Бастан кешкен, кµз кµрген (СИ)

келдім. Келсем, інімнің қасында бір жолдас баласы бар, екеуі тұр

екен. Маған інім:-Қазір келешек келіңізді көресіз-деді.

Комната жақтан екі қыз да келіп қалды. Бас иіп амандасып болды.

Кинотеатрға қарай бет алдық. Екі қыз алдымызда да, біздер олардан

соң келеміз, тратуарға түгел сыймайтындықтан, солай жүріп келеміз.

- Сол жақта келе жатқаны болашақ келініңіз болады – деді інім. Күн

батып барады, қаракөлеңке басқан. Көшеде ерсілі – қарсылы келе

жатқан халық. Енді тағы сұрағаным ұят болар деп, жаңылып

қалмайын деп-ақ келемін. Алдағылар кейде қарама- қарсы келе

жатқандардың ыңғайына қарай жол беріп, қатарларын ауыстыра

қояды: біресе оң жаққа, біресе сол жаққа ауысады. Мен болсам, көз

жазып қаламын ба деп, бағанағы келініңіз деген қыздың шыққан

жағына сәйкес қолымды жұмумен келемін. Жарық жерге де келдік.

Келіннің дидарын да көрдік. Дұрыс бала екен деген ойға келдім.

Ініміз оқуын бітіріп елге келді. Жұмыс істеп жүр. Анасы өзі

ұнатқан қыздарын баласына мақтауын жеткізіп, алуын қолайттауда.

Бала еш сыр шашпай, жауап қайтармаған күйде қалып жүрді:

Осылардың үйіне бір кегенімде, жеңгеміз баласының көзінше өз

қалағандарын тізбектегендей сараға салып, салмақтады да: - Әй,

бала, сен айтшы, осыларды сен де білесің ғой, ініңе қайсысы лайық?

– деді.

- Бұйырған біреуі болады да,- дедім мен. Ініміз білім көтеру курсына

Алматыға оқуға шақырылды, кетті. Бір күні жеңгеміз бен ағамыз

баласының сол жақта үйленгенін естіпті, біз болсақ құтты болсын

айтыстық. Қарап тұрмай, мен келінді білетінімді айтым. Тағыда

жазғы сессия кезі, Алматыға келдім. Олардың жұбайласқанына

туыстардан алғашқы құтты болсынды тағы да мен айттым.

“Кейнгілерді көріп, қартайғаныңды сонда білесің” демекші, сол

ініміз де, келін де қазір зейнеткер. Ұлды-қызды,келінді, немере сүйіп

отыр. Ағамыз да, женгеміз де дүние салған. Кезінде білсем де,

“Бұйырған біреуі болар” деп, сыр шашпаған едім. Сондағы менің екі

қолымды кезек жұмғандығым кейде есіме түседі.

Сол ініміз 25/VI – 1998 ж. марқұм болды, 64 жаста екен.

Телефон арқылы балам Шиеліден сол күні түсте хабарлап еді,

түнделетіп машинамен жеттім. Мен болсам, бұл кезде Түлкібас

ауданында тұратынмын. Ініміздің денесі 20 рзд (аялдама)

Қасындағы қорымға қойылды.

Бұл болған жағдай маған үлкен ой салды. № 8 дәптерге “Соңғы сөз

орына” деген тақырыпта пікірімді жазып тастадым. Әрине, ол

95

қазірше жартылай құпия сияқты нәрсе. (осы № 8 дәптерден

айрылдым, құрып кеткенде шығар, бірақ ешқайсысы айтпайды.)

20 жылдан кейінгі кездесу

“Жақсы ұстаз – мектептің жүрегі, зор

тұлға. Ол күннің

құдіретті сәулесі сияқты”

Соңғы жылдары Шиелі ауданы, Абай атындағы мен істеген

мектеп бітірушілердің ұстаздарымен, бірге оқыған кластастарымен

кездесіп тұру дәстүрге айналған-ды. Сондай кездесудің бірі-1967-68

оқу жылында бітірушілердің кездесуі еді. Бұл кездесуді

ұйымдастырып та, жоспарлап та жүрген сол оқушылардың өздері.

Бұл жылы мектепте екі 10-класс болғандықтан "А","Б" класс деп

аталатын. Кездесу 6/XI-88 өтті. Бұл жолғы кездесуді бұрынғы

кездесуден басқашалау етіп өткізуді жоспарладық. Бұл-

оқытушылардың ойы. Бітірген түлектер жиналып болған соң,

қоңырау соғылып, әр класс түлектері бөлек-бөлек класстарына енді.

Класс жетекшілері(Алтынбеков Сағандық, Омаров Есіркен)

қолдарына сол кездегі журналдарын тауып алып, класқа әдеттегідей

сабақ өткізуге енді. Бұл сабақ "Тәрбие сағаты деп аталады".

