Новая зямля (на белорусском языке)

Бо ўжо намазаўся аладак,

Але сядзеў i мяў аладку

Ды штурхаў бацьку пад лапатку.

Уладзiк быў у дзядзькi збоку...

Дзяцей, як тых снапкоў на току!

Сямейка, праўда, немалая:

Чатыры хлопцы, тры дзяўчацi

Ды бацька з дзядзькам, трэцця мацi;

I кожны месца сваё мае.

Тым часам мацi даставала

Чыгунчык з печы, лыжку брала

I верашчаку налiвала.

А за сталом на верашчаку

Падгатаўлялi ўжо атаку,

На гэта хлопцы былi хваты,

Аладкi кроiлi ў квадраты

(Хоць геаметрыi не зналi)

I на вiдэльцы iх чаплялi,

Як бы на тычкi тыя вешкi,

Каб не адстаць, не мець замешкi

У часе дружнае яды.

Чуць мiска ткнулася сюды,

Дык у яе, як па прыказу,

Вiдэльцаў з восем лезе зразу.

Гаворка моўкне, смех сцiхае:

Цяпер мiнуцiна другая,

Бо ўсiх займае мiска стравы;

Другiя моманты, праявы,

Усе пафукваюць ды студзяць

I верашчаку тую вудзяць

I толькi чаўкаюць губамi

Ды зрэдку скрыгаюць зубамi,

Як бы на бераг тыя хвалi

У часе ветру наступалi.

Малыя - Гэля, Юзiк, Ганна

Асобна елi пастаянна.

Парадку дзецi не трымалi,

I iх нiколi не сцiскалi,

Абы насоў не разбiвалi;

Так, Юзiк пальцам поркаў страву

I верашчакай мазаў лаву,

Але тут сёстры сердавалi

I залаб Юзiка цягалi.

Тады iх згода прападала,

Мiж iмi бойка вынiкала.

Пускаў тут Юзiк лыжку ў дзела;

Не раз лабацiна трупцела

Ў сястрычак Гэлi цi Ганулi.

А сёстры Юзiка цягнулi

За вушы з двух бакоў i бiлi.

Але iх старшыя мiрылi,

На пожар злосцi лiлi воду

I замацоўвалi так згоду:

- Ну, пацалуйцеся ж вы з браткам!

I ўсё йшло зноў сваiм парадкам.

А за сталом маўчком сядзелi.

Там хлопцы гыркацца не смелi,

Бо там парадак вельмi строгi,

Там падпiлуюць табе рогi,

Калi парушыш дысцыплiну,

Ды пад нядобрую часiну

Дадуць там "лэмбуся" i "квасу",

Каб не круцiлiся без часу.

I чуць калi што вынiкала,

То бацька кiдаў так, бывала,

На хлопцаў погляд выразлiва,

Што тыя ў лаву баязлiва

Траха са страху не ўпаўзалi,

Бо гэты погляд добра зналi.

Там i цяпер, як i заўсюды,

Макалi ўсе з адной пасуды

I елi дружна, не драмалi;

Нарэшце ўсе па скварцы бралi.

Як верашчака ў дно спадала,

То мацi есцi пакiдала

Ды йшла ў камору па другое,

Яшчэ больш смачнае, ядкое,

I тарабанiла сюды

Для заканчэння ўжо яды

Тварог, запраўлены смятанай

(Нясла з вялiкаю пашанай).

За ёю хлопцы адставалi

I бацьку з дзядзькам пакiдалi

Над верашчакай завiхацца.

Мужчыны бралi па аладцы

I аж пацелi, небаракi.

З аладкi дзядзька рабiў трубку,

Каб лепш здаволiць сваю губку

I больш зачэрпаць верашчакi.

А бацька браў блiнцом спавагу,

Бо на Антося меў увагу:

Антось жа правiў гаспадарку,

Рабiў за двух, на сваiм карку

Цягнуў ярэмца хлебароба,

Ну, словам, дзядзька наш - асоба!

А пападалася там скварка,

Была мiж iмi чуць не сварка:

- Бяры, Антось! - Я намакаўся,

Бяры, брат, ты: ты больш цягаўся,

I спрэчку тым яны канчалi,

Што гэту скварку разразалi.

