Белы Бiм Чорнае вуха (на белорусском языке)

- Ну што, Бiмка, будзем рабiць? - I сапраўды сядае.

А Бiм абараначкам скручваецца ля ног цi, калi будзе сказана "На месца", пойдзе на свой ляжак у куток i там будзе чакаць. Будзе чакаць позiрку, руху, слова. Дарэчы, праз колькi часу можна i самому сысцi з месца, узяцца за круглую костку, угрызцi якую немагчыма, а зубы вастрыць - калi ласка, толькi не перашкаджай.

Але Iван Iванавiч закрые твар рукамi, абапрэцца на стол, тады Бiм iдзе да яго i кладзе разнавухую пысачку на каленi. I стаiць. Ведае, што пагладзiць. Ведае, што сябру цяжка. А Iван Iванавiч падзякуе:

- Дзякуй, мiлы мой, дзякуй, Бiмка. - I зноў будзе шаптаць палачкаю па белай паперы.

Так было дома.

Але не так на лузе, дзе абодва забывалi пра ўсё. Тут можна бегаць, весялiцца, ганяцца за матылькамi, качацца ў траве - усё дазвалялася. Аднак i тут пасля васьмi месяцаў жыцця Бiма ўсё пайшло па камандзе гаспадара: "Пайшоў-пайшоў!" - можаш гуляць. "Назад!" - вельмi зразумела. "Ляжаць!" таксама зразумела. "Ап!" - пераскаквай. "Шукай!" - найдзi кавалачак сыра. "Побач!" - iдзi побач, але толькi злева. "Да мяне!" - бягом да гаспадара будзе кавалачак цукру. I многа iншых слоў уведаў Бiм да года. Сябры ўсё болей i болей разумелi адзiн аднаго, любiлi i жылi, як роўныя, - чалавек i сабака.

Але здарылася аднойчы такое, ад чаго ў Бiма перайначылася жыццё, i ён пасталеў за некалькi дзён. Здарылася гэта таму, што Бiм раптоўна выявiў у гаспадара вялiкi, здзiўляючы недахоп.

А было гэта так. Дбайна i старанна iшоў Бiм па лузе чаўнаком, шукаў кiнуты сыр, i раптоўна мiж пахаў травы, кветак, самое зямлi i рэчкi ўварваўся струмень паветра, незвычайны, хвалюючы, пахла нейкай птушкай, нiяк не падобнаю да тых, якiх ведаў Бiм, - усякiх там вераб'ёў, вясёлых сiнiц, плiсак i ўсякае драбязы, дагнаць якую нечага i брацца (спрабавалi). Пахла чымсьцi невядомым, што хвалявала кроў. Бiм прыпынiўся i паглядзеў на Iвана Iванавiча. А той збочыў, нiчога не заўважыў. Бiм быў здзiўлены: сябар жа не чуе. Дык ён жа калека! I тады Бiм вырашыў сам: паволi пераступаючы ў пацяжцы, пачаў падыходзiць да невядомага, ужо не гледзячы на Iвана Iванавiча. Крокi запаволiлiся, ён быццам выбiраў, куды паставiць кожную лапу, каб не зашамацець, не зачапiць за былiнку.

Нарэшце пах стаў такi моцны, што iсцi далей было немагчыма. I Бiм так i не апусцiў на зямлю правую пярэднюю лапу, прыкiпеў на месцы, нiбыта ўкамянеў. Гэта была быццам скульптура сабакi, зробленая ўмелым скульптарам. Вось яна, першая стойка! Першае абуджэнне паляўнiчага азарту, якi забiрае да самазабыцця.

Ды не, гаспадар цiха падыходзiць, ледзь-ледзь пагладжвае Бiма, якi лёгенька трымцiць усiм целам.

- Добра, добра, хлопчык. Добра, - i бярэцца за аброжак. - Пайшоў... Пайшоў...

А Бiм не можа - нестае сiлы.

- Пайшоў... Пайшоў... - цягне яго Iван Iванавiч.

I Бiм пайшоў. Цiхенька-цiхенька. Застаецца адно крыху. Але тут рэзка загад:

- Наперад!!!

Бiм скочыў. Шумна выпырхнула перапёлка. Бiм кiнуўся за ёю i-i-i... пагнаў, азартна, колькi ставала сiлы.

- Наза-ад! - крыкнуў гаспадар.

Але Бiм нiчога не чуў, быццам не меў вушэй.

- Наза-ад! - I свiсток. - Наза-ад! - I свiсток.

Бiм бег да таго часу, пакуль не згубiў з воч перапёлку, а потым, вясёлы i радасны, вярнуўся. Але што гэта такое? Гаспадар хмуры, глядзiць сурова, не лашчыць. Усё было зразумела: нiчога не чуе яго сябар! Няшчасны сябар... Бiм неяк асцярожненька лiзнуў яго ў руку, душэўна спачуваючы i шкадуючы за гэту непапраўную спадчынную непаўнацэннасць самае блiзкае iстоты. Гаспадар сказаў:

- Ды зусiм ты пра iншае, дурненькi. - I весялей: - Ну, дык пачнём, Бiм, па-сапраўднаму. - Ён зняў аброжак, адзеў другi (нязручны) i прышпiлiў да яго доўгую папругу. - Шукай.

Цяпер Бiм шукаў пах перапёлкi - болей нiчога. А Iван Iванавiч накiроўваў яго туды, куды пераляцела птушка. Бiму было няўцям, што яго сябар бачыў, куды прыкладна села птушка пасля ганебнае пагонi (чуць то не чуў, а бачыць бачыў).

