Бастан кешкен, кµз кµрген (СИ)

болса, жапырақтары біз демалатын ауаны жаңартып тұрады,

көлеңкесіне саялаймыз, құрылыс материалдары болады. Тіпті

болмағанда, отынға пайдаланамыз. Бұлар да тірі, өлісі болады. Тірісі

уақытысында көктейді, ұйқыға кетеді. Ал өлісі құрап қалады, ақыры

отынға жағылады. Бұған да күтім керек. Табиғат өсімдігімен құнды,

көрікті, өмір сүруге ыңғайлы. өсімдіксіз адам, жан – жануар, құрт –

169

құмырсқа өмір сүре алмас еді. Ол өсімдіктер оларға азық,тіршілік

көзі болып саналады.Бұлар да өзара талас – тартыста тіршілік етеді.

Күннің жарығына, жерден алатын коректік азығына таласады.

Бірінен бірі қорқады да. Жеміс беретіндері өзара тұқым жағынан бір

– біріне жақын, бір – бірімен байланыса алады, бұдандасады, яғни

түрлері жаңартылады. Сол жағынан олар сүйек дәнділер, семішке

дәнділер болып бөлінеді. Солай бола тұрып, әр сорттары өзара

бірыңғай бөлек тұрғандарын ұнатады. Яғни гүлдеу, ұрықтану кезінде

тозаңдары тозаңдануы біріңғай болуы керек. Осының бәрін

реттестіретін, игеретін тағы да адамзат. Бұлар да ауруға

шалдығады, қартаяды, тозады. Жақсы тәжірибесі бар бағбандардың

қорасына қірсең, шыққысыз рақаттанасың. Түрлі әнші құстар сол

ағаштардың ішінде жүреді. Бұлардың да жауы болады: құрт –

құмырсқа, көбелек, бұтағын сындыратын, жапырағын жейтін

хайуандар, ақырында, жемісін аламын деп сындыратын адам

баласы. Күтімі жақсы болса, жемісі де мол болады. Осындай

пайдасын біле тұра, оған зияндық әрекет жасайтынның ең бастысы

тағы да адам. Бір мезгілдік пайдасын ғана ойлап, керек десеңіз,

бұтағын да сындыра-мындыра жемісін алады, немесе қолына ұзын

құрық алып сабалайды. Өсімдік те зорлыққа шыдай алмай, айтуға

тілі жоқтықтан жылайды. Сенбесеңіз жүзім ағашын көктемде

кесіңізші, бойынан суы ағады. Ол су емес-ау, жаны-қаны десе де

болады. Олай болған жүзім сол жылы салмай да қалады, салғаны

мен өте аз болады.

Осындай өсімдіктің қадірін білмегендер, білсе де бір мезгілдік

пайдасын көздеп, қысқа қарай отын дайындамағандар оны кесіп,

жағып та жүр. Шеннен шыққандар орман-тоғай ішінде от жағын, оны

сөндірмей кетіп, бүкіл орманды өртке шалдықтырып жүр. Ол жерге

ондай ағаш өсіру үшін жүздеген жылдарды керек етеді. Олай болса,

өсімдікті күте біл, есігіңнің алдын көгерт, жайқалып тұрсын.

Адам баласының ғұлама ұлыларының қатарына қосылатындары

бар. Қазақтар оның бірін Әкім Лұқпан деп атап жүр. Ол кісіні мың

жасаған дейді. Ол мың жыл жасаған емес, әрбір суқбаттасқан жақсы

адамдармен пікірлескендерін бір жасқа санаса керек. Ол кісінің

туылғандағы қойылған аты-Хұсайын.

Жүзімнің хұсайын деген сортын сол кісі будандастырып жасаған. Сол

сорт сол кісінің атымен аталады. Сіз де сондай адамсыз. "Болмасаң

да ұқсап бақ, бір ғалымды көрсеңіз" деген бекерге айтылмаған. Сол

Хұсайынды бүкіл дүние жүзі біледі: үлкен дәрігер болған.

Медицинада Абиценна, Ибн-сина деп те атайды. Оның "Конон

врачебной науки" атты 10томдық еңбегі орыс тілінде Өзбекстан

Ғылым Академиясының баспаханасынан басылып жарыққа шыққан.

Онда аурудың барлық түрі, емдеу тәсілдері, оған қолданылатын

дәрі-дәрмектің барлық түрі бар. Ол кісі дәрілердің барлығын

өсімдіктердің түрлерінен жасаған. Демек, өсімдік-өміріміздің шипасы,

азығы

170

«Оңтүст. қаз.»

№116 (17 752) 10. 08. 2004 ж.

Қазақстан халқына сапалы білім, саналы тәлім – тәрбие беру үшін

қоғамдық қатынаста ешқандай діни сенімге немесе діншілдер мен

дінсіздердің саяси көзқарастарының біріне артықшылық берместен,

қоғамдық қатынаста ғылыми көзқарастың үстемдігін қамтамасыз ету

қажет .

.Әдептілікті «Әліппеден» бастайық.

