Пераправа (на белорусском языке)

Мiкола Лупсякоў

Пераправа

I

Маёр Плешчавеня пацiху пастукаў па бярвеннях прыкладам аўтамата i шэптам аддаў батальёну загад рыхтавацца да пераправы. Ён першм ўзышоў на плыт, што быў схаваны ў затоцы яшчэ з учарашняга вечара. За iм рушыў i батальён - па адным, па два ўзбiралiся на плыт. Пры святле зорак маёр, што стаяў збоку i быў нечым нездаволены, прапускаючы паўз сябе байцоў, бачыў блiзка пахмурыя, аброслыя i такiя ж нездаволеныя твары. Гоп-гоп! - нехта сарваўся ў ваду. Гучны ўсплёск i мiжвольнае "ах!" - ад неспадзяванасцi. У вадзе, побач з плытом, забоўтала нагамi цёмная здань пехацiнца - выцягнуўшы ўгору рукi, яна трымала над сабою самае каштоўнае для сябе - зброю. Плешчавеня адразу пазнаў камсорга Мiкалая Забiлу. I праз тое, што ў вадзе апынуўся камсорг - яго першы памочнiк у цяжкi час, - Плешчавеню зрабiлася да крыўднага балюча.

- Лажыся! - прахрыпеў маёр i сам адразу расцягнуўся на плыце, а ўслед за iм i iншыя. Толькi камсорг астаўся нерухома стаяць у вадзе з выцягнутымi ўгору рукамi, у якiх ён сцiскаў аўтамат.

З шэлестам i як бы з сiпеннем узвiлiся над ракой дзве жоўтыя ракеты, асвяцiўшы наваколле, i на тым баку затахкаў кулямет. Маёр нават бачыў зялёныя частыя ўспышкi са ствала i намагаўся як мага дакладней запомнiць тое месца, дзе яны цяпер вiдаць. Забiла стаяў у вадзе з выцягнутымi рукамi, баючыся зварухнуцца, нават дыхнуць, i ўбё больш бляднеючы. Пад жоўтым святлом ракет здавалася, што яго твар з шырока расплюшчанымi вачыма нават зелянее. Ён стаяў у такiм месцы, дзе зараснiкi чароту расступiлiся, i быў добрай мiшэнню, калi толькi яго заўважаць. Ракеты патухлi, а кулямёт не сцiхаў, i Забiла адразу здагадаўся, што пад грукат стрэлаў самы зручны момант выбрацца з вады. Намацваючы дно, ён падаўся да плыта, а потым пачаў узбiрацца на яго. Плетчавеня, азiрнуўшыся, задаволена i нават не без гонару хмыкнуў. Нейкi час ззаду яго чуцён быў шэпт, а потым усё сцiхла. Загрымелi артылерыйскiя залпы. Маёр Плешчавеня нервова кусаў губы: баявая, вельмi рызыкоўная i вельмi адказная справа ў самым пачатку пачыналася няўдала, i ўсё з-за аднаго, нават i не вельмi каб моцнага, усплёску вады.

Стаяла цёплая веснавая ноч - адна з многiх баявых начэй. Але гэта была i асаблiвая ноч: батальён Плешчавенi першы павiнен быў фарсiраваць раку, выбiць ворага з заходняга берагу i замацавацца на iм. Батальён - так значылася ў штабах палка i дывiзii. У сапраўднасцi ж гэта былi рэшткi яго - не больш за паўсотнi байцоў. Добрая палова iх была з папаўнення, з рэштай Плешчавеня прайшоў цяжкi баявы шлях ад Курскай дугi. Камсорг Забiла быў прысланы ў батальён усяго некалькi дзён назад i ўпершыню ўдзельнiчаў у сур'ёзнай справе.

Нарэшце кулямёт сцiх. Аднак Плешчавеня не падаваў голасу, i байцы не падымалiся. На тым беразе зноў заскакаў сiнi агеньчык i зноў затахкала. Сцiхла, а потым i яшчэ раз. I яшчэ раз загарэлiся ракеты, але не пад грукат зброi - у цiшынi.

Рака маўклiва несла свае воды. Яна ў гэтым месцы была нешырокая - усяго якiх сто пяцьдзесят метраў. Але прыкладна кiламетры праз два адсюль справа ведаў Плешчавеня - на беразе асталiся трупы нашых байцоў, што былi паспрабавалi перабрацца па вадзе днём, з ходу. Гэта адбылося суткi назад, i за гэтыя суткi гiтлераўцы паспелi добра ўмацавацца, падцягнуць што-нiшто з тылу. Цяжкiя сталi цяпер гэтыя сто пяцьдзесят метраў.

