Легенда пра шыпшыну

— Не зможа воля мая ад закляцця кветкі-вечнасці яе засланіць, а толькі ты тое зможаш, — зноў, як некалі, прамаўляе мне Дзіў.

І толькі цяпер зведаў я вашую цёмную бясконцую спагаду, ноч, ветах і воўк. Толькі вы здольны бясконца верыць у таго, хто памыляецца. Ісці за ім, нябачныя і нячутныя, каб не збіўся ваш абраннік з дарогі. І зноў, як некалі даўно, вы гаворыце мне, каб верыў я свайму сэрцу. Бо толькі яно адно трымае яе.

Я зноў пытаюся, не могучы, як і тады, супакоіцца:

— Як мне перамагчы такое закляцце, Дзіў? Як можа перамагаць боскае жаданне смяротны?

— Як ноч перамагае дзень, як дзень перамагае ноч. Чарадзей ночы, няўжо ты ніколі не навучышся верыць?

— Я веру табе, Дзіў, як верыў тады, калі ты казаў.

«Таемнае імя яе знайдзі-адшукай. Пакуль будуць ведаць ноч, ветах і воўк таемнае імя тое, не стане чараўніца кветкай. Адно ведай ты, блізкі мне дзіўны-непрадказальны, як вымавіш ты імя таемнае светлай чараўніцы, у той жа момант споўніцца закляцце».

— Я не вымаўлю яго, Дзіў. Не вяшчуй таго, мудры.

Малю цябе, цёмная ноч, малю цябе, яснае сонца, каб спраўджанае няспраўджаным зрабілася. Малюся пра цябе, светлая чараўніца. Смуткуе ды шукае цябе ў свеце белы воўк, плачуць пра цябе тужлівыя хмаркі. Не супакоіцца самотны ветах, ідзе па тваіх слядах, гневаюцца імклівыя вятры, нясуць над зямлёй твае чары, толькі хіба можна спраўджанае зрабіць няспраўджаным.

І гнеўна паліць мяне яснае сонца:

— Нашто памяць цёмную, памяць Дзіваву паклікаў-пабудзіў?

І нясуць сонца, вятры і хмары слова сваё светлай чараўніцы. І магу я бачыць яе вачыма свет.

— Цёмная ноч шукае цябе, — казала мне пранікліва яснае сонейка.

— А з ёю ветах самотны, — дадалі мне імклівыя вятры.

— А з імі воўк белы, драпежны, — казалі мне тужлівыя хмаркі.

— Не змагу я цябе захінуць ад цёмнай ночы, — хавалася ў хмары яснае сонейка.

— Не зможам мы прагнаць самотны ветах, — рабіліся цішшу імклівыя вятры.

— Не зможам мы збіць са следу белага ваўка, — расплываліся па небе тужлівыя хмаркі.

Хто ж можа быць мацнейшым за гэтую ноч, ветах ды ваўка, як не ты, сонейка, як, не вы вятры, як не вы, хмаркі.

— Толькі ты, — палымнее яснае сонца.

— Толькі ты, — свішчуць імклівыя вятры.

— Толькі ты, — шэпчуць тужлівыя хмаркі.

Мовяць зладжана сонца, вятры і хмаркі:

— Можам мы рабіці цуд, можам мы ствараці дзівы. Толькі не можам зрабіць так, каб адкрылася табе цёмнае начное сэрца. Як учыніцца тое, уздыміцца-расквітнее на зямлі тваё незвычайнае зернейка. І знікне, нібы ніколі яго не было, страшнае закляцце.

— Сонца яснае, вятры імклівыя, хмаркі тужлівыя, няўжо сэрца цёмнае, начное, зрабіці тое можа?

— Цуд найвялікшы — сэрца чалавечае. Толькі яно дабрыню творыць. Не ўладныя мы над ім.

— Няўжо не зробіць таго маё светлае сэрца? Няўжо яго мала?

— Вялікія твае чары, моцныя, добрыя. Толькі нікога не абмінае незвычайнае зернейка, непрадказальнае яно, неспазнанае. Жыве яно ў сэрцах лепшых, харошых. Абуджаюцца сэрцы — і творыцца дабрыня, робяцца цуд і дзівы.

— А калі маўчаць сэрцы.

— Без сэрцаў маўчаць і чары, няма ані цудаў, ані дзіваў. І цяжка тады ў свеце людскім.

Мовяць мне сонца, вятры і хмаркі:

— Не бойся цёмнай ночы, што шукае цябе. Не мае яна ўлады над тваімі думкамі. Не хавайся ад ветаха самотнага. Не можа ён наслаць на цябе свае чары. Не ўцякай ад ваўка белага. Не зачэпіць ён цябе. Толькі дзіўны-непрадказальны табе страшны.

— Сонца яснае, вятры імклівыя, хмаркі тужлівыя, адкажыце мне, чым страшны той дзіўны-непрадказальны?

— Не маем права падказаць. Не маем моцы разгадаць. Знайдзі падказку сама, разгадай сама, чараўніца.

— Не разгадаць мне цёмнай ночы, не спазнаць таямніцу самотнага ветаха, не ўгадаць думкі белага ваўка.

Мовяць трывожна сонца, вятры і хмаркі: 

— Дзіўны-непрадказальны разгадаў цёмную ноч. Дзіўны-непрадказальны спазнаў таямніцу самотнага ветаха, дзіўны-непрадказальны ўгадаў думкі белага ваўка. Дзіўны-непрадказальны ведае пачуцці твае, а хутка ўведае таемнае імя тваё, чараўніца.

— Сонейка яснае, вятры імклівыя, хмаркі тужлівыя, не хачу я ісці ў ночку цём­ную, не люблю ветаха самотнага, баюся ваўка драпежнага. Шлях да ратавання мне падкажыце.