Ол үшін,білім беруде Жаратушының жаратылысы: "Материя" мен

«Рух»-ты дүниенің түп негізі деп талас тудырмай, дүниенің түп негізі

жалғыз Жаратушы болғандықтан, оларды Жаратушының

жаратылысы деп қарастыру шарт. өйткені, “Материя – бастапқы ,

«Рух» – оның туындысы немесе “Рух” – алғашқы, “ Материя” – соңғы

туынды деп қарастыру қоғамдық қатынаста таптық көзқарастары

буржуазия мен коммунистердің саяси үстемдігін қамтамасыз ету

арқылы (қоғамдық қатынаста) таптық антоганизмді тудырады.

Ал оларды Жаратушының жаратылысы деп, бір – бірінен бөлінбес

бірлік ретінде қарастыру қоғамдық қатынаста ғылыми үстемдік

қамтамасыз ету арқылы (қоғамдық қатынаста) таптық антоганизмді

жояды. Осыған орай қоғамдық қатынаста таптық көзқарастағы саяси

үстемдікті емес ғылыми үстемдікті қамтамасыз ету үшін,

Жаратушының жаратылысы: “ Материя” мен “ Рух” – ты бір – бірінен

бөлінбес бірлік ретінде қарастыру арқылы халыққа ғылыми білім

беруді қамтамасыз ету қажет. Ғылыми білімнің талдап – зерттеу

объектісі – бізді қоршаған материялды дүние мен рухани дүние,

негізгі сенім. Рухани дүние Алла Тағаланың жанынан келген

кітаптар: Таурат, Зәбур, Інжіл және Қасиетті Құран.

Осыған орай, халыққа сапалы білім, саналы тәлім – тәрбие беру

үшін “Әліппеден” бастап жеке пәндер бойынша ғылыми

ұғымдарымызбен сенімдерімізді қайта жүйелеп білім берудің мәнін

түбірлі өзгертуіміз керек. Өзгертпесек, баланы 40 жыл оқытқанмен,

дүниеқорлық оқудан пайда жоқ. Олай болса, әуелі “Әліппеден”

көпшілікке түсінікті болатындай мысал келтірейік.

Бірде Қожанасыр тойға барыпты. Той енді қыза бастағанда үйіне

қайтқысы келіпті. Бірақ көп аттың ішінен өз атын танымай дал

болыпты.

- Ей, халайық, - депті айқайлап. - Аттарыңды алып кетіңдер.

Қазір мен өз атымды атамын.

Халық асып – сасып, әрқайсысы өз атын жетелей қашыпты.

Көжекең жалғыз қалған өз атын мініп алып, жүріп кетіпті.

Осындай мазмұндағы “Бір қазан сүт”, “Бақа” және басқа да

тәрбиелік мәні күдікті ұғымдарға “Әліппеден” орын берілген. Олай

дейтініміз, білім берудегі мақсатымыз: баланы ең әуелі әдіптілікке,

мейірімділікке, адалдыққа баулу десек, онда жұртты дүрліктірген

171

Көжекеннің бұл қылығын тапқырлық деуіміз – білімсіздік болар еді.

Демек, білімділік әдептіліктен басталса, әдептілікті “Әліппеден”

бастауымыз керек.

Осыған,, орай санамыздағы жалған ұғымдар мен сенімдерден

азат ету үшін жеке пәндер бойынша, шамамыз келгенше, оларға

қысқаша анықтама беріп көрейік.

Оның мәнісі мынадай:

1. Әдебиетте:

Әдебиет партиялық емес немесе таптық емес, жалпы халықтық

әдебиет болу керек. Әдебиеттің негізгі - әдеп.

Әдеп – иманнан. Әдебиет әдептен озбауы тиіс деп ғылыми

көзқараста білім беру қажет.

2. Адам анатомиясында:

Адамның дене және рухани қасиеттерінің жиынтығы организмді

басқарушы ми (нервизм) емес, жүрек деп ғылыми көзқараста білім

беру керек.

3. Денсаулық сақтау ғылымында:

Гиппократтың ілімінің негізінде емес, ғылыми көзқарастағы

Платон мен Әбу Ибн Синаның ілімінің негізінде білім беру

қажет.

4. Заң ғылымында:

Алаламауда әділеттің құдайы – Фемида ілімінің негізінде емес,

ғылыми негіздегі үш бидің ілімінің негізінде білім беру керек.

5. Экономика ғылымында:

Ысыратпы экономика ілімінің негізінде емес, ғылыми

көзқарастағы ысырапсыз экономика негізінде білім беру керек.

6. Математикада:

Оң сандар мен теріс сандар туралы:

Оң шаманы теріске шығарғанда теріске ұшыраған шама

нөлден кіші шексіз аз сандар емес, оң және теріс сандар. Алла

Тағаланың жаратқан материясының кеңістіктегі қозғалысы мен

уақыттың белгілі бірі жүйедегі қатаң қозғалыс заңдылықтарына

тәуелді уақыт пен қозғалыстың оң және теріс бағытын көрсетеді деп,

оң сандар мен теріс сандар туралы ғылыми көзқараста білім беру

қажет.

7. Тарих ғылыми бойынша:

Тарихты таптық тұрғыдан емес, жалпы адамзат тарихы