А ззаду, дзе сцiхлi стрэлы, паляўнiчы i рыбалоўны слых Плешчавенi ўлавiў знаёмую гамонку начных птушак на паплавах.

Каму i што рабiць на тым беразе - гэта даўно было размеркавана, але цяпер той бераг здаваўся маёру недасягальнай марай. Ён нават спалохаўся гэтага свайго настрою, але бераг, з якога толькi што тахкаў кулямёт i ўзляталi ў неба ракеты, пачынаў выклiкаць у душы пачуццё дарэмнай самаахвярнасцi. Плешчавеня сцiснуў кулакi, i вочы яго ў цеменi ўпыхнулi ўпартымi агеньчыкамi: ён змагаўся сам з сабою, са слабасцю, якая раптам пачынала падступацца. Ён рабiў усё, каб вярнуць сабе нядаўнюю ўпэўненасць, бо ад яе залежала ўсё.

I чым больш во так сцiшана ляжаў у чаротах на бярвеннях плыта яго батальён, а на тым беразе заспакоена маўчалi, тым больш спакайнеў i сам Плешчавеня.

Яму падабалася, што над ракою панавала цiшыня, хоць ляжалi яны больш за гадзiну, i ў думках ён ганарыўся камандзiрам палка, якi хоць i астаўся далекавата адсюль, аднак нiбыта быў разам з iм i таму гэтак жа, як i ён, разумеў становiшча.

Маёр уздрыгнуў. Справа, далёка за заваротамi ракi, адразу ўзнялася шалёная стралянiна i пакацiлiся глухiя крыкi. Гэта байцы другога батальёна, падтрымлiваючы Плешчавеню, выклiкалi агонь на сябе.

Плешчавеня толькi варочаў галавой, прыглядаючыся i прыслухоўваючыся. За некалькi кiламетраў адсюль над ракою загаралiся i тухлi ракеты i трасiры ўвесь час праразалi цемень. Тут жа панавала ранейшая цiшыня.

Маёр паклаў перад сабою аўтамат i загадаў адпiхвацца ад берага. Нiхто не падняўся на плыце. Нават тыя, што трымалi ў руках даўгiя шасты, працавалi iмi седзячы. Плыт марудна павярнуўся, выплыў на чыстае месца. Яшчэ некалькi метраў - i вось ужо наперадзе толькi рака. Не больш за сто пяцьдзесят метраў. Маёр падлiчыў, што прыкладна праз чатыры хвiлiны немцы выпускаюць па ракеце. Плыт крануўся якраз тады, калi ў небе патухла апошняя ракета. Пакуль ён выходзiў з завадзi, прайшла хвiлiна. Цяпер за якiя тры хвiлiны трэба было праплысцi аж сто пяцьдзесят метраў. А што будзе, як ворагi асвецяць раку раней? I Плешчавеня шэптам прахроп:

- Хутчэй, хутчэй!

Гэтага i гаварыць не трэба было. Байцы з шастамi працавалi ўмела i шпарка. Вось плыт ужо вынесла на сярэдзiну ракi, вось ужо зачарнеўся наперадзе лазняк, а за iм i ўзгорак. Цяпер усё залежала ад лiчаных секунд. Плешчавеня нервова ўглядаўся ў лазнякi, што ўвесь час наблiжалiся. Блiзка булькатала плынь, варушылася спiна салдата, што напружана працаваў шастом.

Плыт з шумам урэзаўся ў лазовыя кусты, што танулi яшчэ ў вадзе. Без нiводнага стрэлу, без крыку - пры поўнай цiшынi!

- За мной! - прашаптаў ён, але так, каб усе чулi, i скочыў, як яму здалося, на зямлю, але ў сапраўднасцi па каленi ў ваду.

Успыхнула ракета над галавою - i супрацьлеглы бераг, рака, плыт i ўвесь яго батальён сталi адразу ясна вiдаць. Нехта спалохана крыкнуў наперадзе па-нямецку, нейкi момант Плешчавеня нават чуў кароткi бег, што аддаляўся, i адразу ж за гэтым крыкi, стрэлы i ўзрывы гранат скаланулi паветра.