Другая мiска, мiска-яма,

Апаражнялася таксама,

I ўжо к канцу таго снядання

Хлапцы здаволiлi жаданне,

I ад мужчын яны адсталi.

Павольней скiвiцы жавалi,

Крышылi страву, як нарокам.

I бацька кiдае вiдэльцы,

Рукою гладзiць па камзэльцы,

На абразы ўскiдае вокам

I шэптам хрысцiцца набожна.

Тым часам мiска i парожна,

I мацi стол ужо прыбрала,

Пасуду, лыжкi паласкала.

А дзядзька сеў курыць на ўслоне.

Злажыўшы шчыльненька далонi,

Мiхал сядзеў, не варушыўся

I ў мыслi нейкiя ўглыбiўся.

Ды мацi з дзядзькам добра зналi,

Дзе тыя мыслi вандравалi,

Што iх гарнула, што тулiла

I дзе было iм гэтак мiла.

Даўно ўжо бацька жыў думою

Разжыцца ўласнаю зямлёю

I не належаць нi да кога,

Не знаць начальства нiякога.

I калi бацька каго стрэне,

Не прапускае ўжо здарэння

Спытаць, праведаць аб зямельцы:

Дзе прадаецца, як багата,

Якiя выгады i плата,

Як блiзка рэчка цi крынiцы?

I чым больш служба дакучала,

Тым болей бацьку прыцягала

Свая зямелька, свая хата

(Няўжо яна яму заклята?),

Прытулак свой, куток уласны;

Такi ён мiлы быў i красны,

Што наш Мiхал там жыў душою,

Не знаў улады над сабою,

Апроч зямельнай той улады.

Завёў бы там сабе прылады

Ды жыў бы панам i не гнуўся,

Шырока б там ён разгарнуўся.

I бацька ў вольныя часiны

Расказваў дома ўсе навiны

I чуткi ўсе наконт зямелькi.

Так i цяпер, у час нядзелькi,

Аддаўся бацька светлым марам

I вёў размову з такiм жарам,

Што бацьку ў хаце ўсе дазвання,

Як бы ксяндза таго казанне,

Так шчыра слухалi, маўчалi,

Што й нос абцерцi забывалi.

- Пытаўся я ў людзей, брат, сёння

Наконт зямлi каля Заблоння,

Так бацька мову расчынае

I вочы весела ўскiдае

На ўсiх, хто толькi быў у хаце,

Там, брат, гароды - чуеш, мацi?

(Ён гэтым жонку падкупляе)

Так ураджайны, так багаты,

I блiзка, тут жа каля хаты!

Сама зямля без гною тлуста,

I надта родзiцца капуста:

З вядро галоўкi вырастаюць,

З трох коп кадушку накладаюць!

А мак! а рэпа! морква, бручка!

А буракi, гуркi, пятрушка

Ўсяго, ўсяго, ну, проста - страх!

Ўсё там расце, як на дражджах.

I рэчка ёсць. А рыбы, рыбы!

Вось дзе, Антось-брат, пажыў ты бы!

Пад дзядзьку бацька падвёў мiну:

Лавi лiны i еж самiну

Самы жывуць там, як цяляты!

А дзядзька быў рыбак заўзяты,

Рыбак у iм тут абудзiўся,

Як сонца, твар яго свяцiўся,

I ад прыемных цiхiх смехаў

Чуць не да вуха вус заехаў.

- Ну, ўсе выгоды каля бока,

Тае ж зямлi якраз валока,

Мiхал распiсваў з жарам далей:

А чорны грунт - дванаццаць цалей!

Жыта там родзяцца надзiва:

Як едзеш мiж хлябоў вясною,

Ў iх конь хаваецца з дугою!

А з ячмянёў вары хоць пiва.

Грэчка, аўсы растуць, як лозы,

Не то што ў нас: адны занозы

Пад кiпцi ты панаганяеш,

Пакуль дзве жменi нажынаеш.

I ўся зямля ў адным адрубу;

I лес там ёсць, найболей дубу,

А дуб расце на добрай глебе;

Не клапацiўся б там а хлебе...

Адкуль нi глянь - усё ўпадобна:

Перш-наперш жыў бы там асобна,

А не ў галдзе, страшэнным сцiску,