Страсцi па Аwдзею
Страсцi па Аwдзею читать книгу онлайн
Канфлікт у драме Бутрамеева — паміж філасофіяй селяніна-працаўніка і сілай руйнавання, якую ўвасабляе сталінская калектывізацыя. Аўдзей, аднаасобнік на хутары, трымаецца спрадвечнага, традыцыйнага ўкладу жыцця. Галоўная крыніца яго дабрабыту — праца: цяжкая, катаржная, але самаахвярная і сумленная. І неадольнае жаданне селяніна мець кавалак уласнай зямлі, гаспадарыць на ёй, мець плён ад працы, быць гаспадаром лёсу. Уладзімір Бутрамееў паказвае прывязанасць Аўдзея да зямлі як абсалютна натуральнае чалавечае пачуццё. Гісторыя раскулачвання Аўдзея падаецца як ачышчальная пакута, як ахвярніцкі акт — адсюль і евангельская назва пьесы.
Внимание! Книга может содержать контент только для совершеннолетних. Для несовершеннолетних чтение данного контента СТРОГО ЗАПРЕЩЕНО! Если в книге присутствует наличие пропаганды ЛГБТ и другого, запрещенного контента - просьба написать на почту [email protected] для удаления материала
Аўдзей(са злосцю, з пагрозай). Пасваталіся! Вось табе і пасваталіся, з’ездзілі!
Жабрак прыслухоўваецца, уся сям’я і Андрэй глядзяць на бацьку з увагай і надзеяй.
(Працягвае з той жа злосцю, як бы сам сабе.) Гэта ён Аўдзею адмовіў! Ён мне па пуп (паказвае рукой ад падлогі) — і ён мне адмовіў. Ах ты… (Звяртаецца да сваіх.) Абыдземся! Мы не прападзём! Мы пражывём! Нічога! Наша ўсё цэла засталося, бедаваць няма чаго, у нас не прапала! Паглядзім, як ён сваіх усіх выдасць, каго ён лепшага знойдзе. Мы-то сабе дзеўку найдзем, гэтага шчасця хапае, толькі бяры! А ён… Паглядзім! Аўдзею адмовіць! Гэтак з хаты выгнаць, як жабрака якога. Я ета не забуду! Гэта яму проста так не мінецца. Унукі памятаць будуць.
Жабрак. Эх, Аўдзей, злом не пражывеш. Я ж казаў табе, паслухай…
Аўдзей(перабівае). Замоўкні, а то выганю да д’ябла на вуліцу, сядзіш на чужой печы, яшчэ і рот раскрываеш. (Да сваіх.) Кладзіцеся спаць, нечага сядзець!
Усе разыходзяцца, застаецца толькі Андрэй. Жабрак накрываецца кажухом.
Андрэй. Яна хацела за мяне. Яна хацела!
Аўдзей. Сам бачыў, што хацела! Бацька ўсё!
Андрэй. I бацька быў не супраць мяне!
Аўдзей. Як гэта не супраць?
Андрэй. Я з ім размаўляў тыдзень назад!
Аўдзей. З Зуйком? Сам? Без мяне?!
Андрэй. Я як бы гэтак… Вам я даўней гаварыў, калі б вы што супраць, то я б і нічога. А то… Я сена вазіў, а ён з лесу ішоў. Я яму і кажу: «Добрыя ў вас, дзядзька Пятрок, дзеўкі, хоць на базар вывозь». А ён: «Гэтакі тавар нікому не патрэбен, няма сэнсу на базар вазіць, не прадасі». А я: «А калі б знайшоўся пакупнік і на гэтакі тавар?» А ён і гаворыць: «Гэтакаму пакупніку я б яшчэ і прыплаціў, асабліва калі хлопец талковы, гэткі, як ты, то нядрэнна б і прыплаціў, не пашкадаваў бы, не глядзі, што не багата жыву, а дачку выдам па-людску, так што пакупнік той пакрыўджаны не застанецца». Значыць, не супраць ён быў! Не супраць!
Аўдзей. Ты ж чуў сваімі вушамі!
Андрэй. Не можа гэтага быць! Мо перабіў хто?
Аўдзей. Дык што ж рабіць?
Андрэй. Верка пойдзе за мяне!
Аўдзей. Як гэта пойдзе, калі бацька не пускае?
Андрэй. Скажу — і пойдзе. Пражывём без пасагу!
Аўдзей. Пасаг там не багаты, сам ведаеш. За дзеўкай пасаг — рукі ды розум, каб не толькі ў валасах, ды каб гаспадыняй была. Хаця, калі ёсць што ўзяць, яно нічога не лішняе, у гаспадарцы спатрэбіцца. Ды як жа без бацькі. Без бацькі нельга.
Андрэй. Яна ні за каго другога не пойдзе!
Аўдзей. Дзеўку хто возьме, за таго яна і пойдзе.
Стук у дзверы. Уваходзіць Вера.
Верка!
Верка. Андрэй!
Яны ідуць насустрач адзін аднаму, але спыняюцца і глядзяць на Аўдзея.
Аўдзей. Э-э, ты што ета, дзеўка?
Верка. Дзядзечка Аўдзей, не праганяйце! Утаплюся!
Уваходзіць Варвара.
Аўдзей. Вось табе і на!
Верка. Не праганяйце! Дахаты назад не вярнуся. Утаплюся!
Кідаецца Аўдзею ў ногі, плача. Варвара падымае яе.
