Не ў званы б’юць…
Б’юць званы.
Языкі ім вырвалі.
Птах па-воўчаму завыў,
як вярнуўся з выраю,
як убачыў гэткі зьдзек
над братамі роднымі,
плакаў, быццам чалавек,
і кружляў над Гродняю.
Нарадзіўся птах і жыў,
разьдзяліць каб муку
з тым, хто сьмягнуў на крыжы,
хто канаў на бруку,
нарадзіўся птах і жыў
неўпрыкмет, як рэха,
на мяжы і на глыжы,
на сялянскіх стрэхах.
Паляўнічы не чапаў
яго сьветлай песьні,
вецер пёры не шчапаў,
аднак і ня песьціў,
жыў пад кронаю зямлі,
па зямных законах:
што шапталі карані —
паўтарала крона.
Кронаю былі званы,
і аднойчы ў сьвяты
песьню загулі яны
пра свой лёс пракляты:
каты, каты, каты, каты, —
нібы ў небе Бог рыдаў,
нібы ў гневе трушчыў краты
той, хто справу не прадаў, —
каты, каты, каты, каты, —
рэхам адгукнуўся птах,
над краінаю аратых
ён лунаў, як волі сьцяг.
I прыйшлі-прыбеглі каты,
нацкавалі груганоў,
як сабак,
на песьню птаха,
на бунтарны сьпеў званоў.
I прыйшлі-прыбеглі суддзі,
абвясьцілі свой прысуд:
біць, пакуль ня трэснуць грудзі,
біць, пакуль ня ўкленчыць люд!..
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Час мінае, ды ня лечыць…
Прытуліся да вякоў —
Чуеш? Птахаў голас енчыць…
Бачыш? Чырванее кроў…
Гараць камяні ў маім вогнішчы,
расьцьвеленыя агнём,
нібы ваўчаняты ў логвішчы
сонечным прамянём.
У твар мне шугае полымя,
ды я ўсё адно бяру
каменьні рукамі голымі
і гэткім, як сам, дару.
Бяруць і да сэрцаў туляць:
няхай нас ратуе боль
і вучыць пра бліжніх думаць,
пра тых, хто гібее ў золь,
пра тых, хто прамёрз да костак,
хто шлях да агню згубіў,
хто д’яблу чырвоным хростам
Айчыну сваю пазбыў.
Дай Бог, каб маё каменьне
аднойчы іх апякло,
прымусіла ўстаць з каленяў,
пайсьці на маё сьвятло.
Я — тут! Я шугаю полымем!
Праз боль я зь сябе бяру
каменьні рукамі голымі
і гэткім, як сам, дару.
Дай Бог, каб маё каменьне
Жар-птахам дайсьці змагло
да тысячных пакаленьняў
і сэрцы іх апякло.
Плыў белы дзень — крыло самотнай птушкі
нас ратавала незямным сьвятлом, —
радыхаў дол і прашчуравы душы,
крыві й зямлі вяртаючы цяпло.
Плыў белы прывід даўнімі кладамі,
і выглядаў прарокаў скрозь дзірван,
і вёў іх за сабой над гарадамі,
над чорнымі ільдамі ў Белы Храм.
I Белы Храм зьявіўся над ільдамі,
яго не ашчасьлівіў боскі перст,
ён не сьвяціў здалёку купаламі,
а Белы Храм — быў чорны хвойны лес.
Не абразы, а змучаныя твары
крыніцы адбівалі, а Дняпро
цягнуў, як баржы, д’яблавыя хмары —
трымцелі жылы і цяжэла кроў.
Шчымелі крылы у палескіх птушак,
балелі рукі у тутэйшых баб,
і чорным цьветам расьцьвіталі грушы,
атрутным сокам наліваўся сад —
груган накрумкаў ці спрадвечны вораг
мінулым векам не дапіў крыві?
I ўсе гады, зладзюга, нашым горам
сваіх дзяцей выродлівых карміў,
і, прычакаўшы зручнае часіны,
ён запусьціў, як гада, ў сьпячы Храм
нянавісьцю ускормленага сына,
такому б пазайздросьціў Юда сам.
А белы цень прысьпешваў прарокаў,
на гэты раз ня верачы жывым, —
там далягляд сьлязіўся, быццам вока,
а ў Храме вычвараўся сукін сын.
У гэтай краіне ня маю я дому,
вось воблака — сяду і ў сьвет палячу
над гэтай гаморай, над гэтым садомам,
ні грошай, ні славы — я волі хачу.
У гэтай краіне ня маю я долі,
вось посах і торба і сотні дарог.
Па долі пайду. Не вярнуся ніколі.
Няхай мяне судзяць хоць людзі, хоць Бог.
У гэтай краіне ня маю я Бога,
ушчэнт разапселі яго сьвятары:
дзе церні павінны насіць — носяць рогі,
які ж тагды Бог, калі служкі зьвяры?
У гэтай краіне ня маю я роду,
забыўся народ мой найменьня дзядоў,
і сьвету ня бачыць далей азяроду,
і дзецям ня дорыць на шчасьце падкоў.
У гэтай краіне ня маю я песьні,
якая б народнай была і маёй,
якую б сябрына запела ў Бярэсьці,
а рэха ўзышло за Дняпром, за Дзьвіной…
У гэтай краіне ня маю я дому,
вось воблака — сяду і ў сьвет палячу
над гэтай гаморай, над гэтым садомам,
ні грошай, ні славы — я волі хачу,
бо ў гэтай краіне ня маю я волі…
