Страсцi па Аwдзею
Страсцi па Аwдзею читать книгу онлайн
Канфлікт у драме Бутрамеева — паміж філасофіяй селяніна-працаўніка і сілай руйнавання, якую ўвасабляе сталінская калектывізацыя. Аўдзей, аднаасобнік на хутары, трымаецца спрадвечнага, традыцыйнага ўкладу жыцця. Галоўная крыніца яго дабрабыту — праца: цяжкая, катаржная, але самаахвярная і сумленная. І неадольнае жаданне селяніна мець кавалак уласнай зямлі, гаспадарыць на ёй, мець плён ад працы, быць гаспадаром лёсу. Уладзімір Бутрамееў паказвае прывязанасць Аўдзея да зямлі як абсалютна натуральнае чалавечае пачуццё. Гісторыя раскулачвання Аўдзея падаецца як ачышчальная пакута, як ахвярніцкі акт — адсюль і евангельская назва пьесы.
Внимание! Книга может содержать контент только для совершеннолетних. Для несовершеннолетних чтение данного контента СТРОГО ЗАПРЕЩЕНО! Если в книге присутствует наличие пропаганды ЛГБТ и другого, запрещенного контента - просьба написать на почту [email protected] для удаления материала
Аўдзей. Сумленне? У цябе сумленне? Каб твой бацька пачуў! Ах ты, гад, заб’ю, сволач!
Аўдзей штурхае мужыка, той падае, у Аўдзея ў руках з’яўляецца пуга, ён б’е мужыка, збоку выскоквае сабака, Аўдзей крычыць: «Ату, ату!», гоніцца за мужыком, мужык уцякае. Сям’я моўчкі есць за сталом, як бы нічога не заўважаючы. Жабрак стаіць на печы, падняўшы ўверх абедзве рукі.
Жабрак. Госпадзі! Колькі злобы ў людзей, колькі злобы, нянавісці, хужэй звяроў! Госпадзі, а што чалавеку трэба? Акрайчык хлеба, цяпло, ды каб не гналі. Госпадзі!
Бацька Аўдзея(стаіць перад іконай). «Госпадзі, не пакінь мяне, атхадзяшчаго в мір ночы сей, не дай дземану насільствам абладаці мною, наставі мяне на пуці спасенія быць дастойну саздацеля… Прыйдзі незрыма і вселіся в нас і ачысці душу маю акаянную і астанаві ад прэступленія, но охрані ад варварства і разбоя…»
Карціна чацвёртая
Тая ж сялянская хата. Стол, печ, бачны іконы. Шырма, за каторай спяць. Вера Зуйкова нешта шые разам з сяброўкай Таняй. Збоку — яе малодшая пяцігадовая сястра перабірае фасолю.
Танька. Выйшла ўчора ад цябе, іду, а яны з гармонікам, паселі на бярвеннях каля Фядосіка. Дык Кацька ўжо каля Пецькі, і гэтак увіваецца, гэтак увіваецца, а ён — хоць бы што. Дык так адна да хаты і пайшла. Бястыжая…
Верка. А Пецьку можа абкруціць. Ён ціхі, во паглядзіш. Папомні мае словы.
Танька. А во паглядзім — не!
Верка. Як летась — Валька Сіўцова — круцілася каля Федзькі, ды замуж і выскачыла.
Танька. Параўнала — Валька Сіўцова. Там ёсць на што паглядзець, а то — пігаліца. Прыдумала, што яна прыгажуня, а ў самой нос доўгі, як лядзяш. I бястыжая…
Верка. Ведаеш, я раней таксама гэтак думала — бястыжая, бястыжая… А цяпер неяк падумала — а калі б што паміж намі з Андрэем…
Верка азіраецца на сястру, тая ўважліва прыслухоўваецца, але, заўважыўшы Верчын погляд, паспела адвярнуцца і зрабіць абыякавы выгляд.
(Цішэй.) Калі б што — нічога не пабаялася б зрабіць. Што б хто ні казаў. Цяпер я зразумела, чаго гэта яны ўсе бястыжыя…
Танька. Паслухай, Вер, вы як удвух застаецеся, што Андрэй робіць?
Верка. Што?! (Паціскае плячыма.)
Танька. Не. Твой Андрэй, мабыць, не гэтакі. А за мною ўчора зноў Колька ўвязаўся… I зноў за сваё…
Верка. Ціха ты.
Верка і Танька азіраюцца, сястра не паспявае адвесці ўбок зацікаўленага позірку.
(Да сястры.) Ідзі на вуліцу пагуляй!
Сястра. А мне маці казала фасолю перабраць…
Верка. Ідзі, ідзі, вушы вострыш. Паспееш, перабярэш яшчэ фасолю, паспееш!
Выводзіць сястру з хаты.
Што я табе пакажу зараз…
Танька. Ой, што? Пакажы хутчэй.
Вера дастае хустку і паказвае.
Ой! У Шмуйлы гэткія па пяць рублёў бачыла.
Верка. А ведаеш, хто мне яе падарыў?
Танька. Хто?
Верка. Андрэй падарыў.
Танька. Андрэй?
Верка. Ага.
Танька. Дай паглядзець.
Верка аддае хустку. Танька мерае. Потым задумваецца.
Вер, а Вер? А ты чула?
Верка. Што?
Танька. Пра Зінку Васількову?
Верка. Не-а. Скажы.
Танька. Толькі… каб нікому!
Верка. Няўжо ж!
