Пахвалi пражыты дзень

А Колька ўсё бегае. Ну няхай, няхай пагойсае, яму пасля ўчарашняга карысна. Паслухай, я табе скажу... Пра працэнты — хочаш? У нас каб больш працэнтаў даваць. Сто дзесяць, сто дваццаць... Чуеш? А калі і ўсе сто восемдзесят, а то і дзвесце — тады маланка, газета, падзякі. А я такіх людзей крытыкаваў бы. Смяешся? Крытыкаваў бы, як піць! Ты зрабі сто, але добра. А-а, бачу, не разумееш. Працэнт да працэнта павінен ісці, каб не больш і не менш. Калі ўсе па сто — самы раз, нам больш і не трэба. Роўненька будзем ісці, быццам за рукі ўзяўшыся, і цвёрда. Кожны дзень зробім тое, што і трэба. А то адны наварочаюць дэталей, валяюцца яны пад нагамі, блытаешся толькі ў іх, як у аўсе. Помніш, у дзяцінстве? Поле... Авёс... Жыта... Ну. А ты зрабі сто працэнтаў — і беражы сілу для наступнага дня. Смак павінен быць. Тут як з жонкай, ага. Калі часта, то... Ды што я табе расказваю, не маленькі.

Колька чэша. Не, міма. Гэта ён да Макаравіча паляцеў. Ён, Колька, таксама хацеў да цябе падысці, але пабаяўся. Яго разок у газетцы пра- нячаталі, то цяпер абыходзіць стараной карэспандэнтаў. Паслухай, я табе скажу... Вось зноў камбайн возьмем. «КСК». Начаплялі на яго жалеза — танк ідзе, зямля дрыжыць. Правільна? Правільна. А цяпер распранаюць, дэталі лягчэйшыя робяць. Трэба. Прыдумаюць нешта новае канструктары, знойдуць — і за гэта ім прэміі. За вынаходніцтвы. А каму, каму прэміі? 3 іх яшчэ вылічваць трэба, з канструктараў, таму што па іх жа віне наладкі, пераналадкі, новыя лініі, штампы... А цяпер давай усё па-новаму круці. Круцяць! За новую думку грошы плоцяць, а за старую па галоўцы гладзяць. Свае ж памылкі выпраўляюць за дзяржаўны кошт. Свае. Дык якія тут, пасуньцеся, прэміі? У мяне дружок, я ўжо гаварыў, у інжынерным корпусе засеў, то парасказваў. Гэта, відаць, у нас толькі так можна. Краіна багатая, грошай не шкада. А я б, каб вышэй сядзеў, паказаў бы ім, спецыялістам, маць іх!.. Выбачайце, калі што не так. Баліць. Ага.

Колькі там націкала? Што, ужо палова сёмай? Во разгаварыўся. А дзе ж Колька? Не, відаць, сёння не знойдзе. Асадзі назад. Не той час. Хоць і знойдзе, усё роўна не паспеем узяць. Пакуль дойдзеш, а там, як заўсёды перад канцом, чарга. Слухай, прымі назад пяцёрку... Не спатрэбілася. Трымай, значыць. Ты толькі на мяне не падумай нічога кепскага. Па мне што ёсць, што няма... Колька прычапіўся: давай, сусед, арганізуем. Распаліў апетыт, халера! Ну, Колька! Ну, пузыр! Пайду, спыню яго, а то так і будзе насіцца з пад'езда ў пад'езд, як пчала яго ўджаліла за адно месца. Пішаш нешта, гляджу? Ну, пайду... Не буду перашкаджаць... Хвядос, гаворыш, жыў? Добры чалавек. На майго дзеда падобны. А во, брат, і без камбайнаў былі ж яны, Хвядосы, а нас за вушы выцягнулі з балота. Такім помнікі трэба ставіць. Пайду я... Да пабачэння… Пішы, сусед, пішы... Пачытаем.