— Ідзі да дрэва мудрага, высокага. Таго, што толькі адно ва ўсім белым свеце. Там і ратаванне тваё, там і згуба, чараўніца.

— Сонейка яснае, вятры імклівыя, хмаркі тужлівыя, а ці будзе ля мудрага дрэва той, каго ноч, і ветах, і воўк прызналі сваім?

— Спытайся ў ночы, спытайся ў ветаха, спытайся ў ваўка. Спытайся сама, чараўніца.

Лятуць мае словы ў свеце.

І адказ шле мне цёмная ноч:

— Хочаш ведаць, ці будзе ля мудрага дрэва той, каго я прызнала сваім, дык сама спытай у яго. У цемры пачуе ён цябе.

І адказ шле мне самотны ветах:

— Хочаш ведаць, ці будзе ля мудрага дрэва той, каго я прызнаў роўным сабе, дык сама падыдзі да яго. Знойдзеш яго па маім святле.

І адказ шле мне белы воўк. Чуецца ў ягоным драпежным выцці:

— Хочаш ведаць, ці будзе ля мудрага дрэва той, у кім я пазнаю сябе, дык сама ў вочы яму паглядзі. Панясу вас абодвух на сваёй спіне дарогай і бездаражжам.

Не паеду я на тваёй спіне, воўк драпежны, не выйду я болей у тваё святло, ветах самотны, не пайду я праз твае жахі, цёмная ноч.

— Крокі твае мне чутныя, — насміхаецца белы воўк.

— Сляды твае мне бачныя, — кпіць самотны ветах.

— Чары твае я заўжды адчуваю, — грозіць цёмная ноч. — Не пройдзеш ты праз нас да высокага мудрага дрэва. Не знойдзеш ты без нас высокае мудрае дрэва. Не адшукаеш ты без нас ратавання свайго ля высокага мудрага дрэва.

Збег некуды белы воўк, схаваўся ў хмары самотны ветах, сплыла цёмная ноч да пары да часу. Сонейка яснае, вятры імклівыя, хмаркі тужлівыя, не пакіньце мяне, не пакіньце.

І адказ шлюць мне сонца яснае, вятры імклівыя і хмаркі тужлівыя:

— Не можаш ты пайсці да дрэва мудрага высокага за сонцам ды сонечнымі пуцявінамі, за вятрамі ды па слядах вятроў імклівых, за хмаркамі ды па сцяжынках хмарак тужлівых. Закрыты табе шлях той. Не толькі сонца да дрэва мудрага прыходзіць. Спавівае-ахінае яго цёмная ноч. Не толькі вятры імклівыя галіны яго калышуць. Гайдаецца на галінах яго самотны ветах. Не толькі хмаркі тужлівыя росяць яго сваімі слязьмі. Вартуе дрэва мудрае высокае воўк белы, драпежны. Там шукае дзіўны-непрадказальны таемнае імя тваё. Як знойдзе ён імя тваё таемнае, чарадзейнае, дык учуе твае крокі белы воўк, убачыць твае сляды самотны ветах, пацягнецца да тваіх чараў цёмная ноч. І паўстане тады на тваім шляху дзіўны-непрадказальны.

Рэхам лесуноў ды вадзянікоў смяецца мне цёмная ноч:

— Шукае імя тваё таемнае мой найлепшы. Павер у яго, як веру ў яго я.

Ценямі вольхаў ды асін смяецца мне самотны ветах:

— Адшукае дзіўны-непрадказальны імя тваё таемнае. Буду берагчы-хаваць як найдаражэйшы дарунак тваю таямніцу.

Шлях мне перабягае, смяецца з мяне белы воўк:

— Не бойся мяне. Панясу цябе на сваёй спіне далёка-далёка. Адно азавіся-адгукніся.

Не ўсміхаецца мне яснае сонца, не шлюць мне прывітання імклівыя вятры, плачуць, плачуць над светам тужлівыя хмаркі.

Кліча мяне дзіўны-непрадказальны ў цёмную ноч. Кліча пад ветахава святло. Пасылае белага ваўка, каб хутчэй прынёс мяне. Не магу адмовіцца ад чарадзейнага імя свайго. Не магу не паслухаць. Не магу не прыйсці. Хутка імчыць праз ноч белы воўк. Загарнулася ты ў хмары, яснае ласкавае сонейка. Калі ж прагоніш цёмную ноч? Знікла ты ад мяне. Сышлі вы за свет, імклівыя вятры. Калі ж запалоніце самотны ветах шэрымі хмарамі? Схаваліся вы ад мяне. Заліліся вы слязьмі, тужлівыя хмаркі. Калі ж змыеце-схаваеце мой след ад белага ваўка?

— Не адкажа табе болей гарачае сонца, не азавуцца табе болей віхурныя вятры, не пачуюць цябе болей шэрыя-плакучыя, — смяюцца з мяне ноч, ветах і воўк. — Цяпер ты наша, наша, наша.

Не ваша!..

І знікае тады ў карагодзе асенніх лістоў лясная сцяжынка. Знікае, такая барвовая, такая мяккая. І хочацца бегчы па ёй. Бегчы, каб не зважаць на самотныя дрэвы, праз галіны якіх сочыць за тобою халодны ветах. Хочацца бегчы праз ноч, у якую скрушна лятуць лёгкія асеннія лісты. Лятуць ды не прасвятляюць яе, маленькія зямныя зоркі. Хочацца бегчы і не азірацца, калі не твае хуткія крокі трывожаць амаль бязгучным шоргатам асенні спакой. Адвечны, як ветах, велічны, як ноч.