Аўдзей. Без бацькі… Гэтак нельга…
Андрэй дапамагае маці, удвух яны падымаюць Веру. Вера плача, паўтарае: «Дзядзечка Аўдзей! Утаплюся! Не жыць! Не вярнуся!» — прыціскаецца да Андрэя. Андрэй абдымае яе.
Ну-ну-ну… бач ты іх! Потым бяды не абярэшся. Варвара, пакладзі яе разам з дзеўкамі. Заўтра паглядзім. З бацькам усё роўна размаўляць прыйдзецца.
Варвара выводзіць Веру.
(Грозна). Ты што, можа, паспеў дзеўцы пуза прычапіць?!
Андрэй. Што ты?!
Аўдзей. Можа, Зуёк што западозрыў ды раззлаваўся, таму гэтак усё і атрымалася?
Андрэй. Калі б гэткае западозрыў, то з хаты б не гнаў.
Аўдзей. I то праўда. Сам бы следам віўся.
Андрэй. Не хоча ён, ну дык і не трэба, а мы пажэнімся, нам жыць, не яму.
Аўдзей. Ну-ну! Бач ты яго! Ад бацькі адмахнуцца хочаш!
Уваходзіць Варвара.
Варвара. Дзеўка нядрэнная, уважыцельная.
Аўдзей. I ты ўжо — баба за бабу. Тут справа не жарт, зусім не жарт!
Варвара. I маці яе не супраць.
Аўдзей. Маці ў хаце слова не мае. Не проста ета ўсё. Паглядзім заўтра — нехта ж прыйдзе следам за ёй.
Адчыняюцца дзверы, уваходзіць сват.
Сват. Добры вечар, сваты. Іду, гляджу, вароты не зачынены, у хаце святло, дай, думаю, зайду.
Аўдзей. Праходзь, сват. (Андрэю.) Ідзі пазачыняй, а то кінулі ўсё. (Свату.) Сядай за стол, сват! Эй, Варвара!
Андрэй выходзіць, Варвара ставіць на стол талерку з салам, бутэльку гарэлкі. Сват і Аўдзей сядаюць за стол. У свата ў руках абрэз.
Што гэта ты пры аружжы?
Сват. Ат, хадзіў да нашых. Забраў у сына. Малады, яшчэ што з дуру, мала які выпадак…
Аўдзей. Які выпадак?
Сват. Цяпер кожны дзень выпадак. Не тое, дык гэта. А ты што, нічога не чуў?
Аўдзей. А што мне чуць?
Сват. Засяданні…
Аўдзей. Ад засяданняў хлеб не вырасце. Мяне засяданні не цікавяць. Каму трэба, хай сабе…
Сват. Хлеб-то не вырасце… Толькі засяданні гэтыя, ведаеш пра што? Пра кулакоў…
Аўдзей. Мяне гэта не цікавіць.
Сват. Затое іх цікавіць.
Аўдзей. Хто?
Сват. Той, у каго гаспадарка спраўная. А таму абрэз у сына і забраў. Сунуцца — а ён, хто яго ведае, а за зброю не адмолішся потым, і ў калгасе не выратуешся. У Сібір… Лепш гэты абрэз у рэчку выкінуць, далей ад бяды. А ты б пацікавіўся, не лішне…
Аўдзей. Пра што?
Сват. Пра засяданні… Там у іх спіскі…
Аўдзей. Мне да гэтага справы няма…
Сват. Яно-то так. Толькі людзі кажуць… Чуткі розныя, быццам, разумееш…
Аўдзей. Якія чуткі?
Сват. Кажуць… Хто іх ведае, ці праўда…
Аўдзей. Што ты цягнеш, кажы!
Сват. Быццам ты ў етых спісках…
Аўдзей. Я?!
Сват. Ягор Вуеўскі ў іх каміцеце… П’яны і казаў, быццам цябе… могуць раскулачыць…
Аўдзей. Як гэта раскулачыць?!
Сват. Вядома як… Прыйдуць, коней забяруць…
Аўдзей. Як гэта забяруць? Маіх коней? Я ж не аддам!
Сват. Яны пытаць не будуць… У каго больш аднаго каня — забяруць. I кароў забяруць.
Аўдзей. Маіх кароў?
Сват. I зямлю забяруць.
Аўдзей. Зямлю? Дык хто ж ета ім дасць забраць?
Сват. А калі супраць — сашлюць у Сібір.
Аўдзей. За што?
Сват. За тое, што ты супраць…
Аўдзей. Дык як жа я не супраць, калі яны грабіць мяне прыйдуць?!
Сват. Гэта не грабіць, гэта — прапрыяцыя.
Аўдзей. Як хочаш называй, я нажыў, а яны адбяруць?! За што? Што я, супраць улады ці падаткі не плачу? За што ета мяне?
Сват. Таму, што ты не бедната. У беднаты каміцет.
Аўдзей. Гэта — не мая справа, каміцеты. Я мужык, я ару, сею, я свайго не аддам!
Сват. Забяруць. Толькі тады выратуешся, калі сам усё аддасі. Уступі ў калгас. Аддай коней, кароў, зямлю, тады чапаць не будуць. Я да сына за гэтым і хадзіў, каб навучыць, каб запісаўся, — толькі гэтак выратуешся!
Аўдзей. Ні ў які калгас я не запішуся! Я сам сабе гаспадар!
Сват. Тады раскулачаць. Горш будзе. Людзі казалі, што ў суседняй воласці…
Аўдзей(перабівае). Ты гэты абрэз куды нясеш?
Сват. Выкінуць у рэчку. Каб далей ад граху.
Аўдзей. Прадай яго мне!
Сват. Навошта ён табе?
