Дрэва вечнасцi

На калені стаўшы, віцязь упрашаў пакінуць страх.

«Не пужайся,— гаварыў ён,— чалавек я — не драпежнік,

Бачыў я таго, хто ружай адцвітае без пары,

Твар — як месяц, стан — таполя, у вачах — агонь мяцежны;

Хто ён? Гэту таямніцу я малю цябе адкрыць».

Адказала тая з плачам: «Звар'яцеў ты, пэўна, віцязь,—

Немагчымага ты просіш, шчыра я скажу табе,

Бо таму, аб чым ты марыш так упарта, век не збыцца,

І не вырваць гэтай тайны ні пагрозе, ні мальбе.

Апісаць пяро не зможа лёс ягоны і пакуты;

Ты ж пра гэта не пачуеш ані слова ад мяне.

Хоць смяяцца лепш, чым плакаць,— не змяню на радасць гора.

Просіш раз: Давер мне тайну»; сто разоў скажу я — «Не!»

Віцязь ёй: «Калі б ты знала, колькі выцерпеў я мукі,

Колькі гойсаў я па свеце, каб знайсці, каго хачу,

Ты б інакш мне адказала. Вось табе мая зарука:

Ад мяне не адкаснешся, покуль праўды не пачуў».

Запытала дзева: «Хто ты, і адкуль ты родам будзеш?

І за што мяне ты крыўдзіш? Бачыш — гіну без яго.

Ад шматслоўя мала толку, дык кароткі сказ мой будзе:

Не пачуеш ані слова ты пра віцязя майго!»

Ён маліў яе, упрошваў, ён укленчыў перад ёю.

Марна ўсё! Ні кроплі праўды не дазнаўся ўсё адно.

Наліліся ў лютым гневе вочы віцязя крывёю,

Ён схапіў яе за косы і паднёс да горла нож.

І сказаў: «За бездань гора, што прыпала мне на долю,

За патокі слёз пякучых, што прымусіла праліць,

Я адпомшчу. Праўду скажаш — не крану цябе ніколі.

А не скажаш — бог мне сведка — больш ні дня табе не жыць!»

Адказала: «Ты ў вар'яцтве дасягнуў мяжы астатняй.

Не заб'еш — я застануся ўсё такою ж, як была,—

Праўду сілаю не возьмеш, будзь ты ў бойцы самы здатны,—

А заб'еш — схавае праўду невядомасці імгла.

Я не ведаю ні мэты, ні агню тваіх жаданняў.

Ні аб чым табе дазнацца не ўдасца ад мяне.

Падуладны ўсе мы смерці, я гатова да сканання.

Што напісана мне лёсам — застанецца тое мне!

Не чакай, што, страхам скуты, розум мой баіцца смерці.

Ты мне зробіш лепш — пазбавіш ад пакуты і ад слёз.

Што мне свет жыцця? Салома. Ў пыл яе не цяжка сцерці.

Ты — чужы мне. Як на слова я даверу тайны лёс?»

Зразумеў нарэшце віцязь — не дабіцца так нічога.

Каб дабіцца праўды, трэба спосаб тут інакшы ўжыць.

З рук яе пусціў, укленчыў, слёзы ліць пачаў нябога:

«Я цябе пакрыўдзіў моцна, як цяпер на свеце жыць?»

І яна прысела моўчкі, хоць і крыўда не астыла.

Аўтандзіл рыдаў няўцешна — слова вымавіць не мог.

Шчок дзявочых сад ружовы слёз паводка затапіла,

Не ўтрымалася дзяўчына, бо спагада збіла з ног.

І хоць быў на мілым твары недаверу след адзначан,

Нахілілася спагадна — утрымацца не змагла.

Схамянуўся віцязь бедны, прадчуваючы ўдачу,

Зноў укленчыў перад ёю і сказаў, стрымаўшы плач:

«Я дарма цябе пакрыўдзіў, я згубіў тваю павагу.

Ты даруй, хоць быў да просьбы я і сам нібы глухі,

Будзь спагадлівай і добрай — прагані згрызоты смагу,—

Нават грэшніку даруюць сем разоў яго грахі!

І хоць, злосцю апантаны, ледзь не стаў я ліхадзеем,

Пашкадуй міджнура трошкі, спачуваннем супакой.

У каханні нешчаслівым можаш ты вярнуць надзею.

Я ж аддам душу за сэрца — гэта скарб апошні мой!»

Сэрца дзевы растрывожыў сказ міджнура пра каханне,

Зноў слязамі залілася ў горкай роспачы яна.

І праз плач яе няўцешны ён адчуў, што ўсе жаданні

Воляй неба можа здзейсніць — знікла перашкод сцяна.

Ён заўважыў, як збялела тварам сумная дзяўчына,

Думаў: «Хтосьці мучыць жалем сэрца беднае яе».

І сказаў ёй: «Вораг нават закаханым зла не чыніць,

А міджнур і сам шукае часта гібелі свае.

Вось міджнур перад табою, звар'яцелы ад кахання.

Сонцам-любай след асілка адшукаць пасланы я.

Праз надхмарныя вышыні я прайшоў, каханнем гнаны,

Ды, знайшоўшы вашы сэрцы, ад надзеі акрыяў.

Я таго, хто ў шкуры тыгра, вобраз бачу дні і ночы.

Я бадзяюся. Нашу я не святло ў душы, а змрок.

Мне палон ці вызваленне даць ты можаш, калі схочаш,—

Ад цябе адной залежыць — смерць або да шчасця крок».

Адказала яму дзева больш ласкава і лагодна:

«Добрым словам і ўчынкам ты хутчэй кранеш мяне,

Чым нянавісцю і злосцю, як лязо нажа халоднай.

Што ж, цяпер табе я буду роднае сястры радней.