Напярэймы жаданьням

Ведамыя мае каты зь Менскага НКВД загадалі асесьці ў г. Віцебску. У гэты час экстэрнам здаў экзамены за ВПІ і атрымаў годнасьць выкладчыка беларускае мовы й літаратуры ў сярэдніх школах. Напачатку працаваў стылістым у рэдакцыі газэты «Віцебскі пралетары», а далей выкладаў беларускую мову й літаратуру ў сярэдніх школах, Мэдычным рабфаку і Пэдагагічным інстытуце.

У 1939 г. па загаду Віцебскага абкому партыі быў адхілены ад настаўніцкай дзейнасьці за тое, што не патрапіў забясьпечыць партыйнасьць пры выкладаньні беларускае мовы й літаратуры. Пад пагрозай арышту вымушаны быў пакінуць горад. Паўгода мусіў хавацца ў розных мясьцінах Беларусі й Расіі.

У 1940-41 годзе працаваў выкладчыкам беларускае мовы й літаратуры ў Курасоўшчынскім Вэтэрынарным Тэхнікуме каля Менску.

Цікавасьць да мастацкае літаратуры прачнулася яшчэ ў народнай школе. Глыбокую любасьць да літаратуры выхаваў выкладчык беларускае мовы й літаратуры ў сямігодцы паважаны сп. Ігнат Зянько.

Першыя вучнёўскія пробы пяра адношу да дванаццацігадовага веку, аднак, у меру шмат якіх прычынаў, друкавацца пачаў даволі позна — у 1937 годзе. Гэты час і ўважаю за пачатак свае сталае паэтычнае працы.

Уладзімер Дудзіцкі

ВЕРШЫ. ПАЭМЫ

Стынуць хвалі і цяжэюць быццам,

па-над імі —

ў полымі пажару —

гнецца моўчкі,

прагнучы напіцца,

стан калін чырванатварых.

1929

Дарэмна прамяняў я сон начы

на пошукі нязнанай, сьвежай тэмы:

знаёмая прыйшла —

«Маўчы, маўчы!..»

І верш такі: кароткі ён і немы.

1930

І мала слоў...

І мала слоў, каб выказаць настрой:

мая туга — бяз краю і бязь меры.

А кажуць мне: «Душу вазьмі, настрой

і песьняй бі ў няходжаныя дзьверы»...

А дзе-ж яны, такія дзьверы, дзе,

скажэце мне, дасьціпныя дарадцы?

Нялёгка, знаю, сэрцу без надзей

чырвоным цьветам маку загарацца,

а песьні-вольніцы зьвінець у сьне,

адольваць сум душы, галодны лямант...

Як мор, упарта, моўчкі па вясьне

паўзуць здальля густыя часу плямы.

І мала слоў, каб выказаць настрой:

і шлях сьвятла, і праўды сьвет зачынен.

Ня плацяць ані гроша за пастой,

а йсьці наперад сяньня — немагчыма.

Сьляпянка, травень 1931

А я — наадварот...

Вы кажаце, што не?..

А я — наадварот:

і вас люблю, і вашыя парады...

Як любіць вас і край мой, і народ,

якому не дасьцё ніяк вы рады...

Гаворыце — мана?

Зірнеце на мяне:

які упэўнены юнак і шчыры!

Хіба-ж такога хто калі сагне,

і змоўкне дзе душы такая ліра?

Ды дзе вы бачылі?

Ніколі і нідзе...

Ад тапара прыйшоў — хлапец вясковы.

У дзень, як край, здалося, маладзеў,

мой дух юнацкі сонцам быў раскован.

І ліра — вольніца:

зьвініць яна; крані —

гудзе, бы звон, сьцірае зрады сьцені.

І слухаюць яе сівыя камяні

і людзі, ранячы жарствой калені...

Ня верыце пакуль?

І сьмеяцеся ’шчэ!?

О, сьмешныя і дзіўныя няверцы...

І вас яна, я ведаю, пячэ

і вашае крыху кранае сэрца.

Няпраўда, скажаце,

найноўшыя майстры?

Ага, вы — людзі адмысловай маркі...

І нож, відаць, прабуеце гастрыць,

каб шнур жыцьця майго расьцяла Парка?

Нялюба вам, ці што?

Мо’ праўдаю мару?

І сам нялёгкую нясу я вязку..

Яна у петлях спрытных вашых рук

прымусіць дзесьці кайданамі ляскаць.

Усьцешаны цяпер?

Вы — прагнеце крыві,

ад караля прастуеце да туза...

А лёс наважыў, бачу я, скрывіць

ваш хісткі, коўзкі шлях на Сіракузы...

Вы кажаце, што не?

А я — наадварот:

і крыльле вам, багі зямлі, у рукі...

Усе, валок што край мой і народ,

на горб ваш пакладу цяжкія мукі.

Менск, чырвень 1931

І так яно ад веку і да веку,

спакон вякоў да нашых дзён скупых:

стракае і сьцігуе чалавека

вачэй няласкавых пагляд тупы.

А дні імчаць на скрут цьвет думак сьпелых,

нікім ня звабленых дасюль, — на змор.