БУФЕТ

Жыў-быў буфет. У паважанай, саліднай арганізацыі. Месца для яго прызначылі ў падвале, за цяжкімі тоўстымі дзвярыма, і па збітых прыступках туды часта спускаліся саслужыўцы, усміхаліся Ларысачцы — так цёпла, міла яе называлі. Яшчэ б! Не будзеш артыстам, і хто ведае, ці атрымаеш жаданы пакунак. Мо і атрымаеш, але худы, ды і прысмакі ў ім будуць менш каларыйныя.

Ларысачка таксама ведала, каму ўсміхацца, каму — не. Навошта перад радавым супрацоўнікам выгінацца? I так добра будзе, перажыве. Вось калі сам Іван Іванавіч загляне — іншая справа, хоць Іван Іванавіч, трэба прызнаць, тут нёс высока марку кіраўніка ўстановы і ад буфета трымаўся падалей. Навошта спускацца па тых прыступках, калі Ларысачка сама прынясе пакунак. У кабінет. У шафу. Іван Іванавіч адлічыць грошы, а сам і не спытае нават, што ў пакунку. Зноў жа — навошта? Ведае: каго-каго, а яго буфетчыца не пакрыўдзіць, бо такое месца, як у падвале, пашукай яшчэ.

Раз у тыдзень, а перад святамі і таго часцей, у калектыве ўсе толькі і жылі размовамі пра буфет.

— Каўбасу прывязе Ларысачка.

— Якую?

— Вараную.

— Закармілі каўбасой!

— Дык не бяры!

— Усе ж бяруць. А тушонку, не чулі, мелася яна прывезці?

— Абяцала. Яшчэ пячонку быццам.

Пазней супрацоўнікі раз-пораз выглядвалі ў акно. Аўтамашыны на двары пакуль не відаць. А ім не да працы. Думкі займаюць каўбаса, ту- шонка, цукеркі ў прыгожых карабках. Нарэшце падрульвае грузавік, і супрацоўнікі, быццам не бачылі яго, моўчкі адыходзяць ад акна, пера- кладваюць на стале паперкі — ствараюць уражанне занятасці, бо нехта зараз прабяжыць па кабінетах ад Ларысачкі, падасць каманду:

— Разгружаць, хлопцы!

Хлопцы не адрываюць вачэй ад стала — хіба пе бачыш, што працуем?

Кабінеты зноў аблятае каманда:

— Разгружаць, хлопцы!

Той-сёй не вытрымлівае, устае, пацягваецца. Ідзе. Носіць скрынкі. Іншым удаецца ўслізнуць, але ў чарзе стаяць тыя, як правіла, першыя. Бу- фет, можа, лепш, чым само сацыялістычнае спаборніцтва, высвечвае людзей, дзеліць іх на розныя катэгорыі — лайдакоў, сераднячкоў і пра- цавітых.

Дзяльба ідзе па стэрэатыпу: усяго патрошкі — каб на ўсіх хапіла. Хто ж гэтыя УСЕ? Тут якраз варта агаварыцца, бо многія ў чарзе не ведаюць адзін аднаго, толькі і сустракаюцца тут, у падвале. У Ларысачкі, вядома, таксама патрэбныя людзі ёсць — сваякі, цырульнік, урач, краўчыха... Атрымлівайце! Паспрабаваў аднаго разу Балацянкін заўвагу зрабіць буфетчыцы: каго ж ты адпускаеш, Ларысачка? Гэта ж чужыя людзі! Я ў іх прафсаюзныя ўзносы не браў! Ларысачка зрабіла выгляд, што не заўважыла Балацянкіна, калі падышла яго чарга, глянула на жанчыну, якая стаяла за ім:

— Што вам?

Больш ніхто не асмельваўся рабіць заўваг.

Тут, у чарзе, стаіць цырульнік Івана Іванавіча — кажуць, лепшы ў горадзе. Тут і спецыяліст па рамонту ўласных аўтамашын. Тут і...

