Героi Элады (З мiфаw старажытнай Грэцыi) (на белорусском языке)

А юны грэк, лёгкi i гнуткi, спрытна кружыўся вакол непаваротлiвага бебрыка i раптам, iмклiва напаўшы на яго, ударыў у скроню - раз i другi - з такою сiлаю, што рассек яму чэрап.

Амiк захiстаўся, упаў на каленi; кроў лiнула ў яго з рота.

Узняўшы шчыты, гучна вiталi пераможцу арганаўты.

Бебрыкi ж, як толькi ўбачылi, што цар iх забiты, кiнулiся да Палiдэўка з дубiнамi. На выручку брату паспяшаўся з мячом Кастор i велiкан Анкей са сваёй цяжкай сякерай. Давялося арганаўтам уступiць у нечаканы бой. Мячы скрыжавалiся з дубiнамi. Бiтва была нядоўгая. Бебрыкi ў жаху кiнулiся наўцёкi; арганаўты гналiся за iмi i вучылi гасцiннасцi.

- Мы прыйшлi да вас з мiрам. Мы не хацелi рабiць вам зла, - гаварыў Язон. - Нам нiчога не трэба было ад вас, акрамя добрага слова i свежай вады на дарогу. Запомнiце ж цяпер нашу запаведзь: паважайце гасцей i чужаземцаў. Па нашых слядах прыплывуць iншыя - сустракайце iх як сяброў, памагайце тым, хто смела плыве ўперад па нязведаных морах, хто пракладае дарогу для ўсiх!

Язон загадаў зняць з жэрдак мёртвыя галовы чужаземцаў, забiтых Амiкам, i пахаваць iх.

Перапалоханыя бебрыкi прынеслi арганаўтам багатыя дарункi i наладзiлi баль. Героi перавязалi свае раны, забылi пра нядаўнюю бойку i весела балявалi на беразе перад паселiшчам бебрыкаў.

Пераможна гучала залатая кiфара, спяваў Арфей, i людзi ў звярыных шкурах са здзiўленнем слухалi песнi далёкай краiны.

Арганаўты ў Салмiдэсе. Голуб Фiнэя

Усё далей i далей на ўсход плыў "Арго". Ужо шмат дзён былi арганаўты ў дарозе. Яны мiнулi другое мора i хутка павiнны былi ўбачыць трэцяе - апошняе на iх шляху, самае шырокае, бурнае i невядомае мора. Нават спрактыкаваны марак Тыфiс нiчога не ведаў пра яго. Арганаўты доўга шукалi праходу з Прапантыды ў гэтае новае мора i, перш чым рушыць у апошнi пераход, вырашылi адпачыць i спынiлiся паблiзу фракiйскага горада Салмiдэса.

Незвычайная цiшыня сустрэла iх на беразе. Гавань была пустая i закiнутая, гарадскiя вулiцы бязлюдныя, дамы зачынены наглуха.

Арганаўты прайшлi па бязлюдным горадзе i наблiзiлiся да царскага дома. Страшэннае запусценне панавала тут. Усе раслiны ў царскiм садзе загiнулi. Куча агiднага бруду ляжала перад домам; сонца палiла яго, i нясцерпны смурод стаяў у паветры. На расчыненых варотах сядзелi дзве вялiзныя худыя птушкi i, схаваўшы галовы пад крылы, спалi.

Са здзiўленнем глядзелi на ўсё гэта арганаўты i хацелi былi ўжо як мага хутчэй прайсцi мiма, як раптам пачулi чыйсьцi слабы голас. Яны адгукнулiся. З дома выйшаў, хiстаючыся, стары i рушыў да iх, працягнуўшы ўперад дрыжачыя рукi i асцярожна ступаючы, нiбы сляпы. Ён i сапраўды быў сляпы i такi знясiлены i худы, што страшна было глядзець на яго. Ён ледзь дайшоў да прышэльцаў, аслабеў i ўпаў перад iмi на зямлю. Арганаўты паднялi яго, прывялi да ганка, пасадзiлi i абступiлi, чакаючы, што ён скажа.