Класс кезекшісі сабаққа кімдер келмей қалғанын хабарлады: 5 шәкірт

келмеген екен. Сол сабақтың 10ª класында қалай өткенін айтайын

деп отырмын. Бұл кластың жетекшісі мен болатынмын. Алдын ала

жылжымалы тақтаға "Семья өміріндегі әдеп жәпе психология " деп

жазып, астын бір сызып қойылған-ды. Одан кейнгі қатарда "Ата-

аналармен қатынас орнатудың өзіндік "қауіпсіздік техникасы"деп

жазылған. Енді класс жетекшісінің сабақ жоспарына келейік:

Сабақтың мақсаты. Берік татү семья құра білудің жолдарын үйрету

және жас семья мүшелерінің өмірінде кездескен қиыншылықтары

болса, оны болдырмауға кеңес беру, ақыл-кеңес дискүссиясын

ұйымдастыру.

Сабақтың барысы. Семья құрған жастардың өмірімен хабардар болу

мақсатында мына сұрақтарға жауап алу:1. Сіздің семьялық

өміріңізде кездескен ең қиын және ең қүанышты жағдай қандай? 2.

Сіздің пікіріңіз бойынша, ұрыс-керіссіз семьяның болуы мүмкін бе?

3. Сұрақтарға жауап алып, оларға қосымша пікір айтушыларды

тыңдап, қорытынды жасау. (класта 18 қыз, 6 ер бала болатын-ды).

96

Алғашқы сұраққа жауапты қыз балалардың бергенін дұрыс көріп,

Ысқақова Бибажардан, Асқарова Шаранаттан жауап алдым. Осы

сұрақтар барысында оқушылардың бәрі де белсенді түрде

араласып, өз пікірлерін ортаға салысты.

Қосымша сұрақтар тастап отырып, мектеп бітірген 24шәкірттің 8-і

жоғары дәрежелі білімді екенін анықтадым. Барлығы да

тұрмыстанған екен. Бұлардың перзенттерінің саны 63-ке жетіпті. Бір

шәкіртіміз қайтыс болыпты (Ахметов Балғабай). Осы кластың

алғашқы ұстазы Смайлова Рахия да дүниеден өткен-ді. Осы

әңімелесіп отыру барысында жаңа сабақты да бастап жібердім:

Тақтаға "Автошегініс", Вознесенский.

Семь-я

Бір өзіндік жеті "Мен" бар-кең ұя.

Мінездері алуан жеті асаудай,

Тартар жасыл сыбызғысын баса алмай

Сегізінші болып өзім кеткенге

Ұқсап кейде түс көремін көктемде

(Бұл жылжымалы тақтаға алдын – ала жазылған – ды)

Сабақты жалғастырып, бір ауыз өлеңнің мәнін «Сегізінші» .... «өзім»,

- дейді Вознесенский өзінің көп қырлы, алуан сырлы екендігіне

мегзеп. Ал, бзідің әрқайсымыз бір – біріне ұқсамайтын бірнеше

рольді ойнауға тура келеді: Мен – осы үйдіңқызы (ұлы); немересі,

біреудің әпкесі (қарындасы), ағасы(інісі), әйелі (ері), шешешсі (әкесі),

келіні (күйеуі), енесі (қайын атасы) т.б. Ал, алыс - жақынды айтсақ,

бұл бұдан да көбейе түседі. Осыған орай тұр – түсіміз, мінез –

құлқымыз да алуан түрлі. Ал енді осы семьяның татулығын бұзбай,

бақытты өмір жүргізу деген үлкен творчество, яғни кіші – гірім

мемлекеттік басшылық. Семьяда әйел басты орын алады. Ол –

семья ұйтқысы. Солай ұлық бола тұрып, ол нәзік те, кішік болуға

тиіс.

2. Өмір тәжірибесінен Балько семьясы туралы әңгімелеймін: ерлі –

зайыпты Балько семьясында әйелінің де, ерінің де жастары

шамалас қарт аналары бірге тұрады. Екеуін де егіз сәбидей қатар

екі ағаш төсекке бір бөлмеге орналастырған. Жас баланы қалай

күтсе,екеуінің де күтімі бірдей т.б.

3.Әдетте ер жынысты жан сотқарлау келсе, әйел жынысты

кешірімділікке, мейірімділікке жақын. Әйелге кеңес: «еріңе деген ашу

кернесе, ашуға жол бермей, ыңыдап ән сал немесе үндемеуге,

жауаптасып жатпауға тырыс».

«Ащы не, тәтті не, қатты не, жұмсақ не?» (тіл). «Жақсы әйел жаман

ерді үй жасайды; жібекті түте білмеген жүн етеді», идеясын

әңгімелеу.

4. Семья өміріндегі ата –аналармен қатынас орнатудың өзіндік

«қауіпсіздік техникасы» туралы ережелерді конспектілету:

1 – ереже. Жұбайыңның ата – анасына өз ата – анаңдай қара, солай

қарауға тырыс. Үйткені қиын жағдайда бірін – бірі кінәлаушылық

97

кезінде өз көрінісін көрсетпей қоймайды.Екі – жақты ілтипаттылық –

жұбайлық сүйіспеншіліктің нығаюының кепілі.

2 – ереже. «Сенің әкеңе, шешеңе ұқсап » деген сияқты, туысың

ондай, мұндай сияқты сөзді қолданудан аулақ бол!

3 – ереже. Арадағы қатынастардан жаңылыстар мен кемшіліктер

іздемей, бір – біріңе пайда келтірерлік желеу іздеу қажет. Жанұяның

ересек мүшелерінің жасын, тәжірибесін, білімін сыйлауды естен