— Табе не хапіла,— глядзіць на ціхмянага, непрыкметнага з выгляду Сідорчыка Ларысачка.

— Як жа так? — лыпае той вачыма, падбірае нейкія словы, каб выказаць пратэст.— Я...я...

— Менш спаць трэба! — апярэджвае яго буфетчыца, выцірае рукі.— Усё. Зачыняю. Хочаш, кансервы бяры — яны ёсць.

— Паслухай, а чаму мне не хапіла? — нарэшце прыходзіць у сябе Сідорчык, бо недзе і яго за жывое ўзяло: усім, значыць, ёсць дэфіцыт, а я чым горшы? Што жонка скажа? I так заклявала, што ты, Сідорчык, з-за работы белага свету не бачыш.

— Скардзіся Івану Іванавічу! — за словам у кішэню Ларысачка не лезе, махае на Сідорчыка рукамі, каб той хутчэй вымятаўся.

Сідорчык разумее, што скардзіцца дарэмна: сваё ж не аддасць начальнік. Гэта якім трэба быць начальнікам, каб пагрэбаваць тым пакун- кам дзеля падначаленага? Пакуль Сідорчык, хоць і два гады яму засталося да пенсіі, такога не сустракаў. Ды і не будзеш жа даказваць, што тэрмінова трэба было дапісаць адну важную паперку, з-за яе вось без пакета і застаўся. Не паверыць Іван Іванавіч. «Якія могуць быць паперкі, калі сёння завоз у буфет?»

Іншы раз супрацоўнікі крытыкавалі Ларысачку. Не, не пры ёй — за вочы. I што яна, хоць нічога і не заканчвала, не мае дыплома таго ж аб вышэйшай адукацыі, а паводзіць сябе так, як міністр.

— Пара паставіць яе на месца! — крычаў Сідорчык. Ён, вядома, быў абураны больш за ўсіх.

— Што хоча, тое і вырабляе! — гаварыў другі.

— Хітрая ж — Івану Іванавічу ў кабінет заносіць! I намеснікам яго, дарэчы. Ды такія пакеты, што не кожны з нас падняць зможа! — чуўся голас трэцяга.— Не, вы як хочаце, а я гэтае пытанне так не пакіну! Выкажуся на сходзе! Будзе цярпець здзекі! Пастаўлю Ларысачку на месца! Яна ж нас прыніжае. Людзі, дык колькі ж можна, га? Вяроўкі ў'е, а мы маўчым. Я, калі хочаце, самому Івану Іванавічу.... Слабо?

Тут заглядваў у кабінет Іван Іванавіч, касіў вачамі на супрацоўнікаў, і тыя замаўкалі.

— Працуеце? — пытаўся начальнік, цёр шкельцы акуляраў.

— Як бачыце, Іван Іванавіч,— чырванеў Сідорчык, хоць на яго белы твар не прыставаў ніколі загар.

— Працуйце, працуйце,— і зачыняў за сабой дзверы.

Пазней пракацілася чутка, быццам буфет зачыняць. Расфарміроўваюць, так сказаць, стол заказаў, пад якім ён схаваўся. Дзве хвалі адразу ж пракаціліся па гэтай арганізацыі: адны ледзьве не крыкнулі «Ура!», бо хоць і някепска было з буфетам, але даражэй — шчыры гандаль, ды і Ларысачка пацерпіць, няхай цяпер на вуглу піражкамі гандлюе, Івану Іванавічу і яго цырульнікам і аўтаслесарам перападаць не будзе больш, чым таму ж Сідорчыку. Іншыя былі катэгарычна супраць, нават паскардзіліся ў належную арганізацыю, што крыўдзяць не па заслугах. 3 належнай арганізацыі паведамілі, таксама без асаблівай радасці, што зачыняюць буфет і ў іх.