Аддыхаўшыся, стары загаварыў цiхiм i сумным голасам:

- Я пазнаў вас, героi Элады! Сэрца падказала мне, што вы - тыя, што адважылiся плыць па залатое руно цераз тры моры ў далёкую Калхiду. Арганаўты, таварышы i спадарожнiкi Язона, гэта вы! Даўно ўжо я чакаю вас. Мне прадказана, што вы прыйдзеце i выратуеце мяне. Слухайце! Калiсьцi быў я царом у Салмiдэсе. Маё iмя Фiнэй...

Пачуўшы гэтае iмя, з крыкам кiнулiся да старога Барэады, два крылатыя браты, сыны бога вятроў, i спынiлiся, баючыся паверыць сваiм вачам: гэта быў муж iх любiмай сястры, фракiйскi цар Фiнэй.

- Так, я не чужы вам, - сказаў стары, - я быў жанаты на красунi дачцэ Барэя. Два мiлыя сыны ў мяне былi, быў я багаты i шчаслiвы. Я ўмеў прадказваць будучае, многiя таямнiцы былi мне адкрыты, але я не меў права таварыць пра iх. А я быў добры i мяккасардэчны i пачаў гаварыць людзям пра iх лёс. Багi загневалiся на мяне: я аслеп. Сям'я мая распалася, сыны сышлi ад мяне. Людзi пакiнулi мяне аднаго, таму што багi паслалi сюды страшыдлаў, якiя пiльнуюць мяне i не дазваляюць нiкому памагчы мне. Голад мучыць мяне, я памiраю ад знясiлення... Выратуйце мяне, Барэады!

Арганаўтам зрабiлася шкада старога, яны хуценька сабралi тое, што ў iх было з сабою - хлеб, кавалак сыру i крыху садавiны, - i палажылi старому на каленi.

- Бяры i еш, - сказаў Язон. - Падсiлкуйся крыху, ды пойдзем з намi на "Арго", там мы накормiм цябе ўдосталь.

Раптам пачуўся хрыплы i працяглы крык i лопат крылаў: птушкi на варотах прачнулiся i ўзнялi галовы. Арганаўты ўбачылi: птушкi мелi жаночыя галовы, на доўгiх голых шыях, брыдкiя, кашчавыя старыя i страшныя твары. Ганарыста i прагна пазiралi яны на Фiнэя i нецярплiва пераступалi лапамi з доўгiмi кручкаватымi пальцамi.

Раптам яны ўзляцелi i з крыкам пачалi кружыцца над домам.

Стары спалохаўся i ўпусцiў з рук ежу.

- Гэта Гарпii. Хутка яны прыляцяць, - прамармытаў ён. - Вось яны!

Як гнеў багоў, зляцелi няўмольныя Гарпii на няшчаснага Фiнэя, кiпцюрамi раздзiралi яму рукi i вопратку. Яны выхапiлi ў яго хлеб i садавiну, у адно iмгненне зжэрлi ўсё i паляцелi, апырскаўшы беднага старога смярдзючай гразёю.

Крылатыя сыны Барэя выхапiлi свае мячы i паляцелi за iмi. Гарпii з крыкам памчалiся на захад, за мора. Барэады пагналiся за iмi i неўзабаве знiклi ў марскiм тумане. Тады з неба цераз усё мора перакiнулася сямiколерная дуга, на зямлю сышла вястунка багоў багiня Iрыда i сказала Фiнэю, што час яго пакарання скончыўся, багi даравалi яму i злосныя Гарпii нiколi больш не прыляцяць да яго дома.