Танька. Зінка цяжарная!
Верка. Ай, госпадзі!
Танька. Ад Мішкі Барысіка. Усё — мой Мішка, мой Мішка, — вот табе і Мішка! Хадзіла да бабы Сысіхі, а Сысіха і кажа раптам: не, больш грашыць не буду, грэх на душу браць, мне паміраць хутка… А сама потым цётцы Марылі расказала, а тая ўжо — маці. Бацька яшчэ не ведае. Што будзе! Глядзі — каб нікому.
Сяброўкі памаўчалі, а потым Танька нерашуча прадоўжыла.
А спачатку хустку гэткую паказвала, як у цябе.
Верка. Якую хустку?
Танька. Гэткую саму, ад Шмуйлы, па пяць рублёў. (Зноў памаўчаўшы.) Як у цябе…
Верка. Ты што прыдумала?! Дурніца ты!
Танька. Я нічога…
Верка. Хочаш, скажу?
Танька. Што? Гавары.
Верка. Сёння ў сваты прыедуць.
Танька. Яй-богу? Андрэй?!
Верка(з гонарам). Андрэй!
Танька(узрадавана). Ой, Верка, праўда? (Абдымае Верку.) А ты адкуль ведаеш?
Верка. Ведаю.
Танька. А ты маці казала?
Верка. Няўжо ж.
Танька. А бацьку?
Верка. Не-а. Маці, мабыць, сама яму сказала. Андрэй казаў — аддзеліць бацька. Сваім дваром жыць будзем. Я б ні за кога не пайшла, толькі за яго. Ні за кога. Я яго ў сне кожную ноч бачу, толькі вочы закрыю — і бачу…
Танька. Вер…
Верка. Што?
Танька. А табе не страшна? Замуж?
Верка смяецца.
Верка. Андрэй казаў, што ён мяне і пальцам не кране, яй-богу.
Уваходзіць маці, з ёй пяцігадовая дачка.
Зуйчыха. Во сарокі, языкамі лапочуць, а ў хаце не прыбрана. Як праўда людзі прыедуць?
Верка. Я зараз!
Танька. Я пайду, раскажаш пасля.
Зуйчыха, Вера і пяцігадовая дачка прыбіраюць у хаце, накрываюць абрусам стол, выносяць фасолю, Верка выходзіць, застаюцца Зуйчыха і пяцігадовая дачка.
Дачка. Мам, а мам…
Зуйчыха. Што?
Дачка. А за каго б мне замуж пайсці?
Зуйчыха. Што? Шмат жаніхоў?
Дачка(задумаўшыся). Віцька — дык ён недарэка. Пецька зусім малы яшчэ. Сашка Сёмкін бегае да Валькі гуляць, мне гэтакі непатрэбны… А Саўка…
Зуйчыха(сур'ёзна). А што Саўка? За Саўкам без хлеба б не сядзела, у іх усе спраўныя.
Дачка. Не, мам… За Саўку я не пайду…
Зуйчыха. Чаму?
Дачка. У яго соплі з носа цякуць… Прама на губу.
Зуйчыха. А ты прыгледзь. За мужыком хто прыгледзіць. Калі Саўка ў бацьку ўдасца, за ім кожны дзень булкі есці будзеш.
Дачка. Як на Вялікдзень?
Зуйчыха. Як на Вялікдзень.
Уваходзіць Верка. Садзіцца ля стала.
Верка. Мам, а калі цябе сваталі, боязна было?
Зуйчыха. Боязна. Толькі ў той час усё інакш было. Я твайго бацьку да сватоў і не ведала. Нас у сям’і дзве дзеўкі было на выданне, дык як прыехалі, то і не ведалі, да каторай. Во як было ў тыя часы.
Верка. Мам…
Зуйчыха. От ладна, усё яшчэ даведаешся. Бацькі няма — людзі прыйдуць, сорам. Панеслі чэрці на ета засяданне. Пачапёнак еты хаця і зяць, а розуму няма, і бацьку нашага цягне туды ж. Сядзелі б лепш ціхенька па хатах… Ды хто бабу паслухае… Ідзі дзеўкам дай паснедаць, бо прыйдуць людзі, сядуць ды гарэлку пачнуць піць, ды размаўляць, дык тыя галоднымі і застануцца.
Верка выходзіць і тут жа вяртаецца.
Верка. Мамачка! Едуць!
Зуйчыха. А госпадзі! Бацькі ж няма! А госпадзі!
Уваходзяць сваты — Аўдзей, Варвара, Андрэй, дзве старэйшыя дачкі Аўдзея.
Аўдзей. Вечар добры! Прыйшлі не званыя, як прагоніце, дык міма пойдзем, а як пусціце ў хату, дык і вам гарэлкі нальем.
Зуйчыха. Заходзьце, заходзьце, сядайце. Мы гасцям рады. Сядайце. Толькі гаспадара нашага няма — во-во вернецца, выклікалі ў сельсавет, пайшоў пасля абеду ў ета мястэчка, павінен ужо вярнуцца…
Аўдзей. Па якіх справах выклікалі?
Усе садзяцца.
Зуйчыха. Зяць у нас… Старэйшую нашу дачку браў. Вы ж, мабыць, ведаеце, Пачапёнак…
Аўдзей. Чаму ж не ведаем. Ведаем. Мы хаця і жывём далекавата, але ж самі адсюль усіх добра ведаем. I Пачапёнка ведаем. Хто яго не ведае. Зяць не на ўдачу.
