың бұрынғы әйелі болса, Оспаннан түк те тумапты.

Үлкендері дүниеден өтіп кетіпті. Оспан ізсіз қалса, Жақып үрім-бұтақты,

елге қадірменді жанұяға ие екен. Алла өз лайығын жасапты.

Кімге құлақ асамыз?

“Азатын елдің ұрысы билейді, озатын елдің дұрысы билейді”

(Үкімет басшысына ма, дінге ме?)

185

Бос уақытымда әңгімелесе қоятын адам бола қоймаған соң, газет-

журналды ермек етуді әдетке айналдырып алған да едім.

«Сары ағаш» демалыс үйінде «Айғақ» № 34(76), 5/9/2001 газетін

оқымасым бар ма. Бұл газеттің ойына келгенді баса беретін де әдеті

бар екенін білетінмін. Алдымен, газеттегі тақырыптарға көз жүгірттім:

,,Үмітіңізді үзбеңіз, апа”, ,,Балық басынан шіри ме?” т.б. мақалаларды

оқыдым. Оқыдым да, ойға қалдым: Осы біз кімге құлақ асамыз? Қазақ

деген халық едік. Егемендік алғанымызға он жыл толғалы тұр. Дініміз,

діліміз бар, енді түзелеміз деп, Аллаға шүкірлік те айтамыз. Ел ішінде

болған соң, халық тынысымен таныс болғандықтан, бұл қалай деген

ойға қалады екенсің, оқушым, сіз де осыған көңіл бөліп қараңызшы.

Бәріміз де адамбыз. Оған күманім жоқ. Ал енді адамгершік дегенге

келейік. Бүкіл қазақ халқының діні - Мұсылман діні. Кешегі бір советтік

дәуір дегенде дінге қарсы үгіт те, басқа да әрекеттер де болды.

Егеменді ел болдық, дініміз ділімізге ие болдық деп жүрсек, оның

басшыларының ұстаған бағыты ойлаған адамға күдік тудырарлықтай

халге алып бара ма, қалай? Сенбесеңіз ,,Балық басынан шіри ме?” –ні

оқыңызшы. Дінімізді дұрыс басқара алмады, өзі өнегелі болмады деп,

Рәтбекті ауыстырып еді. Жаңа басшы Ә.Дербісәліні өзі ғалым, араб

тілін игерген, ол елде елші болған, бірнеше дүркін қажылықты жасаған

деп дәріптеп едік. Осы басқаға өнеге көрсету үшін, ол адамның өзі

өнегелі болуы керек те, тәрбие беру үшін, өзі тәрбиеленген болуы керек

екені барлығыңызға да аян.

Ал мұнда ол олай болмай тұр.

Осы біз қазақ халқы, мұсылманбыз дейміз. Солай бола тұрса да,

мұсылмандықтың шарттарын түгелдей орындап жүргеніміз жоқ. Ол ма,

тіпті қазақша сөйлей алмайтындарымыз да баршылық. Енді соны жолға

түсіру үшін тәрбие, насихат осы халыққа ауадай-ақ қажет емес пе? Оны

іске Асырайтын кім деген сұрақ туады. Әрине, ол-басшы. Ол басшы

басынан шіріп жүргенде, не болмақ?!

Осындай жағдай ел басқарушыларының ауылдан бастап, ең

жоғарысына дейін де бар. Ел басқарушы, алдымен, әділет иесі болуы

тиіс те, қатаң тәртібі болуы керек.Ал, ол қалай дейсіз ғой. Бұрында да

орын алып келіп еді, қазір ол тіпті қаптап кетті.Не дейсіз ғой? Ол - пара.

Қазіргі әділетті қаржы шешетін болды. Қызметке орналасудың,

қылмыстық істің шешілуінің де мөлшері болатын “ставка” деген пайда

болған.

Тәртіпке келетін болсақ, сол тәртіпті бұзушының “крышасы” бар.

Сонда қалай болғаны?!

Қазақ деген халық - шыдамды, төзімді халық.Ұнамсыз қылықтарды

айтамыз да қоямыз, “көппен көрген ұлы той” деген мәтелді айтып,

өзімізді өзіміз жұбатамыз. Шерхан Мұртаза айтқан екен:”Мен досымнан

да қорықпаймын, азар болса, сатқындығын жасар. Дұшпанымнан да

қорықпаймын, азар болса,өлтіреді де.Менің қорқатыным -

енжарлық”Бізде сол енжарлық деген басым.

186

Шыдамның да, төзімнің де шегі болса кезек.Бұл жағдай-қуанарлық

жағдай емес.Қараңызшы, жоғарыдағы айтылған газетте (“Үмітіңізді

үзбеңіз, апа”) бір анадан туған егіз бірін бірі өлтірді, жасырды. Анасы

болса, зарылдаған бойы қалды.Осының бәрі егесіздіктің тақсіреті.

Сол басшы дегеніңіз басшылыққа қандай тәсілмен жетті екен

деңізші.Бұған да арнайы шығарып алған айла-тәсіл бар:Ел қалаулысы

деген парламентке депутаттыққа кандидат болу үшін, алдын ала

төлейтін ”Ставкасы”,оған қоса қол қойған жақтаушысы бар құжат

керек.Ал, ол сайлаудан өте қойса,оның үстінен барша халықтан да

тысқары жоғары басшысы-парламент иесі президент бар. Сонша халық

сайлаған парламент тек қана бір президентке жақпай жатса, онда ол

оны тарқата салады.Солай болған уақыт та болған. Сонда халық-

тобыр, тарихты жасаушы халық емес, жеке-дара бір адам болып шыға

келеді.Сол дара басшы күндердің күнінде орнынан тайса, кейінгі болған

басшы аузы қисаймастан кемшілігін тәптіштеп айтып, жамандай

бастайды.Бұған қалай түсінсең солай түсіне бер.Бұл-егесіздік.

Өмір деген НЕ?

«… Адамға ең бірінші білім

емес, рухани тәрбие керек,

тәрбиесіз берілген білім -

адамның қас жауы, ол

келешекте оның барлық

өміріне апат әкеледі» деген

екен Әл-Фараби.

Ойлап отырсаң, адам өмірінің қажеттілік негізгі элементтеріне

Ләпсі, Ұйқы, Күлкі, Еңбек жатады екен.Өсе келе бұларға Ақыл,

Парасат, Қанағат келіп қосылады.Осыдан болмыс (бытьё), жағдай

келіп шығады.Осылардың әрқайсысына жеке-жеке тоқталып, байсалды

талдау жасап көрелік.

Ләпсі - өмір сүрудің басты құралы.Ол ішіп-жеу ғана емес, адам

ағзасында болатын басқа да қажеттілік жолы бар. Бұларға аса

жауапкершілікпен қарауға тура келеді.Еркіне жіберсең, опық та жейсің.

Ұйқы - шаршаған организмді қалпына келтіретін бірден-бір тәсіл.

Ертеректе бір жерден оқып едім, қай кітап екені есімде жоқ, 60 жыл

өмір сүрген адамның 40 жыл өмірі ұйқыға кетеді екен де, 20 жыл ояу

өмір екен. Демалған да жақсы-ау, бірақ өмірді ұйқыға алдыра бергеннің

қажеті жоқ.

Оның аты-жалқаулық.

Күлкі - де адамға қажет сияқты. Адамның өмірін ұзартуға пайдасы