Убачыўшы, што Гарпii паляцелi далёка за мора, салмiдэскiя жыхары пачалi выходзiць з дамоў. Хуценька вычысцiлi яны двор i дом, памылi самога Фiнэя i апранулi яго ў чыстае адзенне. На шпаркiх крылах сваiх вярнулiся назад Барэады i з радасцю абнялi Фiнэя. Арганаўты прынеслi з карабля тлустую авечку, якую падарылi iм бебрыкi, згатавалi смачны абед, пакармiлi Фiнэя, елi самi i частавалi ўсiх, хто быў галодны ў Салмiдэсе. А калi ўсе наелiся, паселi каля вогнiшча, пiлi вiно, гаварылi пра тое, як iм далей плыць, пра невядомае мора, i пыталiся ў Фiнэя, што чакае iх наперадзе. Удзячны Фiнэй так адказаў сваiм выратавальнiкам:

- Я не магу сказаць вам, што з вамi будзе, - багi зноў загневаюцца на мяне. Але я магу даць вам параду. Калi вы пакiнеце салмiдэскую гавань i ўвойдзеце ў пралiў, якi злучае Прапантыду з другiм морам, вы ўбачыце ў канцы пралiва дзве скалы. Гэта Сiмплягады. Яны не стаяць на адным месцы - увесь час то зблiжаюцца, стукаючыся адна аб адну, то разыходзяцца. Нiхто з людзей смяротных яшчэ не праходзiў памiж Сiмплягадамi, нi адзiн карабель не праплываў памiж iмi. Але вам нельга абмiнуць iх: яны стаяць на вашым шляху. Зрабiце так. Вазьмiце з сабою голуба i, як наблiзiцеся да Сiмплягадаў, пусцiце наперад птушку. Калi яна паспее праляцець памiж скалаў, смела плывiце, толькi спяшайцеся, хутчэй вяслуйце - усё залежыць ад сiлы i хуткасцi вашых рук. Калi ж скалы раздушаць голуба, адразу ж вяртайцеся назад - значыць, няма вам далей дарогi.

Пачуўшы гэта, салмiдэскiя хлапчукi пабеглi, злавiлi маладога голуба i прынеслi сляпому цару.

Фiнэй абмацаў, цi дужыя крылы ў птушкi, i аддаў голуба Язону.

Назаўтра ранiцай арганаўты развiталiся з Фiнэем, селi на карабель i паплылi туды, дзе чакала iх удача або пагiбель.

Памiж рухомымi скаламi

Арганаўты павольна плылi па вузкiм, усыпаным падводнымi камянямi пралiве, глядзелi ўперад i маўчалi, таму што ў час небяспекi дужы не хоча паказваць перад iншымi сваю трывогу i ў сабе самiм шукае падтрымкi.

Пралiў пашыраўся ў канцы; ужо вiднелiся вялiзныя сiнiя скалы, якiя закрывалi выхад у мора, i чуваць было, як бiлiся аб iх хвалi.

- Сiмплягады! - сказаў урачыста Тыфiс.

I ўсе ўбачылi, як скалы раптам рассунулiся, разышлiся, пакiдаючы праход, нiбы запрашалi "Арго" прайсцi памiж iмi. Хвалi з шумам рынулiся ў праход, несучы карабель уперад. Але тут скалы зноў сышлiся, з грукатам стукнуўшыся адна аб адну. Мора вакол зашыпела, i белая пена ўскiпела на грабянях хваль.

Хвалi неслi "Арго" проста на скалы. На носе карабля стаяў Язон i трымаў у руках голуба. Як толькi скалы разышлiся зноў, Язон выпусцiў птушку ў праход; яна паляцела памiж скалаў, якiя хутка сыходзiлiся зноў, пагражаючы раздушыць маленькi белы камячок. З грукатам сутыкнулiся гмахi, i мора адкiнула карабель назад. Ён закружыўся, нiбы трэска. Зноў рассунулiся скалы, i арганаўты з радасцю ўбачылi, што белы голуб праляцеў Сiмплягады. Яны гучна закрычалi.