I вось той жа самы пах! Бiм не зважае на папругу, звужае чаўнок, вядзе, вядзе, падняў галаву i вядзе паверсе... Зноў стойка! На фоне вечаровага сонца ён дзiвосна цудоўны сваёю незвычайнаю прыгажосцю, ведаць пра якую суджана мала каму. З лёгкiм трымценнем ад хвалявання, Iван Iванавiч узяў за канец повада, накруцiў на руку i цiха загадаў:

- Наперад... Наперад...

Бiм пайшоў на падводку. I яшчэ раз прыпынiўся.

- Наперад!!!

Бiм кiнуўся гэтаксама, як i першы раз. Перапёлка цяпер выпырхнула з гучным стракатаннем крылля. Бiм зноў быў кiнуўся бязглузда даганяць птушку, але... рывок за павадок вымусiў яго адскочыць назад.

- Назад!!! - крыкнуў гаспадар. - Нельга!!!

Бiм адкiнуўся, упаў. Ён не разумеў - завошта гэтак. I напiнаў павадок, куды паляцела перапёлка.

- Ляжаць!

Бiм лёг.

I яшчэ раз усё паўтарылася, толькi па новай перапёлцы. Але цяпер Бiм адчуў рывок за повад раней, чым у мiнулы раз, а пасля загаду лёг i толькi дрыжаў ад хвалявання, азарту i разам з тым панылы, сумны i маркотны: усё гэта было ў ягоным выглядзе ад носа да самага кончыка хваста. Так жа балюча! I не толькi ад жорсткае спрацiвелае папругi, а яшчэ i ад калючак з сярэдзiны аброжка.

- Вось гэтак, Бiмка. Нiчога не зробiш - трэба так. - Iван Iванавiч лашчыў, пагладжваў Бiма.

З гэтага дня i пачаўся сапраўдны паляўнiчы сабака. З гэтага ж дня Бiм зразумеў, што толькi ён, ён адзiн можа ўведаць, дзе птушка, i што гаспадар-то бездапаможны, а нос у яго прыроблены толькi для блiзiру. Пачалася сапраўдная служба, грунтавалася яна на словах: "Нельга", "Назад", "Добра".

А потым - ой! - потым стрэльба! Стрэл. Перапёлка падала, быццам ашпараная.

I даганяць яе, выходзiць, зусiм не патрэбна, толькi знайсцi, падняць на крыло i легчы, а ўсё астатняе зробiць сябар. Абое роўныя ў гэтай гульнi: гаспадар без нюху, сабака без стрэльбы.

Такiм чынам цёплае сяброўства i адданасць пакрысе рабiлiся шчасцем, таму што кожны разумеў i не патрабаваў ад другога больш, чым той можа даць. Гэта аснова, соль сяброўства.

Да двух год Бiм стаў сапраўдным паляўнiчым сабакам, даверлiвым i чэсным. Ён ведаў недзе каля сотнi слоў, што датычылiся дамоўкi i палявання: хай скажа Iван Iванавiч "Падай" - зробiць; скажа ён "Падай пантофлi" - падасць, "Нясi мiску" - прынясе, "На крэсла!" - сядзе на крэсла. Ды гэта што! У вачах чытаў: добра глядзiць гаспадар на чалавека, i Бiму ён - знаёмы з гэтага часу; непрыязна зiрне - i Бiм, бывае, загырчыць; нават лiслiвасць (ласкавую лiслiвасць) ён лавiў у голасе чужога. Але нiкога i нiколi Бiм не ўкусiў - хоць ты на хвост наступi. Забрахаць мог ноччу, папярэдзiць, што да вогнiшча iдзе чужы, - гэта, калi ласка, але кусацца - нiколi. Такая ўжо iнтэлiгентная парода.

Што датычыцца iнтэлiгенцыi, то Бiм нават умеў такое: сам навучыўся, дайшоў сваiм розумам, падрапаць за дзверы, каб адчынiлi. Здараецца, захварэе Iван Iванавiч i не iдзе з iм гуляць, а выпускае аднаго. Бiм крыху пабегае, управiцца, як i належыць, i спяшае дадому. Падрапае за дзверы, стаўшы на заднiя лапы, крышку паскуголiць, просячыся, i дзверы адчыняцца, гаспадар, цяжка шлёпаючы па прыхожай, сустрэне, палашчыць i зноў кладзецца ў ложак. Гэта калi ён, пажылы чалавек, пахворвае (дарэчы, пахворвае ён усё часцей i часцей, такога Бiм не мог не заўважыць). Бiм моцна засвоiў: падрапай за дзверы, i табе адчыняць абавязкова; дзверы для таго i ёсць, каб кожны мог зайсцi: папрасiся i цябе ўпусцяць. На яго сабачы розум гэта было ўжо цвёрдае перакананне.

Толькi не ведаў Бiм i не мог ведаць, колькi потым будзе расчаравання i бяды ад такое наiўнае даверлiвасцi, не ведаў i не мог ведаць, што ёсць дзверы, якiя не адчыняюцца, колькi за iх не драпайся.

Што яно там будзе надалей, невядома, а пакуль што застаецца сказаць адно: Бiм, сабака з выдатным чуццём, так i застаўся сумнiцельным - пасведчанне на радаслоўную яму не выдалi. Двойчы Iван Iванавiч выводзiў яго на выстаўку: здымалi з рынга без адзнакi. Выходзiць, чужак.